Volledige uitwerking van 12 interventies per domein (+ effectstudies)
Blok 4.2 Behandeling
De interventies zijn allemaal volgens hetzelfde format overzichtelijk en volledig uitgewerkt.
Per domein zijn er 3 interventies uitgewerkt. Zie hieronder het overzicht:
Domein 1: Internaliserende problematiek → Interventies: VRIENDEN, Denken + doen = durven,
PratenOnline.
Domein 2: Externaliserende problematiek → Interventies: Incredible Years, Minder Boos en
Opstandig, Agression Replacement Training
Domein 3: Preventie → Interventies: VIPP-SD, Basic Trust, Zorg voor getraumatiseerde kinderen
Domein 4: Verstandelijke beperking → Interventies: Samen stevig staan, Groeifabriek, Integratieve
therapie voor gehechtheid en gedrag
Domein 1: Internaliserende problematiek (VRIENDEN, Denken + doen = durven,
PratenOnline)
VRIENDEN → Preventie van problemen (voorkomen) en Behandelprogramma voor het
verminderen van problemen (zoals angst en depressieve gevoelens).
◼ Generatie =
◼ Doelgroep = 4-16 jarige kinderen en jongeren (4-7, 8-12, 12-16 jaar) met depressieve en/of
angstklachten of met een angst- en/of stemmingsstoornis (angstproblemen,
angststoornissen, depressie)
→ Gesignaleerd door (screenings)vragenlijst, ouders of (zorg)professionals.
◼ Soort programma = cognitief gedragstherapeutisch programma dat bestaat uit 10 groeps- of
individuele bijeenkomsten (45-75 minuten afhankelijk van de leeftijd). Ook 2-4
bijeenkomsten voor ouders.
Er zijn ook 2 terugkombijeenkomsten (na 1 maand en na 3 maanden).
◼ Doel van het programma = voorkomen en behandelen van angstige en depressieve
gevoelens bij kinderen en jeugdigen DOOR jeugdigen vaardigheden aan te leren waarmee zij
hun gedrag, gedachten en lichamelijke reacties kunnen aanpakken die angst en depressie in
stand houden.
→ Leren van verschillende vaardigheden en technieken die hen helpen om met gevoelens
van angst en depressie om te gaan.
Doelen voor kinderen =
- verminderen lichamelijke reacties
- verminderen negatieve gedachten en associaties,
- aanleren/beschikken over probleemoplossende vaardigheden.
Doel voor ouders = verbeteren vaardigheden om kind te helpen en om te gaan met moeilijke
of enge situaties.
◼ Vorm van toepassing = VRIENDEN wordt toegepast in een groep maar kan ook individueel
worden toegepast (groepsgerichte en individuele aanpak).
→ Bepaald op pragmatische overwegingen (voorkeur, aantal uitvoerders/geïndiceerde
kinderen).
◼ Uitvoering = basisvoorziening, voorziening voor lichte hulp en ondersteuning
◼ Locatie = in de school of in een instelling (door groepsleider/leraar uitgevoerd)
◼ Aanpak = Kinderen kunnen elkaar observeren (groepsverband) en helpen en de geleerde
vaardigheden oefenen met leeftijdsgenoten in een veilige omgeving (ervarend leren). De
kindvriendelijke en vele speelse oefeningen stimuleren de deelnemers om actief
1
, (verschillende vaardigheden m.b.t. omgaan angst/depressie) te leren en te leren van hun
eigen ervaringen.
De oefeningen hebben betrekking op drie gebieden die van invloed zijn op het ontwikkelen
en in stand blijven van angst en depressie:
1. Lichamelijke reacties: ontspanningsoefeningen & verminderen negatieve associaties
2. Gedachten: cognitieve herstructurering & versterken van probleemoplossende
vaardigheden door stappenplan en exposure.
3. Leer- en gedragsprocessen.
→ Door de oefeningen te doen leren jeugdigen op zo’n manier om te gaan met gevoelens
van angst en depressie dat deze zich niet tot een stoornis ontwikkelen.
→ Jeugdigen die al een angst- en depressiestoornis hebben, leren de stoornis onder controle
te krijgen
- Ouders vormen een intermediaire doelgroep:
1. FIJN: VRIENDENE! (4-7) Bij kleuters steeds laatste 10 a 15 minuten aanwezig en hebben ze
ouderwerkboek.
2. VRIENDEN voor het leven! (8-12) Bij kinderen 2 ouderbijeenkomsten en laatste 10 a 15
minuten aanwezig. Ouders krijgen oudersupplement.
3. VRIEDEN! (12-18) Bij jongeren zijn er 4 ouderbijeenkomsten en krijgen ouders een
oudersupplement.
VRIENDEN in groep: Kinderen observeren en helpen elkaar. Ze oefenen de geleerde
vaardigheden met hun leeftijdsgenoten in een veilige omgeving
VRIENDEN als preventie: Door oefeningen leren jeugdigen op zo een manier om te gaan met
gevoelens van angst en depressie dat dit niet uitmond in een stoornis.
VRIENDEN als behandeling: Kinderen die al stoornis hebben, leren deze onder controle
houden.
◼ Materiaal = groepsleiders/therapeuten hebben 3 handleidingen (toepassing bij kleuters,
schoolkinderen en jongeren), ook supplementen voor individuele toepassing. Werkboeken
voor kinderen en jongeren. Supplement voor ouders van kinderen en jongeren en werkboek
voor ouders van kleuters.
◼ Effectieve aspecten van VRIENDEN voor verminderen van angst en depressie =
• Verminderen lichamelijke reacties middels ontspanningsoefeningen
• Verminderen negatieve associaties en gedachten middels cognitief herstructureren
• Versterken van probleemoplossende vaardigheden middels stappenplannen en exposure
◼ Werkzame elementen =
•VRIENDEN werkt met een gedetailleerde handleiding, waardoor de uitvoerders
(ook zonder specialistische klinische achtergrond) het programma goed kunnen
uitvoeren.
