Alle hoorcolleges Psychopathologie 2021-2022| 70120256AY
Hoorcollege 1
Ontwikkelingspsychologie niet leren, maar wel kennis van hebben.
Stappenplan over behandelingen hoeven ook niet geleerd te worden
Psychopathologie
Ontwikkelingsperspectief – normale ontwikkeling
Normale ontwikkeling bepaalt of gedrag van kind afwijkt van het normaal of valt het nog
binnen de normale range. Onderstaand valt onder de normale range.
Vroege kindertijd: bedplassen, driftbuiten, seperatie-angst
Midden kindertijd: bang in donker, beweeglijk
Adolescentie: experimenteren, grenzen verkennen, stemmingswisselingen
Ontwikkelingsperspectief – psychopathologie
Vroege kindertijd: pervasieve ontwikkelingsstoornissen, ernstige leerproblemen,
enxopresis/enuresis, slaapproblemen
Midden kindertijd: ADHD, ODD/CD, ticstoornissen, angststoornissen, somatische problemen
Adolescentie: stemmingsstoornissen, eetstoornissen, schizofrenie, drugsverslaving,
obsessief-compulsieve stoornis, agorafobie.
Ontwikkelingsperspectief – expressie van de stoornis
Bijv. depressieve stoornis
Vroege kindertijd: ontroostbaar huilen, slaapproblemen, groeiachterstand, prikkelbaar
Midden kindertijd: prikkelbaar, verminderd plezier, aandachtsproblemen, somatische
klachten, lage zelfwaardering
Adolescentie: somberheid, sociale isolatie, negatieve cognities, lage zelfwaardering, gevoelig
voor afwijzing, suïcidale gedachten.
Wanneer sprake van (ontwikkelings)psychopathologie?
a. Klachten
- Lichamelijk functioneren (bijv. buikpijn)
- Gedrag
- Emoties
- Cognities (bijv. dwanggedachten)
- Relaties
b. Wanneer klachten:
- Niet passen bij de leeftijd
- Niet/zeer moeilijk te corrigeren zijn
- Het algemeen functioneren ernstig nadelig beïnvloeden
- Het kind zelf en/of de omgeving doen lijden
- Uiteindelijk mogelijk ontwikkeling doen stagneren
Stoornis – deels afhankelijk van sociaal-culturele context:
- Bijv. sociale angst; collectivistische – individualistische cultuur
Classificatiesystemen
Kort en bondig beschrijven uit een casus, wat voor stoornis het is.
1
, Alle hoorcolleges Psychopathologie 2021-2022| 70120256AY
2 veel gebruikte systemen
• International Classification of Diseases (ICD) (publicatie ICD-11:2018, effectief in
2022; nu ICD-10, duurt jaren om landen er op voor te bereiden ivm feedback, daarom
nu nog 10)
Ontwikkeld door WHO = World Health Organization
• Diagnostic and Statistical Manual of the mental disorders
DSM (nu: DSM-5)
Ontwikkeld door APA: American Psychiatric Association
- Beide systemen komen tot stand door consensus tussen experts
- Kunnen worden ‘vertaald’ naar elkaar
Voordelen classificatiesystemen
- Internationale eenduidigheid (onderzoek, onderwijs, beleid, communicatie)
- Duidelijke omschrijving kern problematiek
- Richtinggevend voor behandeling
Nadelen:
- Mogelijk te sterk gereduceerd (gooit veel informatie weg uit een casus)
- Categoriale indeling (er is wel of geen stoornis, wanneer er geen stoornis is mag die
nog wel leiden en hulp krijgen of niet)
- Suboptimale basis voor behandeling (je hebt heel veel informatie van de context
nodig om iemand goed te kunnen behandelen)
Historisch overzicht ICD (hoef je niet te weten)
• ICD-6 (1948) (eerste versie met psychische stoornissen)
• ICD-7 (1955)
• ICD-8 (1965)
• ICD-9 (1977)
• ICD-10 (1992; 1996 – assen toegevoegd)
• ICD-11 (juni 2018 – assen zijn komen te vervallen)
ICD-11: gaat over alle stoornissen (is veel breder)
Historische overzicht versies DSM (hoef je niet te weten)
• DSM-I (1952)
• DSM-II (1968)
• DSM-III (1980)
• DSM-III-R (1987; assen toegevoegd)
• DSM-IV (1994)
• DSM-IV-TR (2000)
• DSM-5 (mei 2013 Engels; april 2014 Nederlands; assen vervallen) invoering NL: vanaf
januari 2017
DSM-5
Tot stand koming
- Start in 1999
- Conferenties voor onderzoeksplannen
- 162 experts in werkgroepen en ‘tasl forces’ sinds 2007
- 300 adviseurs – internationaal
2
, Alle hoorcolleges Psychopathologie 2021-2022| 70120256AY
- Gericht onderzoek rond discussiepunten sinds 2005
- Presentaties op congressen
- Inspraakrondes met patiënten verenigingen
- Feedback geven mogelijk via DSM-5 website
Voorheen Asperger, nu autismespectrumstoornis. Asperger wordt niet meer expliciet
benoemd.
