Media en Journalistiek Tentamen 1
Boek: Journalistieke cultuur in Nederland
Toets 12 November:
◦ 1. Journalistiek voor dummies
◦ 2. Wat wordt het nieuws?
◦ 3. Journalistiek en democratie
◦ 4. Horen, zien, nepnieuws
◦ 5. Journalistiek ondersteboven
◦ 6. Leven ín de media
1. Journalistiek voor dummies
Bestuderen: Code voor de journalistiek
https://www.nvj.nl/ethiek/ethiek/code-journalistiek-nederlands-genootschap-hoofdredacteuren-
2008
Vandaag: wat is dat eigenlijk, journalistiek?
-journalist is geen beschermd beroep, waarom? -> vrijheid van meningsuiting, persvrijheid
-professionele journalistiek is erg veeleisend qua tijd en kennis
Journalistiek is de discipline van het verzamelen, controleren, rapporteren en analyseren van het
NIEUWS. Een journalist is een professional die NIEUWS selecteert, duidt, toelicht, bronnen
raadpleegt, weegt en controleert.
Code voor Journalistiek:
Een betrouwbare en pluriforme journalistiek is van het grootste belang voor de democratische
samenleving, die niet goed kan functioneren zonder geïnformeerde burgers en een vrije uitwisseling
van ideeën. In die open samenleving komt de journalist het recht op vrije nieuwsgaring toe, én de
verantwoordelijkheid het nieuws waarheidsgetrouw, onafhankelijk, fair en met open vizier te
brengen.
Geeft ethische normen voor journalistiek handelen:
1. Waarheidsgetrouw (werkelijkheid zoals journalist die aantreft en waarneemt als
uitgangspunt, streven naar juiste verificatie en objectiviteit, onderscheid feiten meningen en
beweringen)
2. Onafhankelijk (vermijden belangenverstrengeling, misbruik)
3. Fair (hoor en wederhoor, eerlijk omgaan met bronnen, privacy, doe mensen en
gebeurtenissen recht, beschuldigde gelegenheid reactie)
4. Open vizier (geen andere identiteit, methode bekendmaken, niet uitlokken incidenten)
Hieronder zijn deze 4 verder uitgewerkt:
-Waarheidsgetrouw
- De werkelijk zoals die is, objectief
- Duidelijk onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.
- Verantwoording van journalistieke methoden
, - Alleen dingen baseren op eigen waarnemingen of betrouwbare bronnen.
- Journalist controleert zijn feiten en maakt de feiten mogelijk controleerbaar
- Bij het bewerken van nieuws, maakt de journalist duidelijk waaruit zijn bewerking bestond.
- De journalist die in zijn berichtgeving fictieve elementen verwerkt, door namen van
betrokkenen te wijzigen of feiten te dramatiseren, legt daarvan telkens rekenschap af.
- In columns, recensies, opiniërende berichten en vergelijkbare genres komt de journalist een
grotere vrijheid toe dan in andere berichtgeving, waar het gaat om het controleren van
feiten, het achterwege laten van wederhoor, en het door elkaar gebruiken van feiten en
fictie.
- De journalist die verwijst naar informatie van derden, door een ander medium als bron te
noemen of door het aanbrengen van een hyperlink, doet dat openlijk en royaal, maar is
daarmee niet per se verantwoordelijk voor de inhoud van de onderliggende informatie.
-Onafhankelijk:
- De journalist verricht zijn werk onafhankelijk en vermijd (de schijn van)
belangenverstrengeling.
- Als een journalist verbonden is aan een politieke partij of bedrijf met belangen telkens in een
tekst daar rekenschap voor afleggen. Indien relevant.
- Een journalist maakt geen misbruik van zijn positie.
- Een journalist neemt geen (im)matteriele vergoedingen aan die bedoeld zijn om de
berichtgeving te beïnvloeden.
-Fair:
- Een journalist gaat fair te werk.
- Een journalist beschermt zijn bronnen aan wie hij vertrouwelijkheid heeft toegezegd.
- De journalist die zich baseert op anonieme bronnen moet aannemelijk maken dat zijn
bronnen betrouwbaar zijn, de informatie niet op andere wijze kon worden verkregen en hij
die zo goed mogelijk elders heeft geverifieerd.
- Het zoeken naar hoor en wederhoor is een journalistiek basisprincipe.
- De journalist zal de privacy van personen niet verder aantasten dan in het kader van een
open berichtgeving noodzakelijk is.
- De journalist ontziet de privacy van slachtoffers, nabestaanden, patiënten maar ook van
verdachten en daders door de algemene herkenbaarheid van betrokkenen in de
berichtgeving te vermijden in al die gevallen waarin deze personen onevenredig nadeel van
herkenbaarheid zullen ondervinden en voor zover het vermijden van herkenbaarheid niet in
strijd is met het belang van een adequate berichtgeving.
- De journalist publiceert geen tekst of foto’s en zendt geen audio-opnames of beelden uit die
zijn gemaakt van personen in privé-situaties zonder toestemming van de betrokkene, tenzij
met de publicatie een groot maatschappelijk belang is gediend
- De journalist gebruikt geen privé-documenten tenzij de betrokkenen daarvoor toestemming
hebben gegeven, of met de publicatie een groot maatschappelijk belang is gediend.
- De journalist van wie blijkt dat hij een onjuist bericht heeft gepubliceerd, zal een schadelijke
onnauwkeurigheid, gevraagd of ongevraagd, op zo kort mogelijke termijn op royale wijze
corrigeren.
