Filosofie
Het helpt om na te denken
Denken beïnvloed ons kijken, kiezen, handelen, voelen etc.
Wereldbeeld à mensbeeld/zelfbeeld à ethiek
Eerst bij het grote plaatje: in wat voor wereld leef ik?
Als je eerst weet in wat voor wereld je leeft, dan zorgt dat ervoor dat jouw mensbeeld
veranderd. En uiteindelijk ethiek. Ethiek is uiteindelijk de vraag wat moet ik doen in het
leven. Ethiek is de vraag naar wat moet ik doen in het leven?
Definitie van ethiek volgends de oude Grieken: ethiek is de vraag naar het goede leven.
Denken met Epicurus (342-271 v.C.)
- 306 V.C. sticht epicurische school
- ‘Die van de Tuin’ `zo werden ze genoemd
- Lust en genieten. Volgens Epicurus was genot het belangrijkste.
- Een school gebaseerd op vriendschap
- Geen standsverschillen, ook slaven en vrouwen welkom
- Veel misvattingen en onbegrip rondom Epicurus
- vreetfestijnen, seks orgiën
Hij begint bij zijn wereldbeeld, trekt daar conclusies uit voor zijn mensbeeld trekt daar zijn
conclusies uit over hoe je dan moet leven om gelukkig te worden en dan komt hij tot de
conclusie dat het gewoon om genot/genieten gaat.
Epicurus zegt dat de kernopgave van de filosofie: ‘het doorgronden van de aard van de
werkelijkheid om de mens van zijn angsten te bevrijden. Voordat hij begint aan zijn geluk
theorie, moet hij eerst weten wat de grootste pretbedervers zijn van geluk, angsten. ‘
Ook zegt hij: ‘het is onmogelijk om de meest wezenlijke angsten weg te nemen, als men niet
weet wat de aard van het heelal is, en nog bang opziet tegen iets dat in de mythen
thuishoort. Zonder natuurwetenschap is het daarom niet mogelijk om puur te genieten.’
Het onderscheidt leren maken wat reëel is en wat niet. Het probleem met heel veel angsten
is dat ze niet reëel zijn. ‘Op welke feiten zijn jouw angsten gebaseerd?’
Wereldbeeld
1. De wereld is niet geschapen door een god. De goden spelen geen rol in de wereld. Er
is geen besturende macht. De kosmos is een toevallige, tijdelijke ordening
2. Alles bestaat uit atomen. Ook de ziel. Bij de dood vallen lichaam en ziel uiteen.
Mensbeeld en ethiek
Zijn fysische wereldbeeld werkt door in zijn ethiek. Volgends Epicurus is het leven altijd
welkom. Wie dat niet met hem eens is, mag zich vrij weten om eruit te stappen, er zelf een
einde aan maken, maar als je erbij blijft als je blijft leven, dan is het wel degelijk mogelijk dat
leven zo te leven dat je het gelukkig kunt noemen. Lust moet het criterium zijn van ons
handelen omdat we daarvan op aan kunnen. Genot dus als reden om iets wel of niet te
doen. Zijn ethiek wordt hedonistisch genoemd. Volgends Epicurus is alle lust goed en alle
onlust kwaad, voor zover ze het doel van ons handelen zijn. Het kan zijn dat iemand voor
onlust kiest, niet voor de onlust zelf, maar om de lust te krijgen. Bijvoorbeeld lang trainen
met gitaar spelen, is eerst onlust maar daar krijg je later de lust van. Dit lust rekenen wordt
ook wel de hedonistische calculus genoemd. Ons lichaam wil vaak meer lust, dus hebben we
ons verstand (phronesis) nodig om de juiste afweging te maken.
, Epicurus onderscheidt drie soorten genoegens
1. Natuurlijke en noodzakelijke genoegens. Daaronder kunnen we alles verstaan wat
een mens nodig heeft om in leven te blijven. Voedsel, onderdak, kleding, zuurstof,
warmte, veiligheid, slaap. Wanneer moeten we deze genoegens najagen? Altijd. En
het prettige is: ze liggen vrijwel altijd binnen handbereik. Veel onrust en
afhankelijkheid zl het najagen ervan dus niet opleveren.
2. Natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens. Deze liggen in het verlengde van de
eerste, maar dan met iets extra’s. In plaats van water en brood bijvoorbeeld oesters
en champagne en alles daar tussenin. In plaats van een dak boven je hoofd, een villa
om je heen. In plaats van beide voeten, een fiets of een auto of een limo om je te
verplaatsen. Natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens zijn fijn om te hebben,
maar je gaat er niet dood aan als je ze niet hebt.
3. Niet-natuurlijke en niet-noodzakelijke genoegens. Nooit najagen, want je wordt er
ongelukkig van. Het gaat hier om rijkdom, status, aanzien, extreme luxe, alles
waarvan we ons hebben laten aanpraten dat we niet zonder kunnen. Niet natuurlijke
en niet noodzakelijke genoegens zijn een bron van onrust, afhankelijkheid, angst,
afgunst en competitie. Als de een iets heeft, wil de ander het ook en nog meer en
beter en groter. Deze genoegens kennen geen einde. Het najagen ervan gaat maar
door.
Epicurus’ mentale medicijn wordt het tetrapharmakos genoemd, het viervoudige medicijn:
1. Wees niet bang voor de goden, de goden doen niks
2. Wees niet bang voor de dood, de dood betekent niets voor ons (want wanneer wij er
zijn, is de dood er niet, en wanneer de dood er is, zijn wij er niet meer)
3. Genot is makkelijk te bereiken
4. Pijn is gemakkelijk te negeren of te vermijden, en als hij aanhoudt, hoeft dat ons
geluk niet in de weg te staan. Epicurus bedoelt hiermee dat we gevoelens van pijn,
gemis en onlust kunnen compenseren met lustgevoelens. Het hoogst haalbare zijn
geestelijke genoegens. Vooral omdat die het meest in onze macht liggen.
Met het viervoudige medicijn opzak is er niets meer om bang voor te zijn en kunnen we met
een kalm en tevreden gemoed genieten van wat we hebben, zolang we het hebben.
Denken met de stoïcijnen
Stoïcijnen: rustig, gemoedsrust
‘Valt het binnen mijn macht of valt het buiten mijn macht’
De Stoa is de leer van de stoïcijnen. Het is opgericht in 336 v.C.
Drie periode in de stoa
1. Het oude stoïcisme
2. De midden stoa
3. Het neo-stoïcisme
De Stoa
De wereld is redelijk
Er zijn twee principes in de wereld
1. Het passieve beginsel: de materie (het materiaal)
2. Het actieve beginsel: dat wat vormgeeft aan de materie - ook wel de natuur (Physis)
De natuur geeft aan alles richting en leiding
De natuur is redelijk. Natuur = Logos, Rede (logisch). Alles wat gebeurt, het gebeurt volgens
redelijke wetten. De Logos is in alles en houdt de wereld bijeen en is in die zin goddelijk.
