Samenvatting ‘psychiatrie een Inleiding’ Ashley de Vries
Jaar: 2020 - 2021
Hoofdstuk 1
1.1 Inleiding
Psychiatrie: Medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en behandeling van psychische
stoornissen. >> Belangrijk dat je weet hoe je zelf in elkaar zit, is belangrijk om te weten om anderen
te kunnen helpen
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie: Een deelgebied van de psychiatrie en de psychologie dat zich bezig houdt met het
beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandeling daarvoor. Staan
verklaringen en theorieën van geestelijk lijden op de voorgrond
Klinische psychologie: Tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken
en de behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
Psycholoog: Iemand die de universitaire studie psychologie heeft voltooid.
GZ-psycholoog: Psycholoog die na zijn studie na een aanvullende opleiding heeft gevolgd en in het
BIG-register is ingeschreven. Een GZ-psycholoog is bevoegd tot het diagnosticeren en behandelen
van psychische stoornissen. (GZ=gezondheidszorg)
Psychotherapeut: Iemand die na de studie psychologie of geneeskunde een vervolgopleiding heeft
gedaan, waardoor hij bevoegd is tot het geven van psychotherapeutische behandelingen. Hij moet
overigens in het BIG-register staan ingeschreven. (BIG=Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
Psychiater: Iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan waarin hij of zij
zich heeft gespecialiseerd in het diagnosticeren en behandelen van patiënten met psychische
stoornissen. Psychiater mag medicatie voorschrijven.
Psychische stoornis:
Het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt door
onder andere een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden. Een psychische stoornis is
feitelijk een syndroom. Dit betekent dat een samenhangend geheel van symptomen de inhoud van
de psychische stoornis vertegenwoordigt.
De prevalentie van psychische stoornissen ooit in het leven ligt zowel bij mannen als bij vrouwen
rond de 40 procent = JUIST
Symptomen: Specifieke eigenschappen of kenmerken die passen bij een bepaalde stoornis.
Proband = het eerste geval van een bepaalde stoornis dat als zodanig is gediagnostiseerd
Beschrijvingen van psychische problemen of stoornissen geven op diverse wijze de specifieke
eigenschappen of kenmerken van die psychische stoornissen weer. Deze specifieke eigenschappen of
kenmerken, worden symptomen genoemd.
Praten over afwijkende emoties, gedachten en gedrag is niet waardenvrij ‘Morele, religieuze,
culturele en/of maatschappelijke oordelen spelen een rol bij het bepalen of gedrag, emoties of
gedachten afwijkend zijn. Waarden die in een bepaalde cultuur of maatschappij gelden, beïnvloeden
de manier waarop naar gedrag gekeken wordt en of dat dat afwijkend is of niet.
,Samenvatting ‘psychiatrie een Inleiding’ Ashley de Vries
Jaar: 2020 - 2021
Diagnostisch criterium = Symptomen moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden voordat ze als
passen bij een bepaalde stoornis worden beschouwd. Bijvoorbeeld: iemand moet ten minste
gedurende maand last hebben van het horen van stemmen voordat het kan gelden als mogelijk
symptoom van schizofrenie. Dit is een aanvullende voorwaarde!
Verschil tussen classificeren en diagnosticeren → bij diagnosticeren is het mogelijk iets te zeggen
over mogelijke oorzaken bij classificeren niet
1.2 Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag
Meest gebruikte criteria voor het benoemen van afwijkend gedrag:
Gedrag is Uitzonderlijk:
• Wanneer iemand in de westerse cultuur aangeeft ‘ dingen te zien die er niet zijn’ kan
dat als uitzonderlijk worden beschouwd
• Uitzonderlijk op zichzelf is niet voldoende om gedrag afwijkend te noemen
Gedrag is Sociaal afwijkend:
• Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke vormen van gedrag
acceptabel zijn in een bepaalde context
• anders dan de maatschappelijke normen die bepalen welke vormen van gedrag
acceptabel zijn in een bepaalde context.
