Handboek interprofessioneel
samenwerken in zorg en welzijn
Hoofdstuk 1
Professioneels in de gezondheidszorg en het welzijnswerk zijn zich altijd bewust geweest van de noodzaak om
samen te werken en hebben deze samenwerking op diverse manieren vormgegeven.
In de huidige samenleving brengt dit andere risico’s mee en is dit complexer geworden. Dit vraagt om
nieuwe en intensievere samenwerkingsvormen.
1.1 Een korte geschiedenis:
Bevordering van teamgerichte en interprofessionele scholing voor welzijns- en gezondheidswerkers is niet nieuw.
In 1972 kwam dit thema al ter sprake toen internationale deskundigen uit de paramedische beroepen,
tandheelkunde, geneeskunde, verpleging en apotheken een conferentie hadden.
Voor 1900 werden al teams, bestaande uit professionals afkomstig uit verschillende disciplines,
uitgezonden naar afgelegen gebieden in India. Hier moesten ze samenwerken.
In 1920 brak het Dawson-verslag een lans voor het werken met teams bestaande uit verschillende
disciplines bij de vestiging van gezondheidscentra in dat land.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleek het dat multidisciplinair samengestelde teams heel effectief zijn
bij het behandelen van brandwonden en het verlenen van langdurige medisch en psychiatrische zorg.
Vanaf 1 Januari 2015 is er in Nederland veel veranderd in de gezondheidszorg en het welzijnswerk. Door de
nieuwe Jeugdwet zijn gemeenten verantwoordelijk voor eerstelijnsjeugdzorg en ook voor de uitvoering van de
nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de participatiewet.
De gemeentes hebben hierdoor meer verantwoordelijkheid en de verandering van taken en rollen heeft
aanzienlijke effecten op hun dienstverlening.
Gemeentes moeten dienstverlening zo goed mogelijk laten aansluiten op de burger en een integraal
samenhangend beleid voeren en goed zicht houden op het bereik en de effecten van deze inspanningen.
Door de vele veranderingen is er een hogere noodzaak om meer samen te werken tussen professionals uit
verschillende disciplines. Er zijn hierin drie hoofdthema’s:
Effectief samenwerken in de wijk: Samenwerking tussen huisartsen, wijkverpleegkundige en het sociaal
domein kan de zorg rondom een cliënt verbeteren en inwoners kunnen zo bijv. langer zelfstandig wonen.
De ontwikkeling van een sterke en sluitende ggx keten: Herstel, participatie en zelfredzamheid
bespoedigen door een beweging van beddenreductie en snelle zorg en dienst verlening. Mensen moeten
thuis of in een beschermde woonomgeving kunnen blijven wonen. Een sluitende ggz-keten die gericht is
op interprofessionele samenwerking is hiervoor nodig.
Mogelijkheden voor (gezamenlijke) preventieactiviteiten vergroten: Preventie is belangrijk. Gemeenten
en zorgverzekeraars streven erna hun afzonderlijke activiteiten op het gebied van preventie te verbinen
en voor samenhang te zorgen.
Zelfredzaamheid = De capaciteit van een mens om zijn leven zelfstandig te kunnen leiden, al of niet mer
ondersteuning, opdat hij optimaal kan deelnemen aan de maatschappij, in overeenstemming met zijn wensen en
mogelijkheden.
1.2 Waarom interprofessioneel samenwerken?
Mensen hebben vaak behoefte aan hulp of steun op verschillende levensgebieden, waardoor de inzet vanuit
meerdere professionals vanzelfsprekend noodzakelijk is.
Sommige problemen overschrijden soms de grenzen van bestaande werkvelden. Ontstane beperkingen
hebben vaak een negatief effect op de ervaren kwaliteit van bestaan op meerdere gebieden.
Sociaal werkers werken binnen diverse contexten waar ze al met vele profecctionals van verschillende disciplines
te maken hebben en met wie ze dus moeten kunnen samenwerken.
Deze verschillende contexten zijn mogelijk al interdisciplinair (zoals scholen of ziekenhuizen).
De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt het effectief en efficiënt samenwerken van professionals
als een van de grootste uitdagingen voor verbetering van de gezondheidzorg en hulpverlening.
Dit geldt vooral voor populaties waar sprake isvan vergrijzing. Een cliënt loopt dan bij meerdere
professionals uit verschillende disciplines. Deze moeten dan goed afgestemd zijn.
, De zorg- en ondersteuningsvragen worden steeds complexer. Dit komt o.a. door de hogere levensverwachting.
