Een hele uitgebreide samenvatting van het vak Burgerlijk Recht 3 van de voorgeschreven literatuur + arresten. Het behaalde cijfer is een noemenswaardige 9.
Boek: Onrechtmatige daad, Mon. Privaatrecht 4 (achtste druk) Kluwer 2019 (ISBN: 6257)
HC1
4. Onrechtmatige daad: persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid en vestigings- en
omvangsfase
Onderscheiden wordt tussen persoonlijke en kwalitatieve aansprakelijkheid. Men kan aansprakelijk
zijn in eigen persoon omdat men zelf het schadeverwekkend gebeuren heeft doen ontstaan ->
persoonlijke aansprakelijkheid. Men kan ook aansprakelijk zijn in een bepaalde hoedanigheid (in een
bepaalde kwaliteit) omdat men heeft in te staan voor:
- (Het gedrag van) personen tot wie men in een bepaalde betrekking staat, bijvoorbeeld als
ouder, voogd of werkgever
- (De veilige toestand of werking van) zaken waarvan men eigenaar, bezitter, beheerder,
producent of gebruiker is.
Kwalitatieve aansprakelijkheid kan tot gevolg hebben dat iemand aansprakelijk is, terwijl hij part
noch deel heeft aan het ontstaan daarvoor (bijv. de aansprakelijkheid van de werkgever o.g.v. art.
6:170 BW doordat zijn chauffeur een aanrijding veroorzaakt waardoor een derde schade lijdt). Dit is
dan, bezien vanuit degene die aansprakelijk wordt gesteld (de werkgever in het voorbeeld) een
aansprakelijkheid zonder schuld. Een aansprakelijkheid zonder dat de aansprakelijke zelf
onrechtmatig handelde. De term hiervoor is risicoaansprakelijkheid bij wijze van contrast met
schuldaansprakelijkheid.
Ratio van risicoaansprakelijkheid: geen ‘algemene theorie’ maar multifactorbenadering: Profijt,
gevaar, draagkracht en verzekerbaarheid.
In het burgerlijk Wetboek is een duidelijke scheiding aangebracht tussen persoonlijke
aansprakelijkheid enerzijds (afd. 6.3.1.) en kwalitatieve aansprakelijkheid anderzijds (afd. 6.3.2.).
Indien voldaan is aan de vereisten van een bepaalde grondslag voor aansprakelijkheid is de
aansprakelijkheid gevestigd. De fase waarin onderzocht wordt of er een grondslag voor
aansprakelijkheid is, wordt daarom ook wel aangeduid als de vestigingsfase. Daarmee staat echter
nog niet vast dat de aansprakelijke de schade in volle omvang dient te vergoeden. Om dit vast te
stellen, dienen de bepalingen van afd. 6.1.10 BW in de overweging te worden betrokken. Dit
onderzoek wordt daarom aangeduid als omvangsfase.
5. Verbod en aansprakelijkheid voor rechtmatige daad
In geval van een dreigende onrechtmatige daad of een herhaling van een onrechtmatige daad kan
degene wiens belang dreigt te worden aangetast een verbod bij de rechter vorderen (art. 3:296 BW).
Voor een verbodsactie is vereist dat:
A. Er sprake is van een reële dreiging;
B. De eiser belang heeft bij een verbod, en;
C. Dat het verbod voldoende bepalend is.
Een verbodsactie heeft alleen zin als het kwaad nog niet is geschied.
,7. Van schuld naar risico
In het aansprakelijkheidsrecht heeft zich een ontwikkeling van schuld naar risico voorgedaan. Dat wil
zeggen dat ook buiten gevallen van persoonlijke verwijtbaarheid aansprakelijkheid wordt
aangenomen. Deze ontwikkeling is zichtbaar in objectivering van het begrip ‘schuld’ in art. 6:162 lid 3
BW, maar vooral in de totstandkoming van verschillende zogenoemde risicoaansprakelijkheden.
