Samenvatting
Samenvatting Feniks havo Geschiedenis tijdvak 4 t/m 10
samenvatting geschiedenis voor de middelbare school. tijdvak 4 t/m 10. examenstof
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 41 pagina's
Voorbeeld 4 van de 41 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Geschiedenis samenvatting tijdvak 4,5, 6, 7, 8, 9 en 10Tijdvak 4,1400-1500, 15e eeuw
Periode: Tijd van steden en staten. de late middeleeuwen.
KENMERKEND ASPECT; de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende
zelfstandigheid van steden
Wat gebeurd er in een stad in tijdvak 4?
Meer landbouw opbrengsten zorgt voor groei van bevolkingen dat zorgt weer voor
specialisatie in beroepen zijn mogelijk. De handel komt terug, geld raakt weer in omloop en
oude steden bloeien weer op.
Gevolg: mensen kunnen hier rijk worden, omdat je in de stad geld kunt verdienen en op het
platteland niet.
Er ontstaat een stedelijke burgerij: burgers die rijk worden van de handel in de stad.
De stedelijke burgerij wil meer zelfbestuur en vragen dit aan hun heer, de heer stemt toe
maar daar moet de stedelijke burgerij iets voor doen: belasting betalen aan hun heer.
Zelfbestuur: steden die privileges krijgen.
Privileges: voorrechten.
Wat de stedelijke burgerij mocht doen:
1. Ze mogen hun eigen bestuur kiezen/bepalen.
2. Ze mogen tol heffen.
3. Ze mogen een jaarmarkt organiseren.
4. Ze mochten handelen.
5. Ze mochten rechtspraak regelen.
Door de privileges hebben de steden dus meer zelfstandigheid.
De koning had als voordeel dat hij met de belastingen zijn leger en ambtenaren kon betalen,
waardoor de koning minder afhankelijk werd van zijn leenmannen.
Leenmannen: adel.
KENMERKEND ASPECT; het begin van staatsvorming en centralisatie.
Staat: een aaneengesloten grondgebied met een stevige bestuursstructuur.
Centralisatie: het streven van koningen om hun hele grondgebied vanuit één hoofdstad te
regeren op dezelfde wijze om een eenheid te creëren. De macht komt dus steeds meer in
één hand, namelijk die van de vorst.
De rol van steden bij centralisatie is doordat de steden belasting geven aan de koning kan de
koning een centraal bestuur vormen (gaan centraliseren).
Staten-Generaal: vertegenwoordigers van de gewesten die bij elkaar kwamen om te
vergaderen.
* Staatsvorming van Bourgondië
De hertog roept de Staten-Generaal bij elkaar want hij wil belasting gaan vragen, maar de
machtige steden in de Nederlanden zitten niet te wachten op deze centrale belastingen. Ze
komen in verzet, want ze willen hun oude privileges behouden. Met die centrale belastingen
ontstaan er centrale regels, waar de steden niet op zitten te wachten
Particularisme: verzet tegen centralisatie. De strijd van standen, steden en gewesten voor
het behoud van hun privileges en tegen de politiek van uniformering en centralisatie van de
koning.
Uniformering: overal dezelfde regels en wetten.
De Bourgondische hertogen doen een poging tot staatsvorming en centralisatie maar dat
mislukt voorlopig.
,Tijdvak 5, 1500-1600, 16e eeuw
Periode: Tijd van ontdekkers en hervormers
KENMERKEND ASPECT; het begin van de overzeese expansie.
In de loop van de 15e eeuw (tijdvak 4) ontdekten de Portugezen zeeroutes naar Afrika, Azië
en Amerika (1492).
5 motieven om op ontdekkingsreis te gaan:
1. Goedkoper om het zelf te halen. (economisch)
2. Arabieren lieten geen Europese handelaren toe in hun gebieden. (sociaal)
3. Men wilde op avontuur want ze hadden weinig toekomst in Europa. (persoonlijk)
4. Ze waren ervan overtuigd dat het een plicht was om het christendom overal ter
wereld te verspreiden. (religieus)
5. Koningen wilde hun macht en status vergroten. (politiek)
Gevolg: economisch gevolg: uitbreiding handelsnetwerk op de Atlantische oceaan→ nieuwe
producten (zoals koffie) komen naar Europa.