DSM-5 classificatie
- Aanwezige stoornissen
- Uitgebreid specificaties & stressoren (V en Z codes)
- Ernst: per stoornis
- Niveau van functioneren:
WHO DAS (WHO Disability Assessment Schedule)
36 items over 6 domeinen:
Communicatie, mobiliteit, zelfzorg, sociale omgang, activiteiten, deelname aan de
gemeenschap
- Scoring: 0% (goed functionerend) – 100% (volledig afhankelijk)
DC: 0-5 (2016) Diagnostic Classification of Mental Health and Developmental Disorders in
Infancy and Early Childhood, Zero to Five (voor jonge leeftijd)
- As I: stoornis (hier lag teveel aandacht op)
- As II: relationele context (gedrag, affect, betrokkenheid)
- As III: medische en ontwikkelingsstoornis en conditie
- As IV: psychosociale stressoren
- As V: niveau van ontwikkeling
Historisch overzicht versies DC: 0-3
• DC: 0-3 (1999)
• DC: 0-3R (2005)
• DC: 0-5 (2016 in VS, 2019 NL)
Zie 1:17 met de casus
Klachten (letterlijke informatie uit casus):
- Durft niet meer alleen te slapen (sinds tenminste 3 maanden)
- Durft niet meer bij opa en oma te slapen
- Buikpijn
- Steeds huilen bij afscheid moeder op school
Aannemelijke classificatie:
- Seperatieangststoornis, V10, matig (ze doet nog een aantal dingen wel zoals naar
school gaan), 50%
Klachten ordenen
- Aandacht/stemming/slaap etc
Welke risicofactoren zijn aanwezig?
- Verlegen temperament
- Ouders hebben relatieprobleem
3
, Alle hoorcolleges Psychopathologie 2021-2022| 70120256AY
Welke beschermende factoren zijn aanwezig?
- Schoolprestaties bovengemiddeld
- Betrokken ouders
- Heeft vriendinnetjes
Risico- en beschermende factoren zijn handig voor etiologie en type behandeling
Kind en gezinsfactoren uit hoofd leren die behandeluitkomst voorspellen (zie dia)
Belangrijk punt bij gezinsfactoren: coherentie (samenhang) en flexibiliteit
Classificeren vs diagnosticeren
• Classificatie: alleen beschrijvend (niet verklarend)
• Classificeren is niet diagnosticeren
Diagnosticeren:
- Nauwkeurig leren kennen
- Hypothesen vormen obv informatie over:
▪ Symptomen
▪ Ontstaangeschiedenis
▪ Relevante omstandigheden
▪ Observaties in verschillende contexten
▪ Reactie op bepaalde interventie
Classificeren
Semi-gestructureerde klinische interviews (o.a. ADIS, SCID) met ouders en kind > DSM-5
classificatie
Diagnosticeren
Classificeren, in kaart brengen levensgeschiedenis, risico- en beschermende factoren in kind
en omgeving, eerdere interventies + effect daarvan
Betrouwbaarheid en validiteit
Betrouwbaarheid
- Rond 0,50 per stoornis (dit komt vaak door de comorbiditeit)
Validiteit
Binnen stoornissen:
- Grote heterogeniteit
- Verschillende ontstaanmechanismen/risicofactoren
- Verschillende medicatie effectief
Tussen stoornissen
- Overlap in symptomen
- Hoge comorbiditeit
Onderliggend model psychopathologie
- DSM en ICD – medisch model psychische aandoeningen
▪ Gezond – ziek (niet – zeer ernstig)
▪ Je hebt de ziekte of niet
▪ Categoriaal
- Vaak dimensioneel model (gedrag variatie op dimensie)
- Extremen vallen in categorie afwijkend – stoornis (zie dia)
4
