Dit is een samenvatting van hoofdstuk 9 (zindelijk worden en zindelijkheidsstoornissen) van het boek van J. Rigter Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen.
Rigter, J. (2020) Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen.
Bussem: Coutinho.
Samenvatting zindelijk worden en zindelijkheidsstoornissen
9.1 Inleiding
Problemen in de zindelijkheid worden gezien als een socialisatieprobleem of kijkend naar het
lichamelijke rijpingsproces als bio-behavioral ontwikkeling genoemd. Er zijn twee soorten
zindelijkheid: enuresis (urine) en encopresis (ontlasting).
9.2 Normale ontwikkeling van zindelijkheid
Een baby is per definitie onzindelijk, hij plast en poept ‘als het lichaam dat wil’. Dit proces
verloopt reflexmatig. De spieren en de hersenen zijn nog niet rijp genoeg om de sluitspier en
de blaas goed aan te sturen. Pas als het kind zich bewust wordt van darm -en -blaasfunctie
en het aandranggevoel heeft het zin om het leerproces te starten. Succes van de
zindelijkheidstraining hangt af van:
- De juiste intensiteit
- Het juiste tijdstip
Lichamelijke rijping
De blaas is een holle, zeer elastische spier waarin urine wordt verzameld. Daardoor zet de
blaas uit en bij een bepaalde graad van uitzetten produceert dit bij een baby dat er geplast
wordt. Kinderen en volwassen hebben geleerd de aandrang te herkennen en kunnen
urineren uitstellen tot een gewenst moment of geschikte plaats. Er zijn drie fases te
onderscheiden:
1. Reflexfase: Deze duurt tot ong. 18 mnd. De blaas leegt zich automatisch bij een
bepaalde vullingsgraad.
2. Bewustwordingsfase: het kind leert het aandranggevoel in verband te brengen met
plassen en het kind merkt dat het nat is.
3. Beheersingsfase: tussen de 2 en 3 jaar oud.
a. Perifere beheersing: het kind leert om gedurende een korte tijd plas op te
houden door bewust de bekkenbodemspier aan te spannen
b. Centrale beheersing: Het kind is in staat zelf te bepalen waar en wanneer het
wil plassen.
De beheersing van de darmfunctie verloopt in principe hetzelfde. De darmen vormen een
holle buis waarin restanten van voedsel (ontlasting) d.m.v. spiersamentrekking worden
verplaatst naar het uiteinde (dikke darm naar endeldarm) Bij bepaalde mate van ophoping is
de darmwand dermate uitgezet dat dit bij de baby een reflex produceert waardoor hij poept.
Kinderen en volwassen hebben geleerd de aandrang te herkennen en kunnen poepen
uitstellen tot een bepaald gewenst moment op een geschikte plaats.
Reflexmatig legen van blaas of (endel)darm is onder controle te brengen m.b.v. klassieke
conditionering.
Zindelijkheidstraining is meer dan lichamelijke rijping
Het trainen van de zindelijkheid heeft pas zin als fase 2 begonnen is, omdat een kind vanaf
ongeveer 1,5 jaar reflexmatig gedrag kan gaan vervangen door gedrag dat het bewust onder
controle heeft. De ontwikkeling wordt gezien als motorische ontwikkeling (gaat het verwerven
van beheersing van de sluitspier) Maar er spelen meer ontwikkelingsprocessen een rol op
maar liefst 5 ontwikkelingsgebieden:
, 1. Kind beschikt over communicatievaardigheden om opvoeders duidelijk te maken dat
het moet poepen of plassen.
2. De sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind is zover ontwikkeld dat de
verlangens van opvoeders begrijpt en zich daarnaar kan toevoegen.
3. Grove motorische vaardigheden zijn nodig om enige tijd op een wc op een bepaalde
houding te kunnen zitten
4. De fijne motoriek is zover ontwikkeld dat het kind zelf zijn broek uit kan doen en bijv.
kan afvegen.
5. Het kind moet zover cognitief ontwikkeld zijn dat het de signalen van zijn lichaam
(aandrang) herkent, dit kan controleren en uitstellen.
Individuele tempoverschillen
De rijping is niet bij alle kinderen in hetzelfde tempo. Klaar zijn voor zindelijkheid heeft
voornamelijk te maken met de communicatie. Als een kind woorden kan koppelen (bah doen,
piepie doen etc.) aan het proces. Andere tekenen (non-verbaal) zijn als een kind aangeeft
dat hij wat gaat doen ook al heeft hij een luier om of aangeeft dat een natte luier vervelend
zit.
Individuele ontvankelijkheidsverschillen
Het ene kind zal sneller leren dan het andere kind en het ene kind heeft vaker ongelukjes als
het andere kind. Advies voor opvoeders bij een ‘traag’ kind is een ontspannen sfeer te blijven
houden, successen te prijzen en duidelijk consistente opdrachten geven. Het is de bedoeling
dat kinderen meester worden over deze functie.
Volgorde
’s Nachts zindelijk ontlasting
Overdag zindelijk ontlasting
Overdag droog blijven
’s Nachts droog blijven
4-jarigen meestal zindelijk ontlasting en overdag voor urine.
5-jarigen meestal geheel zindelijk.
9.3 Zindelijkheidsstoornissen
Behalve in urine en ontlasting kunnen volgende aspecten onderscheiden worden.
- Op verschillende tijdstippen zindelijk worden
- Primaire (kind is nooit zindelijk geweest voor urine en/ of ontlasting) of secundaire
zindelijkheidsstoornissen (kind heeft een periode gehad waarin het controle had over
blaas en/of darmen maar terugval naar niet zindelijk.
- Opzettelijk of onopzettelijk op verkeerde plaatsen plassen of poepen. Opzettelijk is
zeldzaam. Bij primaire stoornis speelt opzet geen rol.
- Kinderen kunnen één of beide zindelijkheidsstoornissen hebben (urine en/ of poep)
- Stoornis kan op zichzelf staan of onderdeel zijn van een complexe problematiek
(mishandeling, angst, schoolproblemen of ontwikkelingsachterstand).
9.3.2 Enuresis: urine
Gemiddeld gezien zijn de meeste 5-jarige zindelijk voor urine, daarom wordt dit als
leeftijdscriterium gebruikt in de DSM-V. Er bestaan wel grote individuele verschillen. Een
frequentiecriterium voor enuresis is dat het urineverlies minimaal 2x per week moet
plaatsvinden gedurende 3 aaneengesloten maanden. (critici wijzen erop dat dit criteria geen
rekening houdt met beleving en leeftijd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper megantamerus. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
