Aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 1
Claimcultuur, onrechtmatigheid en toerekenbaarheid
Gisteren in het nieuwe gezien dat IG-nobelprijs werd uitgereikt. Dat wordt
uitgereikt aan onderzoek dat vrij belachelijk blijkt te zijn. Hele rare
onderwerpen, zoals wat voor voordelen heeft het hebben van een baard,
onderzoek naar katten en of een neushoorn ondersteboven vervoeren
handiger is?
Onderzoek van Amerika van lang geleden van Sandra Walst, die
gepromoveerd is op het gedrag van mannen en vrouwen op het toilet. NL
wetenschapper die ook de prijs heeft gewonnen. Gedrag van voetgangers
in de grote massa. Deed denken aan dat onderzoek van Amerika.
Plaatje van een festival. Wat houdt verband met haar onderzoek? Lange rij
bij vrouwentoilet. Probleem wat iedereen wel kent. Geprobeerd naar
mannentoilet te gaan? In Amerika heeft een vrouw dat wel gedaan. Een
man zag dat en die heeft die vrouw aangeklaagd, omdat hij vond dat zijn
privacy door haar werd aangetast. Tegenwoordig hebben we wel
genderneutrale toiletten, dus zou dat probleem sws niet snel opspelen,
maar toen heeft die man de vrouw die het mannentoilet gebruikte
aangeklaagd.
Als je lang wacht met naar de wc gaan, kunnen er bacteriën ontstaan en
zo kun je een blaasontsteking krijgen. Dan kun je pijn krijgen aan je
nierbekken etc. Dat is letselschade. Ooit overwogen om iemand
aansprakelijk te stellen voor het lange wachten om naar de wc te gaan,
waardoor je letstelschade hebt opgelopen? Niemand. Maar in Amerika is
dat niet zo raar.
Lynch vs. Freeman
Het ging over een vrouwelijke electricien die op de bouw werkte. Zij kon
niet wildplassen, dus moest gebruik maken van de dixies. Die waren vies,
konden niet op slot, geen toiletpapier etc. Zij is daarom de hele dag niet
naar het toilet gegaan en hield het op met alle gevolgen van dien. Zij
heeft toen haar werkgever succesvol aansprakelijk gesteld. De rechter
vond dat je verschil in anatomie (ras en dergelijk) niet is te vermijden. Dat
kan dus discriminatie zijn. Amerikaanse rechter plaatst dat in het
gelijkheidsbeginsel.
In een andere zaak werd zelfs gezegd dat het feit dat mannen (gratis)
kunnen wildplassen en vrouwen gedwongen zijn om in die rij te gaan staan
en zelfs te betalen eigenlijk discriminatie is. NIK-O-LOK co. Vs. Carey.
1
,Het wordt dus erg getrokken op het gelijkheidsbeginsel. Er is een wet
hierover aangenomen. Er wordt een fragment van de gemeente van
Manhattan laten zien.
In het onderzoek van Amerika over mannen en vrouwen op het toilet
kwam eruit dat mannen maar 2 minuten nodig hebben op het toilet en
vrouwen 4 minuten en dit resulteert bij vrouwen in een 4 x zo’n lange rij
bij het toilet. Waiting in line theory.
Dit kunnen gemeenten gebruiken om een bepaald aantal mensen te
bedienen op een plek om te zien hoeveel betaalautomaten etc er moeten
zijn zonder een erg lange rij. Op basis van deze theorie zou het dus zo
moeten zijn dat je 4 vrouwentoiletten hebt ten opzichte van 1
mannentoilet. Als een overheidsgebouw dat niet heeft en vrouwen staan in
de rij en die lopen daar schade van op. Dan is dat grondslag voor
aansprakelijkheid.
Claimcultuur van Amerika. Als er in NL geclaimd wordt, wordt er gelijk
gezegd, we gaan dezelfde richting op als Amerika. Maar hoe weten we
dat? Claimbereidheid (hoe bereid is iemand om naar de rechter te
stappen) en voor welke bedragen. In NL schijnt het wel mee te vallen. Al
hebben we wel tegenwoordig meer gronden voor aansprakelijkheid. Dus
bereidheid en bedragen zijn iets toegenomen. Het gaat meestal niet naar
de miljoenen toe in NL.