Om afstemming tussen diverse professionals mogelijk te maken zijn zaken als heldere verslaglegging,
universeel taalgebruik, visualisering van het probleem en intensief overleg en samenwerken nodig.
Voorwaarden om tot een goede, efficiënte en effectieve interprofessionele samenwerking te komen zijn
kennis over elkaars behndelmogelijkheden en informatiebehoeften en het hanteren van elkaars taal.
De complexiteit van huidige zorgvragen is niet de enige reden waarom interprofessioneel samenwerken
noodzakelijk is geworden. Ook de focus op participatie en een inclusieve samenleving speelt hierin een rol.
De verandering van verantwoordelijkheid voor de eerstelijnszorg van landelijk naar gemeentelijk niveau, maakt
het noodzakelijk dat zorg en welzijn anders georganiseerd moeten worden.
Er is per cliënt maatwerk nodig wat gericht is op ondersteuning bij de maatschappelijke participatie en is
vormgegeven vanuit een holistisch mensbeeld.
Een holistisch mensbeeld ziet de persoon als een unieke psychosociale en somatische eenheid
met een eigen behoeftepatroon dat met de tijd kan veranderen, en die onderdeel is van een
sociale context die voor die persoon belangrijk is.
Belangrijke veranderingen binnen de zorg op weg naar 2023 zijn:
Van taakgerichte zorg naar persoonlijke ondersteuning.
Van zorgen voor naar zorgen dat.
Van onzekerheid naar perspectief en houvast voor iedereen.
Van kortstondig opleiden naar een leven lang ontwikkelen.
Van instellingszorg naar zorg en ondersteuning zoveel als mogelijk in eigen omgeving.
Van ingesleten paden naar technologische, organisatorische en sociale innovaties.
Van negatieve beeldvorming naar waardering voor talent, vakmanschap en levenservaring.
Van innovaties en technologie als kostenpost naar extra waarde en waardevermeerdering.
Van kostenstijging door vergrijzing naar verantwoorde kostenontwikkeling door innovatie.
Van rigide schotten in beskosting naar intefrale dienstverlening.
Het functioneren en participeren van de persoon zelf wordt ook steeds belangrijker. Sommige mensen kunnen dit
zelf, maar anderen hebben hulp nodig met sociale contacten, deelnemen en bijdragen aan de maatschappij.
1.3 Participatie, kwaliteit van bestaan en gezondheid:
Het gaat bij gezondheid om meer dan een eenzijdige focus op ‘gezondheid’ en het ‘afwezig zijn van ziekte’.
Kwaliteit van bestaan
Factor Domein Indicatoren
Onafhankelijkheid Persoonlijke ontwikkeling Persoonlijke vaardigheden, adaptief gedrag
Zelfbepaling Keuzemogelijkheden, beslissingen en autonomie
Sociale participatie Interpersoonlijke relaties Vriendschappen en sociale netwerken
Sociale inclusie Betrokkenheid bij lokale gemeenschap
Rechten Betekenisvolle rollen kunnen vervullen, toegang tot
voorzieningen, waardigheid en respect
Welzijn Emotioneel Veiligheid en zekerheid, positieve ervaringen, succes
beleven, zelfbewust zijn
Lichamelijk Gezondheid, voeding en vrijetijdsbesteding
Materieel Inkomen, bezit, betaald werk, status
De WHO defineerde in 1948 gezondheid als ‘een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal
welbevingen en niet slechts het ontbreken van ziekte of gebrek’.
Het ultieme levensdoel is volledig welbevinden maar dit lijkt echter onbereikbaar.
Deze definitie kan onbedoeld de medicalisering van de zorg stimuleren.
De WHO gaat voorbij aan belangrijke thema’s als veerkracht.
De nieuwe definitie van gezondheid is ‘Het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht
van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.
Gezondheid wordt gedefineert in 6 demensies: Lichamelijk functioneren, mentaal welbevinden, sociaal-
maatschappelijk functioneren, spiritueel en existentieel functioneren en kwaliteit van bestaan.
Naat ondersteuning van professionals heeft een client ondersteuning nodig vanuit zijn sociale omgeving.
Als cliënten een grote mate van sociale cohesie hebben, hebben zij een relatief groot absorberend
vermogen. Ze zijn dan beter in staat om een deel van hun zorggerelateerde problemen op te lossen.
Sociale cohesie wordt gekenmerkt door bijvoorbeeld veelvuldige en zorgzame contacten,
samenhang in de uitvoering, samenwerking tussen alle betrokkene en solidariteit met elkaar.
