Taak 1
Welke types preventie zijn er?
Preventie op basis van doelen van gezondheidsbevordering.
Primaire preventie.
Bij primaire preventie richten we ons op het voorkomen van een gezondheidsprobleem of categorie van
aandoeningen. Primaire preventie richt zich op het wegnemen van oorzaken of risicofactoren voor
aandoeningen. Voorbeelden van primaire preventie zijn de preventie van hart- en vaatziekten door stoppen-
met-rokenmaatregelen, van ongevallen door verkeersveiligheidsmaatregelen, van voedselvergiftiging door
bevordering van hygiëne in de keuken, of van hiv-infectie door het stimuleren van veilige seks. Een medische
vorm van primaire ziekte-preventie is vaccinatie, bijvoorbeeld de griepprik ter preventie van griep bij ouderen.
Primaire preventie is alleen mogelijk als de oorzaken van het probleem voldoende bekend zijn en deze
oorzaken te beïnvloeden zijn.
Secundaire preventie of vroege opsporing.
Bij secundaire preventie proberen we mensen met een voorstadium of vroeg stadium van een aandoening te
identificeren zodat gerichte vroeg behandeling, mogelijk is, om erger te voorkomen. Voorbeelden van vroege
opsporing zijn screening op borstkanker in het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, het regelmatig
onderzoeken van baby’s op de consultatiebureaus en het testen van werknemers op eerste symptomen van
hart- en vaatziekten. Vroege opsporing is alleen zinvol wanneer er een goede test of een vorm van
zelfonderzoek is om een aandoening of een risicogedrag in een vroeg stadium of in een voorstadium op te
sporen en wanneer de aandoening of het voorstadium vroegtijdig effectief behandeld kan worden.
Tertiaire preventie
Tertiaire preventie richt zich op mensen met een ziekte of handicap. Tertiaire preventie begint dus na de
diagnose. Het doel van tertiaire preventie is om zo goed mogelijk te leven met en het beheersen van de
handicap of ziekte om een verdergaande invalidering te voorkomen, om kwaliteit van leven te behouden of te
vergroten. Voorbeelden zijn: het bevorderen van therapietrouw (het volhouden van de behandeling zoals
bedoeld), hulp bij zelfmanagement van chronische ziekten (bijvoorbeeld dieetvoorlichting, training voor
bloedsuikercontroles en zelf toedienen van medicatie bij suikerziekte) of de bevordering van continuïteit van
zorg (bijvoorbeeld door een betere afstemming tussen verschillende hulpverleners).
Preventie op basis van doelgroep
Onderscheid tussen:
- Hoogrisicobenadering: Bij een hoogrisicobenadering wordt eerst een risicogroep geïdentificeerd, op
basis van bijvoorbeeld erfelijke eigenschappen, het veel vóórkomen van risicogedrag, leeftijd of
, sociaal-economische status. Zo zijn er speciale valpreventieprogramma’s voor ouderen, en
voorlichtingsprogramma’s gericht op hiv-preventie speciaal voor intraveneuze drugsgebruikers.
- Populatiebenadering: Bij een populatiebenadering wordt de hele bevolking of een grote deelgroep
daaruit benaderd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij publiekscampagnes van organisaties zoals Soa Aids
Nederland, het Kenniscentrum Sport, VeiligheidNL of het Voedingscentrum.
Een hoogrisicobenadering is vooral aangewezen als het relatieve risico op het probleem waar de
interventie op is gericht hoog is, maar er betrekkelijk weinig mensen zijn bij wie het risico sterk verhoogd
is. Bij een populatiebenadering is dit juist andersom: het gemiddelde relatieve risico is laag, maar de
prevalentie van het risico is hoog: er zijn veel mensen met een beperkt verhoogd risico.
Universele preventie
Richt zich op de totale bevolking of grote groepen daarbinnen. Universele preventie richt zich op mensen die
geen speciaal verhoogd risico hebben. Het doel van universele preventie is om bij alle mensen de gezondheid
te verbeteren en de kans op ziekte te verminderen. Het gaat hierbij dus om primaire preventie en om een
populatiebenadering.
Selectieve preventie
Gericht op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico en heeft als doel de gezondheid van specifieke
risicogroepen te verbeteren. Selectieve preventie is dus een vorm van hoogrisicobenadering, en raakt aan
secundaire preventie, omdat de preventieve interventie wordt aangeboden op basis van screening op een
risicofactor, of risicofactoren.
Geïndiceerde preventie
Richt zich op individuen die nog geen gediagnosticeerde ziekte hebben, maar wel beginnende klachten of
symptomen. Zij heeft als doel het ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade te voorkomen.
Geïndiceerde preventie is dus ook een hoogrisicobenadering, en is secundaire preventie.
Zorggerelateerde preventie
Gericht op individuen met een ziekte en heeft tot doel ziektelast te reduceren en complicaties of comorbiditeit
te voorkomen en is vergelijkbaar met tertiaire preventie.
Middelen om gezondheidsbevordering te bereiken
Interventies gericht op gedragsverandering:
- Voorlichtingsinterventies/ voorlichtingsprogramma’s
- Voorzieningen om gezond gedrag makkelijker te maken
- Regelgeving, controle en sancties