Het uitgangspunt ‘ieder draagt zijn eigen schade’ wordt nog wel eens uit het oog verloren. Waarom
zou schade moeten worden verplaatst op een ander? Dat kan zijn omdat iemand anders schuld heeft
aan het ontstaan van de schade. Het kan ook zijn dat iemand anders het risico moet dragen. Bijv.
fabriek explodeert omdat bepaalde voorzorgsmaatregelen niet zijn nageleefd. Als dan niet helemaal
valt te achterhalen of er sprake was van een menselijke fout of het proces rommelde, dan is eigenlijk
de vraag of iemand daarvoor aansprakelijk is al heel snel beantwoord: U baar daar een economische
activiteit uit, fabriek daar heeft u ook profijt van. Daarom is het gerechtvaardigd dat als er iets
misgaat bij de economische activiteit, dat u daar dan ook het risico voor draagt.
8. Functies van het aansprakelijkheidsrecht
In het algemeen gesproken wordt door middel van het aansprakelijkheidsrecht een evenwicht
gevonden tussen twee fundamentele menselijke behoeften: de behoefte aan veiligheid enerzijds en
die aan vrijheid anderzijds. Op een concreter niveau is aanvaard dat het aansprakelijkheidsrecht twee
functies kent:
● Compensatie (volledig herstellen van schade)
○ Selectie (bepalen in welke gevallen schade wordt gecompenseerd)
en
● Preventie (voorkomen van schade).
○ Uitgaande van de gedachte dat voorkomen beter is dan genezen, wordt onderzocht
welke regels voorzichtig gedrag stimuleren.
Verder
● Rechtshandhaving -> defensief (bestaande verhoudingen worden beschermd) en offensief
● Erkenning van leed / onrecht (‘ventielfunctie’)
- Urgenda-zaak
● Genoegdoening (art. 6:106 BW)
● Straffen / ontneming voordeel (art. 6:104 BW)
9. Verjaring
Na verloop van tijd gaan rechtsvorderingen (en ook de vordering tot schadevergoeding uit
onrechtmatige daad) teniet door verjaring. Ondanks verjaring blijft een natuurlijke verbintenis
bestaan (art. 6:3 lid 2 sub a BW). Een rechter mag een verjaringstermijn niet ambtshalve toepassen
(art. 3:322 lid 1 BW). De wet noemt een zestal gevallen waarin de verjaringstermijn van rechtswege
wordt verlengd (art. 3:320 en 3:321 BW). Naast verjaring is er ook verval. Dit wordt ambtshalve
toegepast en hierdoor gaat de bevoegdheid tot het instellen van de vordering zelf teniet.
Korte verjaringstermijn: (Subjectieve verjaringstermijn)
Is 5 jaar. Begint te lopen vanaf het moment dat de schuldeiser zowel met het bestaan van zijn
,vordering als met de persoon van zijn schuldenaar bekend is geworden. Ook wel subjectieve
verjaringstermijn omdat het afhankelijk is van de subjectieve bekendheid van de schuldeiser.
Lange verjaringstermijn: (Objectieve verjaringstermijn)
Is 20 jaar. Aanvang is niet afhankelijk van kennis van de schuldeiser en wordt daarom de objectieve
verjaringstermijn genoemd.
De lange verjaringstermijnen van twintig of dertig jaar zijn zoals gezegd objectief, maar onder
omstandigheden staat de redelijkheid van art. 6:2 lid 2 BW eraan in de weg dat de veroorzaker zich
beroept op verjaring.
Dit systeem is ook van toepassing op de vorderingen uit onrechtmatige daad (art. 3:310 BW). In de
leden 2 t/m 5 staan afwijkingen genoemd.
Stuiting
De verjaringstermijn van de vordering tot schadevergoeding kan door stuiting opnieuw gaan lopen
(art. 3:319 BW), namelijk door
- de instelling van een eis en ‘iedere andere daad van rechtsvervolging’ hebben stuitende
werking (art. 3:316 BW)
- Andere daad van rechtsvervolging: Daden van rechtsvervolging zijn het uitbrengen
van een dagvaarding (art. 125 Rv), het indienen van een verzoekschrift (art. 278 lid 2
Rv), het instellen van een reconventionele eis (art. 136 e.v. Rv) of een vermeerdering
van eis (art. 130 Rv).
- Hieronder wordt dus NIET verstaan het indienen van een klacht bij een tuchtcollege
of een verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor (art. 186 e.v. Rv)
of een voorlopig deskundigenonderzoek (art. 202 Rv).
- door een schriftelijke mededeling of aanmaning (art. 3:317 lid 1 BW)
- Schriftelijk mededeling: ook beding in overeenkomst
Vereist is dat de schuldeiser ‘zich ondubbelzinnig zijn op nakoming voorbehoudt’. Of
daarvan sprake is, is een kwestie van uitleg.