Voorbeeld. Een man uit België heeft zijn oog verbrand omdat een zalf
ontplofte bij inhaleren. Hij had de zalf in een mok water gedaan en
warmde die op in de magnetron. Hij zei: het staat niet in de NL bijsluiter.
De producten moeten dit opnemen in de bijsluiter.
Voorbeeld zaak McDonalds. Een vrouw morste koffie over zich heen en
daarvoor heeft ze McDonalds aansprakelijk gesteld. In eerste instantie
kreeg ze 2.9 miljoen dollar toegewezen. Zij zat in de passagiersstoel met
haar neef in de auto en ze gingen langs de McDrive. Zij was 79 jaar. Zij
heeft hete koffie besteld. Koffie is normaal 60 tot 80 graden. Koffie van
McDonalds is ongeveer 82 graden. De koffie was te heet. Binnen 2 tot 6
seconden kun je dan 3e graads brandwonden hebben met zulke hete
koffie. Je hebt dus geen tijd om je kleren van je lijf te rukken, met minder
hete koffie heb je dat wel. Bij McDonalds was dit probleem ook al eerder
bekend. 800 eerdere klachten hierover gehad, maar niks gewijzigd.
Mevrouw had 10.000 euro aan ziektekosten (geen verzekering), dus dat
was geclaimd door haar. McDonalds wilde maar 800 euro betalen. Daarom
heeft ze McDonalds aangesproken. Zij kreeg uiteindelijk 2.9 miljoen dollar
en 160.000 dollar was daarvan ziektekosten. Het overige was punitive
damages (=extra schade boven op de schade, omdat iemand zich extra
verwijtbaar heeft gedragen). In NL kennen wij dat niet. Wij kennen alleen
de daadwerkelijk geleden schade. Terug te zien in art 6:109 BW.
Uiteindelijk met McDonalds geschikt voor een lager onbekend bedrag.
Mensen gaan in Amerika ook eerder naar de rechter, omdat er geen
sociaal vangnet is daar. Zoals hier te zien is.
2
,Andere zaak van McDonalds. Moeders zeiden dat hun kinderen werden
aangezet tot vet eten, omdat McDonalds speeltjes in hun happy meals
deed. De rechter kijkt of er voldoende grondslag is om de zaak door te
laten gaan. Rechter zei Dit is afgewezen.
De fastfood claims zijn het ook niet geworden. Van 2002. Het idee was
dat McDonalds en andere fastfood giganten werden beschuldigd dat zij
niet hadden gewaarschuwd voor het feit dat je dik wordt van hun eten.
Veel vraagtekens bij zetten. Wat kun je hier tegenin brengen? Eigen
schuld (maar dat komt pas als aansprakelijkheid vaststaat). Verder? OD
(causaal verband, je weet namelijk niet of de hamburgers waarvan jij dik
bent geworden of die van Wendys komen van Burger King of McDonalds of
dat jij dik bent van heel wat anders of omdat je niet sport etc.).
In het algemeen mag je er ook vanuit gaan dat iedereen wel weet dat je
van fastfood dik wordt. Later heeft McDonalds wel inzicht gegeven in de
calorieën bij hun eten.
Zaak Redbull. Een man dacht dat die van Redbull een enorme energie en
een boost voor dagenlang zou krijgen, want de slogan zei ‘’redbull geeft je
vleugels’’.
Hoe komt dat nu zulke zaken? Geen sociale zekerheid en geen vangnet. In
Amerika leeft ook de American dream. Een kleine ondernemer die dag en
nacht werkt en door een ander een ongeval krijgt en daardoor niet meer
zijn droom kan waarmaken daar hebben de rechters ook een zwak voor.
Daar moet iets tegenover staan, genoegdoening. Mentaliteit verschillen
tussen NL en Amerika. Grotere claim cultuur dan wij hebben.
