Sociaal Wettenschappelijke Kader 5: Filosofie
Hoorcollege 1: Denken helpt
Filosofie is te vergelijken met een denkbril: door welke manier van denken zie ik
beter om me heen? Dat is afhankelijk van een bepaalde denkbril op je neus heb
je een bepaalde visie.
Filosofische empathie: het vermogen om je te verplaatsen in het denk- en
wereldbeeld van een ander.
De momenten wanneer jij vanuit gevoel handelt, zijn belangrijke ideeën die een
persoon heeft. Filosofie: vanuit wat voor een diepe idee handel jij?
Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen en voelen: als je anders denkt ga
jij je ook anders voelen
Juist het moment wanneer je handelt zonder na te denken, maar vanuit je gevoel
en hart lijkt te handelen, dat zijn diepe ideeën van waaruit je leeft over:
vriendschap, liefde, leven en dood. Filosofie is de poging om na te denken over
verschillende momenten uit je leven en je af te vragen: ‘Vanuit wat voor diepe
ideeën handelde jij?
Waar kan filosofie voor zorgen?
Filosofie kan ervoor zorgen dat je ideeën explicieter worden, dat je daar
bewuster van wordt en je ze beter kunt verantwoorden: weten waarom je doet
wat je doet en waarom het goed is.
Het kan ook zo zijn dat je blind vaart op overtuigingen en ideeën waar je niet
achter staat doordat je die ergens geleerd hebt van wie of wat dan ook, door
pijnlijke ervaringen, vanuit de opvoeding of de cultuur waarin je leeft, die jouw
continu bepaalde keuzes doen maken die helemaal niet goed voor je zijn. Dan
kan filosofie als functie hebben om die ideeën voor het voetlicht te brengen
door ergens naar te kijken en jezelf de vraag te stellen: ‘deugd deze gedachte
eigenlijk wel?’
Als je erachter komt dat het niet deugd, dan kun je het uit elkaar plukken
(deconstrueren), zodat die gedachte wat krachtelozer wordt en de denkfouten in
jouw intuïtie wellicht verbeteren.
Het gevolg van filosoferen
Als je jouw hele leven lang oefent met filosoferen: je denken veranderen, dan
veranderend alles. Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen voelen.
Kortom denken helpt om beter te kijken, beter te voelen, beter te doen, beter
voor onszelf en anderen te zorgen.
Wat wil filosofie zijn?
De poging om denken bewuster te maken en te beïnvloeden.
Wat kun je met filosofie?
Bij filosofen staat hun hele leven in dienst van: ‘hoe kan ik leven naar hoe ik
denk?
Alle filosofen waren continu theorie en praktijk met elkaar aan het koppelen en
helder aan het nadenken om zo gelukkig mogelijk te kunnen leven.
,1. Wereldbeeld: de historische filosofen begonnen eerst bij het grote plaatje: ‘in
wat voor wereld leef ik?’ ‘Is de wereld door een God geschapen of een toevallige
klont atomen?’ Als het duidelijker wordt in wat voor wereld je denkt dat wij leven,
dan heeft dat gevolgen voor alles.
2. Mensbeeld/zelfbeeld: het wereldbeeld dat jij hebt sijpelt door in je mensbeeld/.
‘Ben ik door God geschapen of stam ik van de apen af?’ Dit heeft uiteindelijk
gevolgen voor je zelfbeeld. Jouw mensbeeld hangt samen met jouw zelfbeeld.
Bijvoorbeeld: ‘Mensen zijn niet te vertrouwen’ of ‘Alle mannen zijn klootzakken.’
3. Ethiek: ethiek is de vraag naar het goede leven.
De vraag naar het goede en slechte en naar wat een mens gelukkig maakt.
Ethiek is afhankelijk van het wereldbeeld waar je in staat en wat voor mensbeeld
je hebt. Een wereldbeeld, daar vloeit een bepaald mensbeeld uit voort en
vandaaruit een bepaalde ethiek: alles wat je doet om een gelukkig en zinvol
leven te leiden.
Als je probeert, consequent te denken vanuit deze driedeling: wereldbeeld –
mensbeeld/zelfbeeld – ethiek, dan is het veel overtuigender is voor jezelf en een
ander.
Het is van belang om hier consequent in te zijn, want dit is therapeutisch een
bron van geluk of ongeluk. Als jij door moeilijke ervaringen, een wantrouwend
mensbeeld hebt ontwikkeld en je bent ervan overtuigd dat andere mensen niet
te vertrouwen zijn en jij wel 100% te vertrouwen bent, dan weet je dat jouw
mensbeeld niet klopt.
