Inhoud
Hoofdstuk 1. Moraal, een kwestie van oordelen....................................................................................1
Hoofdstuk 2. Normen, waarden én … deugden......................................................................................4
Hoofdstuk 3 Verantwoordelijkheid.........................................................................................................6
Hoofdstuk 4 Vrijheid...............................................................................................................................8
Hoofdstuk 5 Rechten............................................................................................................................10
Hoofdstuk 6 Rechtvaardigheid.............................................................................................................11
Hoofdstuk 7 Integriteit en normatieve professionaliteit......................................................................13
Hoofdstuk 8 Systematische morele beoordeling van een situatie........................................................17
Hoofdstuk 1. Moraal, een kwestie van oordelen.
1.1 HET INTUÏTIEF MOREEL OORDEEL.
Als een oordeel gaat over het gedrag van mensen en hoe ze met elkaar omgaan, dan spreken we van
een moreel oordeel. In een moreel oordeel spreek je uit wat je behoorlijk vindt van jezelf en van
anderen. Je geeft aan hoe je verwacht dat die ander met jou of anderen om zou moeten gaan. We
noemen een oordeel dat vanzelf komt een intuïtief moreel oordeel. Een intuïtief moreel oordeel is
een moreel oordeel dat kant en klaar ontstaat in je bewustzijn zonder dat je erover na hoeft te
denken en voordat je erover nagedacht hebt. Je intuïtieve morele oordeel wordt bewust gemaakt
wanneer een ander jou oordeel niet deelt, maar een andere mening heeft. Je realiseert je dat je een
standpunt over het gedrag van iemand hebt.
Om te kunnen begrijpen wat er gebeurt als je intuïtieve morele oordeel bewust wordt, maken we
een onderscheid tussen drie verschillende processen die zich in je bewustzijn afspelen:
1. Je oordeelt dat iets goed of slecht is. Je vindt iets.
2. Je kent je oordeel. Je weet dat het je mening is en je kent het standpunt van de ander.
3. Je voelt dat je het oneens bent met de ander. Het oordeel brengt een bepaald gevoel met zich
mee.
Als je oordeelt, neem je een standpunt voor je rekening. Als je kent, dan blijf je neutraal ten opzichte
van je eigen standpunt. En als je voelt, dan ervaar je het oordeel in je binnenste.
1.2 HET VERSCHIL TUSSEN KENNEN, OORDELEN EN VOELEN
Als je de wereld kent, plaats je dat wat er gebeurt buiten jezelf en beschrijft het vervolgens. Dit
proces heet objectiveren en het resultaat van dit proces is kennis van de buitenwereld (een objectief
domein). Als je de wereld beleeft, richt je je op wat er innerlijk met je gebeurt. Dit proces heet
subjectiveren en het resultaat is een gevoel in je binnenwereld (een subjectief domein). En ten
slotte, als je de wereld beoordeelt, richt je je op gedrag van mensen en wat jij daarvan vindt. Je
verbindt gedrag van anderen met je eigen oordeel. Dit proces heet normeren en het resultaat is een
verbinding van jezelf met anderen ofwel een tussenwereld (een normatief domein). Morele
oordelen zijn het resultaat van het beoordelen van de wereld om je heen.
1
, Bewustzijnsvorm Wat doe je? Resultaat van de Centrale vraag
omgang
Kennen (objectiveren) Je representeert een Feiten (kennis) Is het waar?
buitenwereld in je
bewustzijn
Beoordelen Je verbindt jezelf met Morele oordelen Is het juist?
(normeren) anderen
Voelen (subjectiveren) Je ervaart een Gevoelens Hoe voel ik me?
binnenwereld in je
bewustzijn
1.3 WAARAAN HERKEN JE EEN MOREEL OORDEEL?
Vijf kenmerken van morele oordelen
Een moreel oordeel:
1. gaat over menselijk gedrag
Een moreel oordeel gaat altijd over gedrag van mensen.
2. overstijgt het individuele (is veralgemeniseerbaar)
Een moreel gezichtspunt overstijgt automatisch het individuele. Wat ik voor mij goed vind om te
doen, verwacht ik ook van jou. Deze eigenschap van morele oordelen betekent dat oordelen in één
situatie automatisch ook oordelen betekent over anderen in zo’n zelfde situatie. We noemen dit het
universaliteitsprincipe.
3. is normatief (schrijft voor hoe het moet)
Het gaat erom hoe je behoort te handelen.
4. is gericht op het goede
Het is gericht op zaken die op zichzelf goed of nastrevenswaardig zijn. Zulke zaken noemen we
morele uitgangspunten.