-Open Vizier:
- De journalist verzamelt, selecteert en publiceert het nieuws zonder zich te verschuilen achter
een andere dan zijn eigen identiteit, tenzij met die werkwijze een groot maatschappelijk
belang is gediend
- De journalist maakt zichzelf en zijn methoden bij het verzamelen van informatie in beginsel
als zodanig bekend.
, - De journalist lokt geen incidenten uit met de bedoeling nieuws te creëren. Hij lokt evenmin
incidenten uit om een misstand te illustreren, tenzij daarmee een groot maatschappelijk
belang is gediend.
- Tenzij daarmee een groot maatschappelijk belang is gediend, neemt de journalist niet
anoniem of onder pseudoniem deel aan discussies, op internet of in andere media.
- De journalist steelt geen informatie en betaalt niet voor gestolen informatie.
- De journalist maakt geen gebruik van onrechtmatig door derden verkregen informatie, tenzij
met publicatie daarvan een groot maatschappelijk belang is gediend.
Toelichting
De meeste aanpassingen in de code zijn terug te voeren op de opkomst van het internet als massaal
gebruikt medium en op de sterk toegenomen participatie van het publiek, die dankzij internet
mogelijk is geworden.
De code bouwt voort op beginselen zoals die door beroepsjournalisten zijn ontwikkeld, zowel
nationaal als internationaal, maar is aangevuld met uitgangspunten en idealen zoals die zijn
aangedragen van buiten de beroepsgroep. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van de kritische
suggesties die zijn gedaan nadat een eerste versie van de code werd gepubliceerd in december 2007.
Waar in de code of in deze toelichting wordt gesproken van de journalist en zijn vak is telkens
nadrukkelijk bedoeld: de journalist en zijn of haar vak.
2. Wat wordt vandaag het nieuws?
Bestuderen:
The elements of journalism
(https://www.americanpressinstitute.org/journalism-essentials/what-is-journalism/elements-
journalism/) (pdf op Its)
Nieuwsbehoeften, pag. 13 t/m 25 (Pdf of Itslearning)
Vandaag: wat is nieuws?
Wat is het nieuws?
Nieuws is een afspraak tussen journalisten.
Nieuws is wat men nog niet wist voordat het nieuws er was. Het is het verslag van wat er
gebeurde, of de aankondiging van wat staat te gebeuren. Wat nieuws is, wordt bepaald door
actualiteit (hoe recenter het gebeurde, hoe nieuwswaardiger), nabijheid (hoe dichtbij speelt
een gebeurtenis zich af, in geografisch of mentaal opzicht), controverse (mensen zijn
geïnteresseerd in conflicten), bekendheid (publieke personen of bekende organisaties spelen
vaker een rol in het nieuws dan anonymi), uitzonderlijkheid (wat vreemd, eigenaardig,
ongebruikelijk is, de “man-bijt-hond”-factor), en impact (de mogelijke gevolgen van het
nieuws bepalen mede de nieuwswaarde ervan). Onder nieuws wordt meer verstaan dan
feitelijke verslagen. Een journalist brengt ook achtergronden, analyses en meningen bij het
primaire nieuws.
Code Journalistiek
Vier kernwaarden journalistiek (code)
1. Waarheidsgetrouw (wat je ziet/waarneemt schrijft je op/leg je vast, je maakt het niet mooier of
slechter)
2. Onafhankelijk
3. Fair
, 4. Open vizier
Wat maakt je tot een goede journalist?
1. Een onderzoekende houding
2. Een ondernemende houding
1. Onderzoeken houden
Journalistiek ≠ mooi schrijven/presteren
Journalistiek = nieuwsgierig/verbanden zien
= Drang om achter nieuws aan te gaan (wat gebeurt hier?) < Verbanden zien
2. Ondernemende houding
Wees geïnteresseerd in alles. Algemene ontwikkeling!
Wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe
Kritisch (niet cynisch)
Gezonde vorm van wantrouwen:
Wie beweert dit?
Welk belang heeft hij/zij daarbij?
Waarom zegt hij/zij dit tegen mij?
Journalistiek in 10 thema's (Pdf op its)
1. De waarheid
2. Het voorlichten van burgers (Loyaliteit)
3. Kijken of iets klopt (verifieëren)
4. Onafhankelijk
5. Controleren de macht (bijv. Ministers)
6. Mensen aan het woord laten die Kritisch zijn op de journalistiek (mensen aan het woord
laten)
7. Zorgen dat het nieuws voor mensen behapbaar is.
8. Je persoonlijke overtuiging speelt een rol (ethisch)
9. Je doet het samen met de burgers, hun hebben ook een verantwoordlijkheid.
Boek:
The elements of journalism, Bill Kovach& Tom Rosenstiel
Wat is nieuws?
De feitelijke informatie die je nodig hebt om te kunnen deelnemen aan de samenleving
Nieuws = wat men nog niet wist voordat het er was
Criteria:
Actualiteit (hoe recenter, hoe nieuwswaardiger).
Nabijheid (geografisch of mentaal).
Controverse (mensen geïinteresseerd in conflicten).
Bekendheid (bekende personen en organisaties).
Uitzonderlijk (vreemd, ongebruikelijk).
Impact (mogelijke gevolgen bepalen mede de nieuwswaarde).\
Journalisten bepalen wat nieuws is.
Burgers bepalen wat zijn nieuws vinden.
Wat betekent dit voor het journalistieke werk?
