Samenvattingen blok 4.2 – Behandeling
Domein 3: Preventie
Literatuur:
Toevoegingen bron (Balledux, 2019)
Lees dit goed door en gebruik dit eventueel (afhankelijk van de gekozen interventie(s) voor Casus W.
(toepassingsopdracht IV) indien van toepassing.
Preventiematrix-verbinding-onderwijs-jeugdhulp.pdf
Voorbeeld-Preventiematrix.pdf
Lege-preventiematrix.pdf
Toevoegingen bron (NIP/NVO/BPSW, 2020)
- Lees H6 (in te zetten hulp)
- Goed om aanbevelingen in H1 t/m H5 door te nemen
Leerdoelen:
1. Wat is preventie?
- Welke typen bestaan er?
- Wat is het doel en het belang van preventie?
2. Wat kun je doen als orthopedagoog?
- En op wie zijn de interventies gericht?
3. Wat is het bewijs voor het handelen van de orthopedagoog? (effectiviteit van
preventieprogramma’s)
Uitwerking:
1. Wat is preventie?
- Welke typen bestaan er?
- Wat is het doel en het belang van preventie?
Balledux, M. (2019). Preventie; gezond, veilig en kansrijk opgroeien.
Doel preventie = preventie kan zorgen voor gezonde, veilige en kansrijke opvoed- en
opgroeiomgeving van jeugdigen. Gericht op onder andere:
- Het bevorderen van het normale leven en de positieve ontwikkeling van kinderen
1
,- Het gericht nemen van beschermende maatregelen
- Belemmerende en risicofactoren voorkomen, signaleren, verkleinen en waar nodig bestrijden
Succesvol en werkbaar preventief jeugdbeleid helpt wanneer gemeenten, zorgaanbieders en
stakeholders allereerst → Dezelfde taal spreken (zodat onderwijs en jeugdhulp in verbinding komen).
Reden: onderwijs is de plaats waar alle jeugdigen en veel ouders bereikt kunnen worden.
De samenwerken tussen scholen, gemeenten en andere partners is cruciaal voor het ontwikkelen
van een doelmatig preventieaanbod. Anders:
- uitvoerende professionals en de doelgroep wordt beperkt betrokken
- ontbrekende samenhang in beleid en praktijk
- aanbod dat niet optimaal benut wordt vanwege onoverzichtelijkheid en overlap
- te hoge kosten door niet efficiënt aan te sluiten van voorzieningen.
Met behulp van de preventie-piramide kan een eerste ordening
aangebracht worden in het hele begrip ‘’Preventie’’. Zorgen
voor goed en samenhangend preventief aanbod.
Preventie-piramide = hulpmiddel om inzicht, overzicht en
samenhang te krijgen in het preventieve jeugdaanbod dat
aansluit op de gezamenlijk geformuleerde ambities.
→ De Preventie-piramide richt zich op:
- het bevorderen van het normale leven
- het versterken van beschermende
maatregelen
- het snel en effectief aanpakken van belemmerende of risicovolle factoren
→ Maakt wensen, behoeften en speerpunten zichtbaar aan de hand van vier
stappen.
Vier stappen voor het bepalen van de gezamenlijke ambities en resultaten op het gebied van
preventie tussen gemeente en onderwijs:
1. Bepaal samen (gemeenten, onderwijs, professionals, jeugdigen, ouders) de top 12 van gewenste
situaties en de meest voorkomende problemen. Benut hierbij desgewenst de Top tien van
beschermende factoren.
2. Inventariseer wat er allemaal al is in de verschillende sectoren op het gebied van preventie op de
drie niveaus van de preventie-piramide.
3. Stel de gezamenlijke ambitie en aanpak vast: Wat willen we bereiken? Welke opbrengsten beogen
we? Wat is daarvoor nodig? Wie doet wat?
4. Maak afspraken over de regie: Wat is nodig om het overzicht te bewaren? Hoe kunnen de kwaliteit
en de effectiviteit (outcome) van voorzieningen gemeten en gevolgd worden? Wat zijn ieders taken
daarin? Hoe communiceren we?