5. kan morele verontwaardiging veroorzaken
Het kan een specifiek soort emotie, morele verontwaardiging, los maken bij mensen. De
verontwaardiging is een gevolg van het oordeel en niet het oordeel zelf. De verontwaardiging is dus
ook geen reden voor het oordeel. De verontwaardiging is een gevolg van het oordeel. Een moreel
oordeel is geen gevoel. Het brengt wel vaak een bepaald gevoel met zich mee.
Definitie moreel oordeel:
Een moreel oordeel is een waardering van menselijk gedrag aan de hand van morele uitgangspunten.
1.4 ETHIEK MORAAL EN HET MOREEL VERTOOG
We hebben gezien dat morele oordelen niet objectief zijn. We hebben ook gezien dat morele
oordelen niet persoonlijk (subjectief) zijn, zoals gevoelens.
Moraal is het geheel van gedeelde morele oordelen van een groep dat ontstaat in een gesprek. Het is
het geheel van morele regels waaraan wij onszelf en anderen in redelijkheid gehouden achten.
Ethiek is de wetenschap die moraal bestudeert en die tracht de moraal verder te helpen door nieuwe
argumenten te ontwikkelen en te gebruiken in afwegingen.
2
, Overal heeft men specifieke verwachtingen over hoe je met elkaar en met de klanten omgaat. Elke
organisatie en elk vakgebied heeft zijn eigen verzameling morele oordelen, zijn eigen moraal.
De moraal van een familie, organisatie of cultuur wordt vaak aangeduid met de normen en waarden.
Dit is een misleidende term want het zijn niet de normen en waarden die verschillen, maar de morele
oordelen van die groep. Normen en waarden zijn universeel. Het is de afweging tussen de
verschillende normen en waarden in specifieke situaties, die kan verschillen tussen groepen mensen.
Moraal is het resultaat van een gesprek
Een moreel oordeel verleidt tot een moreel gesprek.
Het moreel vertoog is het geheel aan communicatie en interactie waarin mensen hun morele
oordelen, en daarmee hun moraal, vormen en op elkaar afstemmen. Punt is dat de vorm waarop het
moreel vertoog wordt gevoerd, verandert en wij veranderen mee. Kortom, in onze cultuur en in ons
werk is de moraal doorlopend onderwerp van gesprek en daarmee is de moraal doorlopend in
ontwikkeling.
Elk beroep brengt zijn eigen morele kwesties met zich mee die een competente proffessional moet
kunnen oplossen. Het is dus belangrijk dat we het morele gesprek goed kunnen voeren.
1.5 MORELE COMPETENTIES
Ieder mens heeft een morele intuïtie waarmee hij of zij in staat is direct en zonder al te veel na te
denken te oordelen over een situatie. Met deze morele intuïtie word je niet geboren. Je leert het in
de loop van je leven aan door middel van de ervaringen die je opdoet. Er zijn een aantal redenen
waarom dit oordelen met behulp van je morele intuïtie tekortschiet in het functioneren van een
professional:
1. Je morele intuïtie is niet uit te leggen aan anderen.
Het onderbouwen van je morele oordelen is een voorwaarde voor professioneel functioneren.
2. Als je alleen intuïtief oordeelt, kun je niet leren van je fouten en successen.
Als je oordeel intuïtief is, kun je er veel moeilijker op terugkijken.
3. Je intuïtie bereidt je niet voor op nieuwe situaties.
Om beter voorbereid te zijn op nieuwe morele situaties en de noodzaak daarover een oordeel te
geven, is het zaak te oefenen met het expliciet formuleren en onderbouwen van een moreel oordeel.
We zien een noodzaak tot het expliciet formuleren en onderbouwen van je morele oordeel. De
manier waarop we dat doen, is door het morele oordeel te beschouwen als een antwoord op een
morele vraag. We formuleren een vraag en kijken of we goede argumenten kunnen vinden om tot
een antwoord te komen waar we achter staan.
Het vinden van redelijke argumenten
Een morele vraag moet een onderzoek op gang brengen dat je verder brengt in het begrijpen van
een morele kwestie. Dit lukt alleen als de vraag gaat over waar jij je het meest druk om maakt.
Schema van het boek:
1. Om onze morele competentie te verhogen, moeten we onze morele oordelen beter onderbouwen.
2. Hiertoe formuleren we een morele vraag, waarop ons intuïtief moreel oordeel een antwoord kan
zijn.
3. Deze vraag gaan we vervolgens systematisch beantwoorden.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EBekend. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.