Foute perceptie of interpretatie van de realiteit:
• Normaal gesproken vormen onze zintuigen en cognitieve processen een accurate
mentale representatie van onze omgeving
o Als iemand zegt stemmen te horen, wordt dat in onze cultuur opgevat als
een teken van een onderliggende psychische stoornis. Bijvoorbeeld als
iemand verteld dat maagd Maria vannacht aan haar bed is verschenen
Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon:
• Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties als angst en depressie kan
afwijkend zijn. Of juist de afwezigheid van bepaalde emoties
o Bijvoorbeeld spijt of nog steeds emotioneel over een scheiding
o Bijvoorbeeld angst en depressie kunnen normale reactiepatronen zijn na
een bepaalde gebeurtenis, maar als de emoties te lang aanduren en de
persoon er onder lijdt, is het afwijkend.
Ongepaste of contraproductief gedrag:
• Gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gevoelens oproept. Gedrag dat ons
beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen of ons ervan weerhoudt
om ons aan onze omgeving aan te passen. Bijvoorbeeld als iemand overmatig veel
alcohol drinkt en regelmatig te laat en dronken op het werk komt
Gevaar:
• Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen, hierbij is de
sociale context van groot belang.
o In oorlogstijd worden mensen die zonder angst voor eigen veiligheid op de
vijand afstormen heldhaftig genoemd, maar mensen die zelfmoord plegen
omdat ze de druk van het dagelijks leven niet aankunnen worden als
afwijkend beschouwd.
,Samenvatting ‘psychiatrie een Inleiding’ Ashley de Vries
Jaar: 2020 - 2021
Afwijkend gedrag kan op meerdere manieren worden gedefinieerd. Afhankelijk van de situatie
wegen sommige criteria zwaarder dan andere. Als een persoon in een bepaald opzicht afwijkt, hoeft
hij nog niet helemaal afwijkend te zijn.
Belangrijke vragen dus bij onderzoek naar psychische stoornissen:
• Wat wordt als afwijkend gedrag gezien en welke karakteristieken heeft dit gedrag?
• Welke oorzaken worden onderscheiden voor het afwijkende gedrag?
• Hoe wordt omgegaan met de persoon in kwestie, welke behandeling wordt er gegeven?
• Draagt de cultuur zelf bij aan het afwijkende gedrag? En zo ja, hoe?
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte: kunnen per cultuur een verschillende betekenis hebben
Hetzelfde geldt voor angst: kunnen per maatschappij een verschillende inhoud hebben (“ klachten)
‘Depressie’: in westerse culturen geaccepteerd, maar in andere culturen vaak een schande
zijn, resulteren in serieuze lichamelijke klachten.
Cultuurverschillen moeten worden onderzocht en worden meegenomen in beoordeling voordat er
een stoornis wordt vastgesteld.
WAAR: psychische problemen als depressiviteit kunnen door mensen uit verschillende culturen
verschillend worden beleefd. Culturen hebben verschillende gewoonten en maatstaven om te
bepalen wanneer gedrag als afwijkend moet worden beschouwd.
Trepanatie = een procedure waarbij men een gat in de schedel maakt. Sommige onderzoekers
vermoeden dat het gebruik van antieke vorm van chirurgie is. misschien was trepanatie bedoeld om
het slachtoffer te bevrijden van de demonen die men verantwoordelijk achtte voor zijn of haar
abnormale gedrag
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
Afwijkend gedrag werd als teken van demonische bezetenheid beschouwd gedurende een groot deel
van de geschiedenis in de westerse maatschappijen
WAAR: een paar honderd jaar geleden kon je in London, bij wijze van uitje een kijkje nemen bij de
bewoners van her plaatselijke gesticht. Een bezoekje aan het plaatselijke gesticht, waar men de
patiënten kon bezichtigen, was een populair uitje onder de Londense elite. Het Engelse woord
bedlam (gesticht) is afgeleid van Bethlehem Hospital
1.3.1 Hippocrates
Hippocrates (460-366 BC): Beroemde arts uit de gouden eeuw van Griekenland. >> Ziekten van
lichaam en geest waren het gevolg van natuurlijke oorzaken en niet van bezetenheid door geesten.
Humores: Lichaamssappen (slijm, zwarte gal, bloed en gele gal)
- Flegmatiek: een overvloed aan slijm (traag persoon)
- Melancholie: een overvloed aan zwarte gal (depressie)
- Sanguinische dispositie: Overvloed aan bloed (vrolijk, zelfverzekerd en optimistisch)
- Cholerisch: Overvloed aan gele gal (Driftig)
, Samenvatting ‘psychiatrie een Inleiding’ Ashley de Vries
Jaar: 2020 - 2021
Bij verstoring van evenwicht tussen deze humores ontstaat er afwijkend gedrag. Hippocrates heeft
bijgedragen aan het moderne denken, hij classificeerde abnormale gedragspatronen aan de hand van
3 hoofdcategorieën:
- Bezetenheid: schizofrenie
- Manie: Uitzonderlijke opwinding
- Melancholie: Buitensporige depressie
1.3.2 Arabische psychiatrie (diagnostiek geboren)
Typerend voor de Arabische psychiatrie was de mensgerichte benadering van geesteszieken. Dit
komt waarschijnlijk door de Koran, die een humane en fatsoenlijke behandeling van geesteszieken
adviseerde waarbij een psychische stoornis als een praktisch probleem werd beschouwd.
Psychiaters gingen respectvol om met hun patiënten, zij observeerde nauwkeurig symptomen en
registreerde en bestudeerde de ontwikkeling en verandering van de psychische stoornis zorgvuldig.
Dit leidde tot een gedetailleerd overzicht van psychische stoornissen.
- Gigantisch vooruitstrevend, daar werd je niet door 1 of andere katholieke priester van
bezetenheid verdacht. Maar hier werd voor het eerst gewerkt met doctoren
- Op een gelijk matige manier met psychiatrische patiënten gewerkt.
- Het 1ste psychiatrisch ziekenhuis is geopend in 705 na Chr. In Bagdad
- Het in beeld brengen van psychiatrische stoornissen gebeurde zoals we in de basis nu ook nog
kennen.
- Zegen door de Koran -> diverse aanduidingen, een psychiatrisch probleem in de Koran word veel
meer voorgesteld en beschreven als een praktisch probleem -> waar iemand mee kan kampen en
waar je met iemand ook mee aan de slag kunt om iemand weer verder te helpen en te verzorgen
en prettig te behandelen
1.3.3 Exorcisme en heksenvervolgingen
In de middeleeuwen nam het geloof in bovennatuurlijke oorzaken weer toe. >> met name de
Doctrine van bezetenheid: volgens deze doctrine is afwijkend gedrag een teken van bezetenheid
door boze geesten of de duivel. (lessen van katholieke kerk) exorcisme was de
voorkeursbehandeling voor het genezen van afwijkend gedrag
>> Bezeten mensen werden door middel van exorcisme of uitdrijving behandeld. Heksenvervolging
(eind 15e eeuw tot 17e eeuw)
Ondanks dat het denken in termen van bezetenheid door de duivel of straf van god is het geloof in
natuurlijke oorzaken van afwijkend gedrag nooit helemaal verdwenen. In de middeleeuwen was het
geen pretje om psychiatrische problemen te hebben, want de behandelingen en opvattingen waren
mensonterend
1.3.4 Gekkenhuizen
Rond 1600: oprichting vele gekkenhuizen;
>> Buitengewoon slechte levens omstandigheden
>> Bewoners werden vastgeketend aan hun bedden en lagen in hun eigen vuil of zwierven zonder
enig toezicht op het terrein.