• VRIENDEN gebruikt een integrale benadering: lichamelijke aspecten, gedrag,
emoties en cognitie.
• Jeugdigen leren zich bewust te worden van lichamelijke reacties die voortkomen
uit angstige situaties en zich te ontspannen door ontspanningsoefeningen en
ademhalingsoefeningen.
• Jeugdigen leren om negatieve associaties en gedachten om te buigen naar
positieve gedachten.
• VRIENDEN richt zich op positief gedrag en het belonen van positief gedrag.
• Jeugdigen leren angst aan te pakken in kleine stappen middels een stappenplan.
• Door de groepsaanpak leren deelnemers van elkaar tijdens oefeningen,
2
, rollenspellen en groepsdiscussies.
• Deelnemers leren door ervaring, omdat VRIENDEN de deelnemers stimuleert om
te leren van hun eigen ervaringen en ervaringen van groepsdeelnemers en de
groepsleider.
• VRIENDEN is geschikt als preventieprogramma en kan worden toegepast door
leerkrachten en schoolbegeleiders, figuren die voor sommige kinderen minder
bedreigend zullen zijn dan beroepskrachten van buiten. Ook is VRIENDEN geschikt
als behandelprogramma voor zowel milde als ernstige klachten. Hierdoor is
VRIENDEN breed inzetbaar en toepasbaar bij verschillende klachten.
➔ Erkend als = effectief volgens sterke aanwijzingen voor effectiviteit! → Vanwege 3 NL en 3
Internationale studies die gunstige resultaten laten zien.
VRIENDEN is de vertaling van het Australische programma FRIENDS. Beide zijn zowel een
preventie-als behandelprogramma. VRIENDEN wordt dus onderbouwd met Australisch
onderzoek bij kinderen met een angststoornis die deelnamen aan FRIENDS → 69% werd na
de interventie niet meer vast gesteld met een angststoornis. Dit resultaat was stabiel: na 1
jaar had ruim 2/3 geen angststoornis meer.
Effectief volgens Erasmus MC in het verminderen van angststoornissen bij kinderen en
jeugdigen. Ook aangetoond door VU (effectiviteit van vrienden als geïndiceerd
preventieprogramma in dagelijkse schoolpraktijk voor het langdurig verminderen van angst
en depressie). Ook effectief behandel- en preventieprogramma voor kinderen en jongeren
met angststoornis (volgens WHO).
- Materiaal helder en gestructureerd
- Uitvoering zeer haalbaar
◼ Wetenschappelijke onderbouwing = angst en somberheid kunnen een probleem vormen
wanneer zij overmatig zijn en interfereren met het dagelijks functioneren. Angststoornissen
is meest voorkomende oorzaak van psychisch lijden bij kinderen. Depressieve stoornissen
nemen in prevalentie toe tijdens adolescentie en kan zich uiten bij kinderen in;
prikkelbaarheid, terugtrekken uit sociale situaties, concentratieproblemen en lichamelijke
problemen. Vroege interventie en preventie is belangrijk omdat het de ontwikkeling van
psychiatrische stoornissen op volwassen leeftijd kan voorkomen.
→ Angst- en depressieve stoornissen komen VAKER voor bij meisjes.
→ Hoge mate van comorbiditeit tussen angst en depressie
Factoren die aangepakt worden
Fysiologische reacties: Ontspanningsoefeningen (Skinner, Pavlov)
Denkprocessen: Cognitief herstructurering (Piaget)
Leer- en gedragsprocessen
-Probleemoplossende vaardigheden (Hayes)
-Stappenplannen (Piaget)
-Exposure (Pavlov)
◼ Contra-indicaties =
Algemeen
• Onvoldoende taalbeheersing of cognitieve capaciteiten (begripsvermogen om
oefeningen te kunnen begrijpen): het is een taligprogramma, ingeschat worden door
ouders/leerkracht.
• Suicidaliteit/suicidale gedachten: pas als gevaar voor suicide geweken is kan met
behandelprogramma VRIENDEN gewerkt worden.
3
, Groepspreventie
• Gedragsproblemen bij het kind (die deelname aan groepsproces verstoren)
• Pestproblematiek tussen deelnemers
• Niet durven bespreken van gevoelige onderwerpen in een groep
• Niet willen deelnemen aan groepen met jongens én meisjes
Ouders: geen specifieke contra-indicaties voor ouders (deelname is gewenst)
• Onvoldoende beheersing NL taal
• Ernstige psychiatrische problematiek (middelen, psychotische stoornis, suicide)
• Onvoldoende taalbeheersing of cognitieve capaciteiten.
Kinderen: geen harde afkappunten voor deelname aan VRIENDEN (kind gemotiveerd
vanwege plicht om huiswerk te maken is gewenst), zie wel onderstaande stoornissen;
• Paniekstoornis (CGT), acute stresstoornis, ptss (EMDR), pervasieve ontwikkelingsstoornis,
obsessieve compulsieve stoornis.
◼ Voor- en nadelen =
- Werkboeken kosten per ouder 25 euro
- Als je niet taalvaardig bent of cognitief achterstaat werkt VRIENDEN niet goed
- De groepsinterventies komen met contra-indicaties
+ Werkt ook preventief
+ Kan individueel en in groep
◼ Doelen =
Hoofddoel: voorkomen en verminderen van angstige en depressieve gevoelens en angst- en
stemmingsstoornissen bij kinderen en jongeren.
Subdoelen kinderen:
Subdoelen ouders:
4