- Erkenning (art. 3:318 BW).
- Kan door zowel schuldenaar als vertegenwoordiger.
Een voorbeeld daarvan is het in de praktijk gebruikelijke beding in een
aansprakelijkheidsverzekering op grond waarvan de afwikkeling van de
aansprakelijkheid en de schade aan de verzekeraar worden overgelaten.
Fout v. risicoaansprakelijkheid
Fout: Schuldaansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig gedrag (persoonlijk). Een fout is een
toerekenbare onrechtmatige daad die door een persoon is verricht. Dan zitten we in de sfeer van de
schuldaansprakelijkheid voor EIGEN onrechtmatig gedrag.
Aansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig handelen
Onrechtmatige daad -> Art. 6:162 BW.
5 vereisten:
- Onrechtmatigheid (art. 6:162 lid 2 BW -> HC 1 en HC2)
, - Toerekening (art. 6:162 lid 3 BW -> HC 5)
- Ziet op de persoon van de dader. Lid 3 noemt drie gronden voor toerekening: schuld,
wet en verkeersopvattingen (risico). Deze gronden staan naast elkaar en voor
toerekening is dan ook voldoende dat aan de vereisten van een van deze
grondslagen is voldaan. Met schuld wordt verwijtbaarheid bedoeld.
- Causaliteit (HC 8)
- Het condicio sine qua non-verband legt een verbinding tussen de onrechtmatige
gedraging en de schade. Als de schade niet zou zijn opgetreden indien de
onrechtmatige gedraging niet zou hebben plaatsgevonden, is er sprake van een
condicio sine qua non-verband.
- Relativiteit (Art. 6:163 BW, HC 5)
- Kort gezegd komt het erop neer dat er een relatie dient te zijn tussen de geschonden
norm enerzijds en de schade zoals die door een bepaalde benadeelde is geleden
anderzijds.
- Schade (HC 6-9)
Onrechtmatigheid
Als onrechtmatige daad merkt at. 6:162 lid 2 BW aan: 1) De inbreuk op een recht, 2) een doen of
nalaten in strijd met een wettelijke plicht of 3) een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens
ongeschreven regels in het maatschappelijk verkeer betaamt.
1. Inbreuk op een recht
Vaststaat dat het moet gaan om een subjectief recht. Een recht wat iemand toekomt teneinde een
hoogwaardig belang te beschermen. Kan gedacht worden aan absolute vermogensrecht, maar ook
persoonlijkheidsrechten zoals lichamelijke integriteit en leven in vrijheid.
In principe is niet zonder meer een inbreuk op een recht voldoende om van een onrechtmatige daad
te spreken. Alleen onder bijzondere omstandigheden is een inbreuk op een recht voldoende om
onrechtmatigheid aan te nemen. Er moet dan eigenlijk ook sprake zijn van nadere omstandigheden.
Het is dus niet alleen het feit dat iets kapot is of iets beschadigd dat ook een inbreuk op een recht
oplevert zoals bedoeld in de wet. Dit blijkt ook uit het arrest Zwiepende tak.
Arrest Zwiepende tak -> OSVO
Is het schoppen tegen een tak in het bos, die vervolgens terug zwiept en letsel veroorzaakt, aan te
merken als een onrechtmatige daad in de zin van art. 6:162 BW? HR: Nee. Gevaarscheppend gedrag
is slechts onrechtmatig als de mate van waarschijnlijkheid dat er een ongeval zal ontstaan zo groot is,
dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid en betamelijkheid van het gedrag had moeten
onthouden. Veroorzaker moet bewust zijn van de kans, hier geen sprake van. Er is sprake van een
ongelukkige samenloop van omstandigheden.
2. Strijd met een wettelijke plicht
Strijd met wettelijke plicht: hierbij gaat het om elke algemeen verbindende regeling, uitgaande van
een bevoegd gezag (dus niet enkel wetten in formele zin). Naast de overtreding van de wettelijke
plicht moet er worden voldaan aan het relativiteitsvereiste. Dit wordt uitgewerkt in art. 6:163 BW.
Vereist voor de relativiteit is dus dat het beschermingsbereik van de geschonden norm zich uitstrekt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Lian0215. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
