1.1 Ervaringen centraal
Leren is vanuit verschillende perspectieven te beschouwen. Je kunt leren bekijken als een onbewust
proces of juist een bewuste activiteit. Ook kan leren worden beschouwd als vooral een cognitief
proces, of een proces waarin emoties ook een rol spelen. Een psychologisch perspectief op eren
geeft ander beeld dan een sociologisch perspectief. Die benaderingen staan niet tegenover elkaar,
maar vullen elkaar aan.
De opvatting is de laatste decennia sterk veranderd. Aanvankelijk was leren synoniem aan leren op
school. Vanaf de jaren zeventig kwam er meer aandacht voor permanente educatie (een leven lang
leren).Dat beeld is tegenwoordig algemeen aanvaard. Naast bijscholing betekent het ook leren door
ervaring. Dat laatste is een relatief nieuw idee. Belangrijkste inspirators van het idee waren de
Amerikaanse filosoof John Dewey en de Braziliaanse pedagoog. De laatste ontwikkelde een nieuwe
methode in de sloppenwijken van Brazilië voor alfabetisering. Daaruit kwam naar voren dat leren
pas effectief is als de eigen ervaring van de lerende een rol speelt bij het leren.
Constructivistische opvatting
De essentie van de constuctivistische opvatting over leren kan als volgt worden weergegeven:
• Leren is een proces van kennisconstructie: je verleent betekenis aan individuele of
collectieve ervaringen en construeert op die manier kennisconstructie
• Leren als kenniswerving is een actief proces en daarin neem je gaandeweg steeds meer eigen
verantwoordelijkheid
• Leren is het voortbouwen op aanwezige kennisconstructie
• Leren is een sociaal proces. Het gebeurt samen en in interactie met anderen
• Leren is situatie- en contextgebonden
De eigen ervaring en al aanwezige kennis nemen dus een belangrijke plaats in bij deze opvatting.
1.2 Kennis construeren
Leren van ervaringen betekent ook leren van kennis die je – soms ongemerkt – al met je meedraagt.
Die kennis is niet per se feitelijke kennis, maar kan gekleurd zijn door eigen persoonlijke waarden
en opvattingen.
Kennis waarvan je in je opleiding gebruikt maakt is onder te verdelen in 4 categorieën:
• kennis uit formele bronnen. Dit is kennis die je vindt in literatuur. Dat is kennis vervat in
theorieën, modellen, methoden, methodieken en technieken.
• Kennis uit informele bronnen. Dat is kennis die is verworven via media, collega's of van
horen zeggen.
• Kennis uit eigen ervaringen.
• Verborgen kennis (tacit knowledge). Niemand is zonder kennis. Het repertoire dat een
sociale professional tot zijn beschikking heeft is vaak vele malen groter dan hij zelf beseft.
Wat we vaak vergeten is dat we onbewust al veel kennis bezitten. Ook intuïtie is verborgen
kennis.
Het is belangrijk gebruik te maken van al deze bronnen van kennis.
1.3 Cyclisch leren
David Kolb, een Amerikaanse pedagoog en filosoof, heeft meer inzicht verschaft in het proces van
leren van ervaringen. Kolb onderscheidt twee dimensies in leren, namelijk leren uit theorie (abstract
leren) versus leren uit de praktijk (concreet leren) en actief leren (doen) versus reflectief leren
(beschouwen). Kolb heeft die twee dimensies in een assenstelsel geplaatst.
, Kol ontdekte dat de manier waarop mensen leren varieert. Er zijn volgens hem vier verschillende
types te onderscheiden die ieder hun zwaartepunt op een ander kwadrant hebben liggen. Hij kwam
tot de volgende indeling:
• divergeerder of bezinner (een leerstijl tussen concreet en reflectief leren). Genereert snel
nieuwe ideeën. Is gericht op mensen en menselijke processen en bekijkt een probleem van
alle kanten.
• Assimilator of denker (een leerstijl tussen reflectief en abstract leren). Blinkt uit in het
integreren van uiteenlopende observaties. Is gericht op waarnemen, beredeneren en denken.
• Convergeerder of beslisser (een leerstijl tussen abstract en actief leren). Toont zijn
kwaliteiten in situaties waar één antwoord of oplossing nodig is om een kwestie op te lossen.
Is gericht op ideeën, modellen, begrippen, structuren.
• Accomodator of doener (een leerstijl tussen actief leren en concreet leren). Is goed in het
zich aanpassen aan de situatie. Een doener is gericht op acties en op het maken van doelen
en een eigen programma.
Kolb heeft een test gemaakt waarmee mensen kunnen nagaan wat hun voorkeursstijl is. Dat
betekent niet dat mensen niet kunnen veranderen. Factoren als leeftijd, werkplek en gezin zijn ook
van invloed op iemands rol. De test is vooral bedoeld om iemands ontwikkelingspunten te
ontdekken.
Kolbs model kan ook gezien worden als een model voor het proces van leren van ervaringen. Dat
model bestaat uit vier stappen:
• Opdoen van ervaringen
• Waarnemen van opgedane ervaringen en daarover reflecteren
• Verwerken van die leerervaring en omvormen tot abstracte begrippen
• Experimenteren met nieuw gedrag.
1.4 Leren om te ontwikkelen
Bij competentiegericht keren gaat het om leren dat leidt tot groei, ontwikkeling en verandering.
Lingsma en Scholten spreken over transformationeel leren en onderscheiden daarbij drie niveaus:
doen, leren en willen. Die drie niveaus staan met elkaar in verbinding door middel van lussen, ook
wel loops genoemd.. Er zijn drie loops: single-loops, double-loops en triple-loops.
Bij singe-loop leren handel je, evalueer je vervolgens, ontvangt feedback en stelt je handelen al dan
niet bij. Dit is vooral handig bij eenvoudige handelingen. Bij double-loop leren ga je op zoek naar
een passende oplossing voor een actueel probleem. Het is gericht op het helder krijgen en
herkaderen van de onderliggende patronen van denken, voelen, willen en handelen. Bij een triple-
loop ga je nog een stap verder. Je gaat op zoek naar de onderliggende waarden door je af te vragen
of je in ethisch opzicht goed bezig bent. Dit is vooral nodig voor acties waarbij een moreel
standpunt moet worden ingenomen, bijvoorbeeld een keuze bij de uithuisplaatsing van kinderen.
In leren zit een handelingsaspect (handelen, ervaren), een emotioneel aspect (voelen), een cognitief
aspect (voelen) en een motivationeel aspect (willen). Lange tijd heeft het cognitieve aspect centraal
gestaan. Betrek je de andere aspecten er ook bij, dan kom je tot een andere manier van leren. Die
manier wordt ook wel presencing genoemd. Om zo te werken zijn er drie zaken nodig, een
onbevooroordeeld denken, een liefdevolle houding en ruimte voor welk antwoord dan ook.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sim83. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.