Zorgverleningsrecht –
Hoorcolleges
Hoorcollege 1: Inleiding zorgverleningsrecht
Mensenrechten en patiëntenrechten
- HC-mensenrechten in de zorg (blok 1):
o Mensenrechten zijn er op verschillende niveaus: internationaal en nationaal.
o Het gaat om absolute en sociale grondrechten, maar ook om individuele
grondrechten.
- Verdragen (VN-teksten, RvE ‘Oviedo Conventie’ & EVRM; EU Grondrechten Handvest)
o Recht op leven, Folterverbod en Privé-leven zijn van belang
- Verklaringen (WMA, Unesco Bio-ethiek Verklaring)
o Niet uitputtend, maar wel bevestiging van uitgangspunten
- Nationaal recht
o Het gaat om mensenrechten in de uitwerking in het nationale recht
Kernbepaling: recht op gezondheid(szorg)
Mensenrechten specifiek op de gezondheidszorg. Dan zijn is de kernbepaling is met name
art. IVESCR. Hierin is het recht op gezondheid opgenomen, dat vertaald moet worden in het
recht op gezondheidszorg.
- Art. 12 IVESCR:
o 1. The States Parties to the present Covenant recognize the right of everyone
to the enjoyment of the highest attainable standard of physical and mental
health.
o Je kan geen gezondheid claimen, maar je kan wel de toegankelijkheid van
gezondheidsvoorzieningen claimen.
- General Comment No 14, UN Doc E/C. 12/2000/4 (11 August 2000)
o States are obliged to make healthcare and access to the underlying
determinants of health available, accessible, acceptable and of good quality.
See GC 14, para 12.
Geeft een nadere toelichting op artikel 12. Het gaat om beschikbare,
toegankelijke en geaccepteerde gezondheidsvoorzieningen gaan van
goede kwaliteit.
o Progressive realization: het moet gaan om progressieve realisatie. Het gaat
om een sociaal mensenrecht, wat betekent dat het geleidelijk eraan
gerealiseerd moet worden. Periodiek worden staten hierop getoetst om te
kijken of het verbetert en niet verslechterd.
,Human rights are interdependent & interrelated
- Toegang tot de gezondheidszorg is onlosmaakbaar verbonden met informatie en
toestemming, privacy en beroepsgeheim, beroepsstandaarden
o Informatie over de mogelijkheden en alternatieven van de behandeling
o Toestemming is noodzakelijk. Zonder toestemming kan een medische
behandeling niet ondergaan worden
o Privacy en beroepsgeheim faciliteren de toegang tot beroepsgeheim. Ze zijn
onlosmakelijk verbonden.
- IVESCR en BUPO/IVBPR; EVRM & ESH, Oviedo Conventie
- Implementatie op nationaal niveau
Patiëntenrechten naar grondslag
In het nationale recht is er veel vastgelegd over de patiëntenrechten.
- Art 22 lid 1 Grondwet.: Zvw, Wlz, Wmo, Jw….
o Lichamelijke integriteit, privacy en recht op gezondheid
o Overheid moet maatregelen nemen ter bevordering van de volksgezondheid.
Dit is dus een verplichting voor de overheid om toegang tot zorg te faciliteren
door onder andere de zorgverzekeringswet en andere wetten.
- Art. 11 Gw.: Wgbo, Wvggz, Wzd, Wpg, WMOM
o Lichamelijke integriteit en toestemming geven om een behandeling te
ondergaan, of inbreuken te maken op mensenrechten, is de grondslag
gelegen in artikel 11 van de Grondwet. De nadere concretisering vind je terug
in patiëntenwetgeving, zoals de Wgbo.
- Art. 10 Gw.: wgbo, AVG
o De privacy waarborgen en inbreuken mogen niet zomaar.
Patiëntenrechten naar inhoud (werkgroepen)
- Algemeen
o Toegang tot de gezondheidszorg (hoe waarborgen we dit voor eenieder)
o Informatie verschaffen over de behandeling
o Toestemming geven
o Privacy waarborgen
o Beroepsgeheim
o Klachtrecht
- Bijzondere situaties
o Vertegenwoordiging (minder/meerderjarigen)
Verschil tussen de vertegenwoordigers en minderjarige, of verschillen
tussen de vertegenwoordigers over de inzet van behandeling.
Wat betekent goed vertegenwoordigerschap?
o Geestelijke gezondheidszorg/verstandelijke beperking
o Medisch wetenschappelijk onderzoek met mensen
o Medische keuringen
,Kwaliteit van zorg: goede zorg
- Wat is goede zorg?
o De definitie van goede zorg is te vinden in het nationale recht in de Wkkgz.
o De kwaliteitswetgeving. Goede kwaliteit van zorg moet onder andere veilig
zijn, voldoen aan de wensen van de patiënt, verantwoord en doelmatig,
waarbij moet worden voldaan aan de professionele standaarden.
o Beroepsnormen vullen ook de norm van goede zorg in.
- Wkkgz:
o Art. 2 (2 a. - c.): i.o.m. professionele standaarden, incl. kwaliteitstandaarden
over het zorgproces
o Openheid over fouten: ‘leren van incidenten’, art 9 – 11. Het moet veilig zijn
voor medici om fouten te melden en hierover te praten. Niet gelijk worden
afgestraft.
o Meldplicht IGJ. Zorgaanbieder is verplicht om gemaakte fouten te melden als
er sprake is van grote gezondheidsschade of overlijden bij de inspectie. Dit is
om te leren van fouten voor de toekomst.
o Klachtenregelingen en kwaliteitssystemen. Individuele patiënt moet klagen.
- Wet BIG: erkenningenregime; herregistratie; tuchtrecht; beroepsnormen
o Beoogd vooral bescherming van patiënten en goed monitoren en waarborgen
van kwalitatief goede zorg van professionals.
o Tuchtrecht is er voor kwaliteitsbewaking en kwaliteitsbevordering
- Wgbo: ‘goed hulpverlenerschap’, art. 453.
o Goede zorg is bijna synoniem aan de norm van goed hulpverlenerschap, maar
er zit zeker overlap in. Goed hulpverlenerschap wordt ingevuld door de
beroepsnormen.
- Wmcz2018: inspraak cliëntenraden
Vragen n.a.v. …
Rol raad van bestuur/ toezicht kwaliteit van zorg: ‘goed bestuur’
- Casus onderbezetting Verpleeghuis (ECLI:NL:TGZCTG:2021:153, 27-8-2021).
o Absurd argument van tuchtcollege dat de arts had moeten opstappen. Als
individuele hulpverlener zeg je dat je niet kan opstappen, omdat er niemand
is die de functie kan invullen en dan gaat het ten koste van de goede zorg die
je probeert te verlenen. Het Centraal college heeft geoordeeld dat je dit niet
kan verlangen en verwijten dat hij had moeten opstappen
o Wat je de arts wel kan verwijten, die de verantwoordelijkheid heeft over 400
patiënten, dat zij een eigen verantwoordelijkheid heeft over de individuele
patiëntenzorg en patiënt-arts relatie. Er zijn in deze casus wel steken gevallen
en heeft de arts tuchtrechtelijk gehandeld bij deze individuele patiënt, over
diagnose en ingezette beleid, waardoor de patiënt is komen te overlijden. Op
dit onderdeel maakt de arts wel een tuchtrechtelijk verwijt
o Dat de organisatie niet deugd en Raad van Bestuur steken laten vallen op de
organisatie, laat onverlet dat de individuele hulpverlener zijn eigen
professionele individuele verantwoordelijkheid heeft en hierop wordt die
aangesproken. Het zou anders een vrijbrief zijn.
, - Beroepsstandaarden (Covid-19 triage standaard)?
o Code Zwart bij corona met selectie op basis van niet-medische criteria. Is dit
een beroepsnorm en valt dit protocol onder goede zorg?
o Rantsoeneringsvraagstuk. De waarheid vertellen aan de patiënten.
o Deze criteria vallen niet onder de beroepsnormen. Het is wel opgesteld door
artsen, maar het gaat om mensenrechten. Het is de minister die dit protocol
activeert en het is de wetgever die deze beperking op een mensenrecht
accepteert.
- Zwijgcontracten
o Wetsvoorstel om zwijgcontract te verbieden
o Afgelopen jaren kwamen er incidenten boven tafel dat patenten ernstig
schade hebben ondervonden of kwamen te overlijden. De instelling heeft dan
met de patiënt afgesproken om tegen een X bedrag het incident niet naar
buiten te laten komen (schadevergoeding).
o Een zwijgcontract hoort niet thuis in de zorg. Het gaat om publiek geld dat
daaraan besteed moet worden en dit moet niet naar zwijggeld. Goede zorg
betekent het bespreekbaar maken van gemaakte fouten en hiervan leren. Als
er gezwegen worden dan is dit niet goed voor de individuele relatie, maar ook
in de zorg als geheel.
- Zorgplicht en afschalen van medisch noodzakelijke zorg in coronatijd?
o Hoe verhoudt dit zich tot de zorgplicht van hulpverleners en instellingen? En
hoe verhoudt dit zich tot goede zorg?
o Door het uitstellen van medisch noodzakelijke zorg kan er grote
gezondheidsschade optreden bij patiënten.
- Eenzijdige opzegging woon/zorgovereenkomst zorgaanbieder
o Gecombineerde overeenkomst met zowel wonen als zorgovereenkomsten. Je
moet dan denken aan de verstandelijk gehandicapte zorg, waar mensen
wonen en zorg krijgen, zoals dagbesteding.
Casuïstiek
Mevrouw is getroffen door een hersenbloeding waarvan zij ernstige medische beperking
ondervindt waarna opname in een verpleeghuis heeft plaatsgevonden. Mevrouw heeft een
euthanasieverzoek gedaan. Dit verzoek mag niet worden uitgevoerd in de verpleeginstelling.
Om die reden wil de verpleeginstelling de zorgovereenkomst beëindigen.
- Euthanasie valt niet onder de beroepsnormen, dus is geen regulier medisch
handelen. Je kan niet zorg claimen en dus euthanasie als patiënt op grond van de
zorgovereenkomst.
- Toch moest de zorginstelling medewerking verlenen aan het euthanasieverzoek, niet
vanwege de huisregels en identiteit. Er is een inhoudelijke reden, want het is een
dementerende patiënt en op het moment dat het verzoek kwam, was de mevrouw
niet wilsbekwaam en gaan zij niet akkoord met het euthanasieverzoek.
- Toch werd de wilsbekwaamheid bevestigd door een onafhankelijke psychiater. De
rechter oordeelde dat het mevrouw wel wilsbekwaam was op het moment van het
verzoek. Hierom moest het verzoek gehonoreerd worden, als ook aan alle andere
voorwaarden van euthanasie is voldaan.