Het is belangrijk om groot te denken omdat het veel kan opleveren:
nadenken kan helpen bij juiste keuzes maken.
Ongeluk en machteloosheid:
Heel veel vormen van ongeluk lijken een gemeenschappelijke factor te hebben,
namelijk: controleverlies. Dat is machteloosheid.
Machteloosheid kun je te lijf gaan door te proberen om je denken terug te
winnen. Heel vaak als je psychisch aan het lijden bent, dan zit je hoofd vol met
lasten en denk je niet meer voor jezelf na. Filosofie is de poging om de
denkvrijheid terug te winnen. Anders denken, kan tot anders handelen en
voelen lijden: begin van vrijheid begint bij denken.
Vrijheid: jezelf steeds de vraag ‘hoe vrij/onvrij zijn we?’ stellen En waaruit
bestaat onze vrijheid/onvrijheid.
Immanuel Kant (1724-1804): ‘Sapre Aude!’ – Durf te denken!
Dit is het ultieme humanisme, Kant was er namelijk van overtuigd dat iedereen
kon nadenken of dit zichzelf konden aanleren. Bij mensen ontbreekt niet het
vermogen, maar moed. Het is makkelijker om je te laten lijden door de gedachte
van anderen.
, Hoorcollege 2: Epicurs
Epicurus (342-271 vC)
- 306 v.C.: sticht epicurische school
- ‘Die van de Tuin’
- Lust en genieten
- Een school gebaseerd op vriendschap
- Geen standsverschillen, ook slaven en vrouwen
zijn welkom
- Veel misvattingen en onbegrip rondom Epicurus
Bijvoorbeeld: vreetfestijn, seksorgiën
Zijn filosofie is erop gericht om iets wat zo
fantastisch is en waar je veel geluk uit kan
putten, om dat dan op een manier te doen waar je niet ongelukkig van wordt.
Dus alles om te voorkomen dat je verslaafd raakt. Epicurus zegt dat geluk gaat
om genot.
Wat stelt Epicurus zichzelf als taak?
- Kernopgave van de filosofie: het doorgronden van de aard van de werkelijkheid
om de mens van zijn angsten te bevrijden (mensen helpen in het reduceren van
angst). Als mensen angstig blijven kunnen zij nooit gelukkig zijn.
Wat zegt Epicurus om de mensen van hun angsten te bevrijden?
- ‘Het is onmogelijk om de meest wezenlijke angsten weg te nemen, als men niet
weet wat de aard van het heelal is, en nog bang opziet tegen iets dat in de
mythen thuishoort. Zonder natuurwetenschap is het daarom niet mogelijk om
puur te genieten.’ (RS 12)
Bijvoorbeeld: als een kind bang is voor een monster onder zijn/haar bed, kijken
ouders met het kind mee onder zijn/haar bed zodat zij bewijzen dat monsters
niet bestaan.
- Eerst wereldbeeld en mensbeeld, dan ethiek…
Wereldbeeld Epicurus
1. De wereld is niet geschapen door God. De goden spelen geen rol in de wereld. Er
is geen besturende macht. De kosmos is een toevallige tijdelijke ordening.
Epicurus ziet namelijk om zich heen dat heel veel angsten, angsten zijn voor de
bestraffing van God.
2. Alles bestaat uit atomen. Ook de ziel. Bij de dood vallen lichaam en ziel uiteen.
Hij zegt dat omdat hij als natuurwetenschapper zag hij dat bijna alles uit atomen
is gebouwd. Epicurus bedreef wetenschap niet alleen maar om kennis te hebben,
maar ook om gelukkig te kunnen worden.
3. Wereldbeeld als kader voor de ethiek, als begrenzing waarmee we rekening
moeten houden bij ons streven naar geluk.
Geen god, geen noodlot, geen voorzienigheid
Epicurus zegt dat de grootste angst die een mens kan hebben (de dood), niet
reëel is omdat je bang bent voor iets wat er niet is zolang jij er bent en zodra de
dood er is jij er niet meer bent. Ook als God volgens Epicurus zou bestaan, hoef
je niet bang te zijn omdat God almachtig en zelfgenoegzaam is en zich niet met
mensen bezighoudt.
- Keerzijde; we leven in een wereld die zich niets van ons aantrekt. De kosmos is
er niet voor ons en is doelloos. De kosmos is een ander woord voor het
universum.
Hoorcollege 1: Denken helpt
Filosofie is te vergelijken met een denkbril: door welke manier van denken zie ik
beter om me heen? Dat is afhankelijk van een bepaalde denkbril op je neus heb
je een bepaalde visie.
Filosofische empathie: het vermogen om je te verplaatsen in het denk- en
wereldbeeld van een ander.
De momenten wanneer jij vanuit gevoel handelt, zijn belangrijke ideeën die een
persoon heeft. Filosofie: vanuit wat voor een diepe idee handel jij?
Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen en voelen: als je anders denkt ga
jij je ook anders voelen
Juist het moment wanneer je handelt zonder na te denken, maar vanuit je gevoel
en hart lijkt te handelen, dat zijn diepe ideeën van waaruit je leeft over:
vriendschap, liefde, leven en dood. Filosofie is de poging om na te denken over
verschillende momenten uit je leven en je af te vragen: ‘Vanuit wat voor diepe
ideeën handelde jij?
Waar kan filosofie voor zorgen?
Filosofie kan ervoor zorgen dat je ideeën explicieter worden, dat je daar
bewuster van wordt en je ze beter kunt verantwoorden: weten waarom je doet
wat je doet en waarom het goed is.
Het kan ook zo zijn dat je blind vaart op overtuigingen en ideeën waar je niet
achter staat doordat je die ergens geleerd hebt van wie of wat dan ook, door
pijnlijke ervaringen, vanuit de opvoeding of de cultuur waarin je leeft, die jouw
continu bepaalde keuzes doen maken die helemaal niet goed voor je zijn. Dan
kan filosofie als functie hebben om die ideeën voor het voetlicht te brengen
door ergens naar te kijken en jezelf de vraag te stellen: ‘deugd deze gedachte
eigenlijk wel?’
Als je erachter komt dat het niet deugd, dan kun je het uit elkaar plukken
(deconstrueren), zodat die gedachte wat krachtelozer wordt en de denkfouten in
jouw intuïtie wellicht verbeteren.
Het gevolg van filosoferen
Als je jouw hele leven lang oefent met filosoferen: je denken veranderen, dan
veranderend alles. Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen voelen.
Kortom denken helpt om beter te kijken, beter te voelen, beter te doen, beter
voor onszelf en anderen te zorgen.
Wat wil filosofie zijn?
De poging om denken bewuster te maken en te beïnvloeden.
Wat kun je met filosofie?
Bij filosofen staat hun hele leven in dienst van: ‘hoe kan ik leven naar hoe ik
denk?
Alle filosofen waren continu theorie en praktijk met elkaar aan het koppelen en
helder aan het nadenken om zo gelukkig mogelijk te kunnen leven.
,1. Wereldbeeld: de historische filosofen begonnen eerst bij het grote plaatje: ‘in
wat voor wereld leef ik?’ ‘Is de wereld door een God geschapen of een toevallige
klont atomen?’ Als het duidelijker wordt in wat voor wereld je denkt dat wij leven,
dan heeft dat gevolgen voor alles.
2. Mensbeeld/zelfbeeld: het wereldbeeld dat jij hebt sijpelt door in je mensbeeld/.
‘Ben ik door God geschapen of stam ik van de apen af?’ Dit heeft uiteindelijk
gevolgen voor je zelfbeeld. Jouw mensbeeld hangt samen met jouw zelfbeeld.
Bijvoorbeeld: ‘Mensen zijn niet te vertrouwen’ of ‘Alle mannen zijn klootzakken.’
3. Ethiek: ethiek is de vraag naar het goede leven.
De vraag naar het goede en slechte en naar wat een mens gelukkig maakt.
Ethiek is afhankelijk van het wereldbeeld waar je in staat en wat voor mensbeeld
je hebt. Een wereldbeeld, daar vloeit een bepaald mensbeeld uit voort en
vandaaruit een bepaalde ethiek: alles wat je doet om een gelukkig en zinvol
leven te leiden.
Als je probeert, consequent te denken vanuit deze driedeling: wereldbeeld –
mensbeeld/zelfbeeld – ethiek, dan is het veel overtuigender is voor jezelf en een
ander.
Het is van belang om hier consequent in te zijn, want dit is therapeutisch een
bron van geluk of ongeluk. Als jij door moeilijke ervaringen, een wantrouwend
mensbeeld hebt ontwikkeld en je bent ervan overtuigd dat andere mensen niet
te vertrouwen zijn en jij wel 100% te vertrouwen bent, dan weet je dat jouw
mensbeeld niet klopt.