Sociale verschillen:
Sociale zekerheid
Mentaliteitsverschil
Andere verschillen zijn procesverschillen.
Contingency fee = no cure no pay. Dat kennen wij in NL niet. Bij
letstelschade hebben we tot op zekere hoogte wel een pilot gehad en
die is nu ook verlengd. Het is op deze manier gemakkelijk om een kans
te wagen, want als je verliest heb je geen advocaatkosten. Daar staat
tegenover dat als je wint bijna de hele schade naar de advocaten gaan.
Advocaten zullen ook kansloze claims afwijzen. Je kunt makkelijker bij
kleine schades een collectieve actie van maken door meer mensen te
zoeken. In NL kon dat vroeger niet, nu wel, wordt behandeld in ander
college.
American rule dat betekent dat je je proceskosten zelf betaalt. Je
hoeft dus niet als je verliest de proceskosten van de andere partij te
betalen.
Collateral source Voordeelsverrekening. De jury weet niet of als
iemand de schade moet betalen of deze uit andere bronnen wordt
gedekt, zoals bijv. een verzekering of voordeel van OD die verrekend
moet worden.
Punitive damages Extra schade boven op de schade, omdat iemand
ernstig verwijtbaar heeft gehandeld.
3
, Jury rechtspraak heel gevoelig voor het leed van het slachtoffer. Erg
snel geneigd om standpunt van slachtoffer in te nemen.
Class action er worden dan meer mensen bij gezocht.
Zaak Ford. Brandstoftank was op onhandige plek geplaatst, waardoor als
er een ongeluk gebeurt het heel ernstig zou zijn. Dat wist Ford. Het loonde
alleen meer om schadevergoeding te betalen, dan al die auto’s van de
straat te halen. Er is dus een ongeval gebeurd doordat de auto’s niet terug
zijn gehaald. Dit is gestraft met punitive damages.
Philip Morris. Tabaksproducent. Hij is door 1 eiser voor 28 miljard dollar
aan punitive damages aangeklaagd. Dit is toegewezen. Voor de class
action tegen heel veel tabaksproducenten is er 144 miljard dollar
toegewezen. Dat wordt wel verdeeld door meerdere eisers. Dit is niet de
hoogste schadevergoeding ooit.
Wat is de hoogste schadevergoeding ooit? 150 miljard dollar. Een jongetje
van 8 is verkracht door een tiener en die tiener sluit hem op en giet
benzine over hem heen. Jongetje overleeft het, maar overal 3e graads
brandwonden.
Op zijn 21e overlijdt het jongetje aan huidkanker als gevolg van de
brandwonden. De familie klaagt de verkrachter aan en 150 miljard dollar
wordt toegewezen. De tiener (inmiddels volwassen) heeft geen rooie cent.
Symbolisch bedrag dus.
Claimcultuur heeft nadelen. Nieuw vaccin, geneesmiddel, eindeloos
testen, dan word je voor de rechter gedaagd. Veiligere producten, maar
ook dat dingen die hard nodig zijn zoals kankermedicijn niet op de markt
komen, omdat producten te bang zijn. Het houdt dus innovatie tegen. Dit
noemen we defensive medicine. Als het specifiek gaat over medicijnen.
Langer testen zorgt voor een hogere prijs van producten.
Overheid heeft alle producenten van corona-vaccins immuniteit gegeven.
Dat vrijwaart ze dus van aansprakelijkheid. Contract met de overheid. Dit
soort immuniteiten werken niet tegen burgers. Je kan wel als overheid
zeggen: ik zorg dat er schadefonds is of ik neem de claims over en betaal
het.
Ook voordelen. Langer testen zorgt voor betere producten. Verder hebben
we veel toezichthouders. Daarmee worden ook kosten bespaard, want
geen schadevergoeding of aansprakelijkheidsprocedures. Sociale
rechtvaardigheid om bepaalde misstanden weg te nemen.
OD Art 6:162 lid 2 BW
Onrechtmatigheid: nalaten gaat om het gedrag en je moet dan
objectief beoordelen.
Inbreuk op een recht persoonlijkheidsrecht.
4
