Verpleegkundige kennis S1.2
Week 1. Dementie
Kan het ziektebeeld dementie uitleggen.
Dementie is een verzamelnaam voor meer dan 50 ziektes. De aandoening wordt gekenmerkt
door combinaties van meervoudige stoornissen in verstandelijke vermogens (waaronder het
geheugen), stemming en gedrag.
Heeft kennis van de oorzaken en signs & symptoms van dementie
Kan Alzheimerdementie, vasculaire dementie, lewy-body-dementie en
frontaalkwabdementie onderscheiden op basis van oorzaken en symptomen
Corticale dementie: hersenschors progressieve geheugenstoornis; afasie, agnosie, apraxie
en persoonlijkheidsverandering
- Alzheimer: geleidelijke achteruitgang i.t.t. vasculaire dementie. Patiënt overlijdt
gemiddeld binnen 10 jaar na het stellen diagnose
o Creutzfeldt-Jacob
- Frontaalkwab dementie = jonge leeftijd
Subcorticale dementie
- Vasculaire dementie (vroeger multi-infarct dementie) > degeneratie van de
bloedvoorziening, schokkende achteruitgang
- Lewy body dementie – er is een relatie met ziekte van Parkinson, substantia nigra
aangetast
o Waan en hallucinaties
- Ziekte van Huntington, aids, hersentumor
1. De ziekte van Alzheimer
Meeste gevallen van dementie is Alzheimer (70%), achteruitgang gaat geleidelijk, waarbij het
kortetermijngeheugen als eerste tekort schiet. Later treden er meer stoornissen op; met
name zelfredzaamheid en regie voeren over eigen leven. Opvallend: gebrek aan ziekte-
inzicht, waardoor de patiënt niet gauw om hulp zal vragen. Bij obductie van de hersenen zijn
kenmerkende seniele plaques en tangles te zien.
, 2. Vasculaire dementie (vroeger: multi-infarct-dementie)
- 15% van de gevallen
- Wordt vooral veroorzaakt door beschadiging aan het hersenweefsel als gevolg van
atherosclerose en CVA’s. = degeneratie bloedvoorziening
- Grillig beloop (opeens verslechtering op die gedeeltelijk herstelt), kan van dag tot dag
wisselend zijn (afhankelijk van bloeddruk, zuurstofvoorziening etc.)
- Diabetes en hypercholesterolemie risicofactoren
- Levensverwachting 5 jaar > zwakke bloedvaten
- Totale beroerte of infarct overlijdingsoorzaak
- Mensen gaan langzamer spreken/denken/handelen + worden traag (verschijnselen
afhankelijk van aangedane gebied)
- Geestelijke en lichamelijke achteruitgang
3. Frontotemporale dementie
- Op Alzheimer na meest voorkomende dementie-vorm bij mensen jonger dan 65 jaar
- Openbaart op relatief jonge leeftijd (50-60 jaar)
- Vroeg in het ziektebeloop optredende veranderingen in het sociale functioneren, het
probleemgedrag, het gebrek aan ziekte-inzicht en het minder op de voorgrond staan
van geheugenstoornissen
- 30% van de gevallen sprake van erfelijk component
4. Lewy body dementie (Parkinson dementie)
- 6% van de gevallen
- Verband met ziekte van Parkinson, omdat bij deze ziekte vaak ook Lewy Body
dementie optreedt.
- Gekenmerkt door in ernst stek wisselende cognitieve stoornissen met motorische
onrust, visuele hallucinaties en licht parkinsonisme.
- Dementie door lewy bodies (eiwitdeeltjes)
- Niet erfelijk
- Begin nauwelijks te zien >> mensen kunnen slecht concentreren, dingen zien di er
niet zijn, geschikte medicatie niet goed kunnen verdragen.
Weet welke ziektegerichte diagnostiek gedaan kan worden bij mensen met dementie
De diagnose dementie wordt gesteld door een combinatie van anamnese, hetero-anamnese,
lichamelijk onderzoek en het afnemen van vragenlijsten bij de patiënt en bij de familie. De
signalen die kunnen wijzen op dementie en het verzoek tot nader onderzoek komen meestal
van anderen dn de patiënt zelf. Stemmingswisselingen, algehele achteruitgang en
gedragsveranderingen kunnen leiden tot een ‘niet-pluis’ gevoel. Deze vage symptomen zijn
van belang voor de verpleegkundige. De vroege symptomen (tabel) komen ook bij veel
andere ziekten onder ouderen voor maar de diagnose dementie komt dan ook stukjes bij
beetjes: door een combinatie van waarneming, uitvragen, hetero-anamnese, testen en
observeren.
, 1. Bij een auto-anamnese vraagt de arts wat het probleem is van de patiënt, aan
hemzelf.
2. Bij een hetero-anamnese worden de naasten van de patiënt gehoord/bevraagd.
3. Bij de diagnostiek van dementie spelen meetinstrumenten in de vorm van
gestandaardiseerde vragenlijsten een grote rol. Afnemen van een vragenlijst is geen
voorbehouden handeling. De meest toegepaste vragenlijst is: Mini Mental Status
Examination (MMSE). Ook kan je gebruik van een observatielijst maken als de
patiënt weigert mee te werken: de OLD: Observatie lijst voor vroege symptomen van
Dementie. Tijdens de hetero-anamnese kan je gebruik maken van de IQCODE/N.
4. Behalve onderzoek naar het geheugen is het belangrijk om onderzoek te doen naar
andere psychische problemenbelang is differentiatie tussen dementie, depressie en
delier. Lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek zijn altijd noodzakelijk: te
kort voedingsstoffen/ hoge bloeddruk. Beeldvormend
onderzoek/neuropsychologisch onderzoek. Een CT-scan, MRI-scan, SPECT/PET-scan,
NPO, aanvullend onderzoek kunnen inzetbaar zijn. (pg. 178 EV3)
Kan interventies benoemen voor mensen met dementie en uitleggen
Medicamenteuze interventies
- Medicijnen tegen dementie (bestaan echter nog niet, wel om proces te remmen)
- Medicijnen gericht op gedragsproblemen
Niet medicamenteuze interventies (pg. 185)
- Individuele psychotherapie en gespreksgroepen voor mensen met dementie
- Realiteits oriëntatietraining (ROT)
- Gedragstherapie – dmv operante conditionering.
- Adaptieve-coping benadering en activiteitenprogramma’s – uitgangspunt; mensen
met dementie moeten zich aanpassen aan de veranderingen in hun leven die
dementie met zich meebrengt. Activiteitenbegeleiding = dagbesteding.
- Verliesverwerkingsmodel: warme zorg, snoezelen en PDL
- Belevingsgerichte benaderingen: reminiscentietherapie, validation en geïntegreerde
belevingsgerichte zorg
Heeft kennis van de benaderingswijzen van mensen met dementie volgens: Realiteits
Orientatie Training (ROT), Validation en Reminiscentie
Realiteits Oriëntatie Training (R.O.T.): Geven van realistische informatie en systematisch
corrigeren van onjuiste uitspraken en handelingen. Doel is dementerenden contact met de
realiteit zolang mogelijk te laten behouden.
Reminiscentie Ophalen van persoonlijke herinneringen. Bv. door bekijken fotoboeken,
kinderliedjes, praten over ervaringen. Doel is vergroten welbevinden en bijdragen aan
opmaken van levensbalans.
Validation: Benaderingswijze waarbij steeds wordt gezocht naar aansluiting bij de realiteit
en beleving van de dementerende.
Kan beargumenteren welke behandel- en begeleidingsvormen toepasbaar zijn in diverse
stadia van dementie