Religieus gevolg: missionarissen verspreiden het christendom.
Politiek gevolg: begin van kolonisatie van overzeese gebieden door Europese landen.
Cultureel gevolg: contact met bewoners van overzeese gebieden→ uitwisseling van kennis
en producten→ bevordert de nieuwe wetenschappelijk belangstelling.
Hierna volgen de Spanjaarden. De Spanjaarden stichten koloniën (vooral in midden en zuid
Amerika).
Het verdrag van Tordesillas houdt in om de strijd tussen Portugal en Spanje te voorkomen,
de wereld wordt opgesplitst. Dreigende oorlog Spanje→ paus Alexander l komt
tussenbeide→ geen oorlog tussen katholieke naties→ wereld word opgesplitst.
De nieuwe wetenschappelijke belangstelling maakte de Europese expansie mogelijk, omdat
zij in aanraking kwamen met nieuwe technieken, zoals het kompas en hun kennis over
windkracht. Hierdoor werd het mogelijk om op reis te gaan.
De expansie bevorderden de wetenschappelijke belangstelling, doordat ze in aanraking
komen met nieuwe culturen en producten (zoals aardappelen). Hierdoor werden ze
nieuwsgierig en besloten ze die nieuwe dingen te onderzoeken.
KENMERKEND ASPECT; het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en
het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
Mens- en wereldbeeld in de middeleeuwen:
⁻ Mensbeeld
Je was onderdeel van een gemeenschap (dorp) de godsdienst was ontzettend belangrijk.
⁻ Wereldbeeld
Bestond uit je eigen waarneming en kennis uit de bijbel.
De verandering begint eind 14e eeuw en vindt plaats in steden in noord-Italië. Waarom?
Hier was sprake van handel, toenemende welvaart. Dit heeft als gevolg dat welvarende en
zelfbewuste burgerij ontstaat. De burgerij maakt zich los van de kerk en gaat opzoek naar
nieuwe denkbeelden.
Tegelijkertijd heb je in eind tijdvak 4 kunstenaars en wetenschappers die werken uit de
klassieke oudheid herontdekken
Klassieke oudheid→ Grieken en Romeinen.
Het nieuwe mensbeeld: de mens staat centraal, je mag individu zijn.
Het nieuwe wereldbeeld: word door de Europese expansie verbetert (betere wereldkaarten).
,1e kenmerk: nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Begin van de nieuwe wetenschappelijke belangstelling is gebaseerd op tijdvak 2: de
Grieken gingen als eerste logisch nadenken. Voorbeeld: niet alles bij de goden leggen ,maar
zelf nadenken hoe ze ziek zijn geworden, doordat ze iets verkeerds hebben gegeten.
Wetenschap in de middeleeuwen: de ideeën van de Grieken verdwenen.
Men baseert zich nu alleen maar op de bijbel.
De wetenschappelijke belangstelling in tijdvak 5: ze grijpen weer terug naar tijdvak 2, de
ideeën van de Grieken, de klassieke oudheid. Ze nemen die ideeën weer over maar gaan
deze kritisch bekijken.
2e kenmerk: nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Mens staat centraal, het geloof is minder belangrijk en ook in de wetenschap ben je individu.
3e kenmerk: nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Wetenschappers willen met verstand verschijnselen gaan verklaren.
KENMERKEND ASPECT; de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke
oudheid.
In de middeleeuwen was het uitbeelden van het godsdienstige tafereel het belangrijkst. Het
ging om wat je zag. In de Renaissance werden de emoties van de kunstenaar belangrijk en
hoe hij die emoties kon weergeven aan de hand van de uitgebeelde personen.