- Zie bijlage voorbeeld preventiematrix, ingedeeld in oplossingen/preventie strategieën
voor alle drie de vormen van preventie (universeel/basis, selectief/extra,
geïndiceerd/speciaal), voor allerlei doeleinden.
- Zie bijlage voor lege preventiematrix
→ Let op: preventie-matrix (zie voorbeeld) is geen checklist, inspiratie gezamenlijk gesprek.
→ Het gaat om hoe onderwijs en gemeentelijke voorzieningen elkaar kunnen versterken,
zodat zij de gezondheid, veiligheid en kansen voor kinderen kunnen vergroten.
2
,Arango et al. (2018)
Kernelementen van het artikel
• Toenemend bewijs ondersteunt de effectiviteit van universele en selectieve preventieve
interventies om de geestelijke bevorderen welzijn en het voorkomen van psychische stoornissen de
gehele ontwikkeling.
• Geïndiceerde preventie bij personen tonen subthreshold manifestaties van kwetsbaarheid;
verschuiven naar verwachting = na trajecten naar minder slopende resultaten (uiteindelijk
verminderde ernst psychische stoornissen), of vertragingen in het ontstaan van ernstige psychische
stoornissen.
• Ethische en veiligheidsoverwegingen dienen als leidraad te dienen voor de implementatie van
preventieve interventies in de geestelijke gezondheid, vooral bij jongeren en risicogroepen.
• Geestelijke gezondheidswerkers moeten een focus op preventie opnemen in hun dagelijkse praktijk
en nauw samenwerken samenwerking met andere specialismen (eerstelijnszorg, verloskunde en
pediatrie) en sectoren (onderwijs en sociale diensten) om het bewustzijn van de wetenschappelijke
basis voor preventieve interventies in de geestelijke gezondheidszorg te vergroten.
Preventie in de GGZ = doel; incidentie, prevalentie en herhaling van psychische stoornissen en de
daarmee samenhangende beperking te verminderen → preventieprogramma’s zijn gebaseerd op
het aanpassen van de risicoblootstelling en het versterken van coping-mechanismen van het
individu.
Effectieve interventies vereisen = identificatie van oorzakelijke risicofactoren en kunnen zowel
gericht zijn op algemene risicofactoren, die waarschijnlijk door verschillende stoornissen gedeeld
worden, als ziekte specifieke risicofactoren.
➔ De meeste preventieve programma’s omvatten een combinatie van: strategieën om de
blootstelling aan risicofactoren te verminderen, beschermende factoren te versterken en
richten zich op vermeende mediërende causale mechanismen (cognitieve schema’s of
onevenwichtigheden in neurotransmitters).
Dergelijke primaire preventieve interventies zouden gericht kunnen zijn op: risicofactoren en
verbeteren mentale gezondheid bij mensen zonder klinisch gediagnosticeerde mentale stoornis;
1) Een hele populatie, ongeacht het individuele risico → Universele preventie
2) Een subpopulatie waarvan bekend is dat ze een verhoogd risico lopen op psychische stoornissen
→ Selectieve preventie
3) Individuen die al klinische manifestaties onder de drempelwaarde vertonen → Geïndiceerde
preventie
Primair: gericht op personen die nog GEEN classificatie hebben gekregen, gericht op risicofactoren.
Secundair: WEL classificatie, maar vroeg stadium en doel om te verminderen.
Tertiaire: WEL classificatie, op huidige niveau zorgen dat kenmerken minder naar voren komen.
3
, Tabel 1: preventie interventies in mentale gezondheid
Risico- en beschermende factoren
➔ Identificatie van specifieke risico- en beschermende factoren voor psychische stoornissen is
een UITDAGING vanwege de interacties en correlaties tussen personen en omgeving.
Redenen:
- Individuen zijn geen passieve ontvangers van gebeurtenissen en verwerken hun ervaringen
in overeenstemming met hun persoonlijke geschiedenis/sociale omgeving.
- Pathogene genetische variatie: Interactie met omgeving is ook onderhevig aan genetische
beïnvloeding; genetische factoren die de gevoeligheid van individu voor bepaalde
4