Het is belangrijk om groot te denken omdat het veel kan opleveren:
nadenken kan helpen bij juiste keuzes maken.
Ongeluk en machteloosheid:
Heel veel vormen van ongeluk lijken een gemeenschappelijke factor te hebben,
namelijk: controleverlies. Dat is machteloosheid.
Machteloosheid kun je te lijf gaan door te proberen om je denken terug te
winnen. Heel vaak als je psychisch aan het lijden bent, dan zit je hoofd vol met
lasten en denk je niet meer voor jezelf na. Filosofie is de poging om de
denkvrijheid terug te winnen. Anders denken, kan tot anders handelen en
voelen lijden: begin van vrijheid begint bij denken.
Vrijheid: jezelf steeds de vraag ‘hoe vrij/onvrij zijn we?’ stellen En waaruit
bestaat onze vrijheid/onvrijheid.
Immanuel Kant (1724-1804): ‘Sapre Aude!’ – Durf te denken!
Dit is het ultieme humanisme, Kant was er namelijk van overtuigd dat iedereen
kon nadenken of dit zichzelf konden aanleren. Bij mensen ontbreekt niet het
vermogen, maar moed. Het is makkelijker om je te laten lijden door de gedachte
van anderen.
, Hoorcollege 2: Epicurs
Epicurus (342-271 vC)
- 306 v.C.: sticht epicurische school
- ‘Die van de Tuin’
- Lust en genieten
- Een school gebaseerd op vriendschap
- Geen standsverschillen, ook slaven en vrouwen
zijn welkom
- Veel misvattingen en onbegrip rondom Epicurus
Bijvoorbeeld: vreetfestijn, seksorgiën
Zijn filosofie is erop gericht om iets wat zo
fantastisch is en waar je veel geluk uit kan
putten, om dat dan op een manier te doen waar je niet ongelukkig van wordt.
Dus alles om te voorkomen dat je verslaafd raakt. Epicurus zegt dat geluk gaat
om genot.
Wat stelt Epicurus zichzelf als taak?
- Kernopgave van de filosofie: het doorgronden van de aard van de werkelijkheid
om de mens van zijn angsten te bevrijden (mensen helpen in het reduceren van
angst). Als mensen angstig blijven kunnen zij nooit gelukkig zijn.
Wat zegt Epicurus om de mensen van hun angsten te bevrijden?
- ‘Het is onmogelijk om de meest wezenlijke angsten weg te nemen, als men niet
weet wat de aard van het heelal is, en nog bang opziet tegen iets dat in de
mythen thuishoort. Zonder natuurwetenschap is het daarom niet mogelijk om
puur te genieten.’ (RS 12)
Bijvoorbeeld: als een kind bang is voor een monster onder zijn/haar bed, kijken
ouders met het kind mee onder zijn/haar bed zodat zij bewijzen dat monsters
niet bestaan.
- Eerst wereldbeeld en mensbeeld, dan ethiek…
Wereldbeeld Epicurus
1. De wereld is niet geschapen door God. De goden spelen geen rol in de wereld. Er
is geen besturende macht. De kosmos is een toevallige tijdelijke ordening.
Epicurus ziet namelijk om zich heen dat heel veel angsten, angsten zijn voor de
bestraffing van God.
2. Alles bestaat uit atomen. Ook de ziel. Bij de dood vallen lichaam en ziel uiteen.
Hij zegt dat omdat hij als natuurwetenschapper zag hij dat bijna alles uit atomen
is gebouwd. Epicurus bedreef wetenschap niet alleen maar om kennis te hebben,
maar ook om gelukkig te kunnen worden.
3. Wereldbeeld als kader voor de ethiek, als begrenzing waarmee we rekening
moeten houden bij ons streven naar geluk.
Geen god, geen noodlot, geen voorzienigheid
Epicurus zegt dat de grootste angst die een mens kan hebben (de dood), niet
reëel is omdat je bang bent voor iets wat er niet is zolang jij er bent en zodra de
dood er is jij er niet meer bent. Ook als God volgens Epicurus zou bestaan, hoef
je niet bang te zijn omdat God almachtig en zelfgenoegzaam is en zich niet met
mensen bezighoudt.
- Keerzijde; we leven in een wereld die zich niets van ons aantrekt. De kosmos is
er niet voor ons en is doelloos. De kosmos is een ander woord voor het
universum.