Kunst in de middeleeuwen:
⁻ Twee dimensionaal
⁻ Altijd een godsdienstig tafereel
Kunst in tijdvak 5:
⁻ Mensen worden realistischer afgebeeld
⁻ Diepte/perspectief
⁻ Emotie
⁻ Geen godsdienstige taferelen
Erasmus ontdekte door kritisch onderzoeken fouten in de bijbel. Daardoor kon er ook worden
getwijfeld aan de juistheid van de regels van de Rooms-Katholieke kerk, omdat deze op de
bijbel was gebaseerd.
KENMERKEND ASPECT; de protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk
in West-Europa tot gevolg had.
De situatie in de katholieke kerk in 1500
⁻ Er was maar één kerk (katholieke kerk)
⁻ Universeel (voor iedereen)
⁻ De kerk was oppermachtig (de kerk had een grote greep op het leven van de normale
mens) de leider van de kerk (paus) had veel macht binnen de kerk en dus ook over
de normale burgers.
⁻ De leiders van de kerk woonden in luxe paleizen.
⁻ Er werden aflaten ( een ticket voor de hemel, waar je je zonden mee kon afkopen)
verkocht.
⁻ Er was handel in relieken (overblijfselen van een heilige)
⁻ De geestelijken zijn corrupt ( ze laten zich betalen en misbruiken de macht)
⁻ De priesters kregen een slechte opleiding en begrepen nauwelijks of geen Latijn.
, Wie waren de kerkhervormers en welke kritiek hadden zij op de katholieke kerk?
Johannes Hus (1369-1415) had kritiek op:
❖ Corruptie
❖ Aflaten
❖ Handel in relieken
❖ Verkoop van kerkelijke ambtenaren
Desiderius Erasmus (1469-1536) had kritiek op:
❖ De bijbel, hij ging hier kritisch naar kijken.
Maarten Luther (1483-1546) had kritiek op:
❖ Verkoop van de aflaten
Waarom is Luther beroemd?
Luther introduceert een nieuwe verhouding tussen god en mens:
De mens komt dichterbij god te staan. Je mag zelf contact hebben met god door bijvoorbeeld
zelf te bijbel te lezen zonder dat een priester de tussenpersoon is.
Wat gebeurd er met Luther?
Door zijn uitspraken word hij in de kerkelijke ban gedaan. Hij mag dus niks meer met de kerk
te maken hebben.
Gevolg: de volgelingen van Luther zorgen ervoor dat er een nieuwe stroming ontstaat. Er
ontstaan eigen protestantse kerken.
Luthers religieuze ideeën slaan ook aan op politiek gebied. Hoe zit dat dan?
De vrijheid van een gelovige om bijvoorbeeld zelf de bijbel te mogen lezen, slaat over op
burgers in het Duitse rijk die meer vrijheid willen van hun vorst. Toen de burgers in opstand
kwamen vond Luther dat te ver gaan.
Luther zegt: het volk moet ten allen tijde gehoorzamen aan de vorst, want de vorst heeft zijn
gezag gekregen van god. Ook al heeft deze vorst een slechte geloofspolitiek, toch moet het
volk naar hem luisteren.
In het Duitse rijk gaan vorsten overstappen naar het Lutherse geloof, omdat ze dan niet
afgezet worden.
Gevolg: in het Duitse rijk ontstaat een oorlog tussen katholieke en lutherse vorsten.
De oorlog word opgelost met de vrede van Augsburg in 1555.
Dit houdt in dat:
het protestantsisme en het katholicisme gelijk aan elkaar worden en de vorsten in het Duitse
rijk zelf hun geloof mochten kiezen. De burgers moesten hier in meegaan anders moesten zij
verhuizen naar een ander gebied.
Johannes Calvijn (1509-1564) had ook kritiek op de katholieke kerk maar het verschil met
Luther is dat: wanneer een vorst een slechte geloofspolitiek heeft, het volk hem niet hoeft te
gehoorzamen volgens Calvijn.
KENMERKEND ASPECT; het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting van
een Nederlandse staat.
Het is een binnenlands conflict, hierna ontstaat de republiek. Het conflict speelt tussen de
Spaanse vorst en de protestanten.
Landsheer: bestuur je een gebied wat niet persé een land is. Bijvoorbeeld Nederland wat
bestond uit gewesten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kellyschilder13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,69. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen