6.1 Inleiding
De politiedienst werd pas vanaf ongeveer 1800 opgericht. Tegenwoordig zijn de
ophelderingpercentages erg laag, waardoor er meer belangstelling is ontstaan voor het nemen van
preventieve maatregelen (het ingrijpen nog voordat er een delict is gepleegd). Onder
criminaliteitspreventie verstaan wij: ‘alle maatregelen van burgers en particuliere instellingen en van
de overheid liggende buiten de strafrechtspleging die erop gericht zijn gedragingen die volgens de
wet strafbaar zijn te voorkomen’.
Volgens de definitie van de Verenigde Naties (VN) is criminaliteitspreventie niets slechts gericht op
het voorkomen van misdrijven, maar ook op het beperken van de schadelijke gevolgen ervan zoals
angstgevoelens bij de bevolking.
Theoretische grondslagen
Criminaliteitspreventie is in wezen ‘toegepaste criminologie’. Het houdt bijvoorbeeld het plaatsen
van deursloten of alarmen in. Het zijn de eerste besproken theorieën, toegepast in de praktijk.
De klassieke strafrechttheorie stelt dat daders een vrije wil hebben en dat zij een besluit nemen op
basis van pakkans en straffen (kosten en baten afweging). Een hoge pakkans en zware straffen
zouden crimineel gedrag dus moeten doen afnemen (volgens deze theorie zijn die punten ook de
enige waar naar gekeken hoeft te worden).
De positivistische school gaat er daarentegen vanuit dat criminaliteit is aangeboren en zodoende niet
te bestrijden is met straffen. Een oplossing volgens Lombroso is het vroegtijdig identificeren en
vervolgens levenslang begeleiden van de ‘geboren misdadigers’.
In de huidige tijd worden persoonlijkheidskenmerken (gebrekkige zelfbeheersing) niet meer gezien
als enige factor die criminaliteit beïnvloedt. Wetenschappers geloven in zo vroeg mogelijk
interveniëren in het ontstaan van agressieve of antisociale gedragspatronen bij kinderen (early
intervention). Zij geloven dat straffen hiervoor niet geschikt zijn en men beter het socialisatieproces
in gunstige zin kan bijsturen.
Ontwikkelingspsychologen geloven dat de opvoeding een leidende rol speelt, met situationele
omstandigheden als bijkomende invloeden.
De labelingtheorie stelt dat contacten met het strafrechtelijk systeem een negatieve invloed hebben
op wetsovertreders (in tegenstelling tot de klassieke school, die stelt dat contact met het
strafrechtelijk systeem, in de vorm van straffen, criminaliteit juist tegen gaat). De theorie stelt dat het
labelen van personen als crimineel, hen juist in de richting van deviant gedrag duwt. Integrative
shaming (het afkeuren van de daad, niet de persoon) door de omgeving zou een preventieve werking
kunnen hebben.
Aanhangers van de sociale disorganisatietheorie en de gelegenheidstheorie stellen (net als
aanhangers van de klassieke school) dat crimineel gedrag voortkomt uit een kosten-baten analyse.
Sociale cohesie op wijkniveau zou als preventiemaatregel kunnen werken. Ook hangt de afweging
sterk af van situationele factoren in het hier en nu, waardoor beveiliging/bewaking goed zou moeten
werken.
, 2021-2022 Inleiding Criminologie Lotte Sprock
6.2 Beproefde preventie strategieën
Net als bij alle andere wetenschappelijke stromingen, is het in de criminologie van belang alles
wetenschappelijk te testen. Uit onderzoek blijkt dan of een bepaalde interventie werkt of niet werkt.
Bijvoorbeeld dat penitentiaire kampen en het bezoeken van streng beveiligde gevangen niets doet
aan het voorkomen van crimineel gedrag of recidive in risicojongeren. Sommige interventies werken
bij de ene groep wel en bij de andere groep niet. Een korte gevangenisstraf werkt bijvoorbeeld
preventief bij maatschappelijke (redelijk) goed geïntegreerde mannen, maar werkt averechts bij
daders uit sociaal zwakkere milieus. Criminaliteitspreventie kan je dus niet zomaar op gevoel doen.
In aanvullende studies door economisch georiënteerde criminologen wordt gekeken welke
interventies de overheid geld besparen, en welke juist meer geld kosten. Het Washington State
Institute for Public Policy vond bijvoorbeeld dat gezinstherapie voor risicogezinnen de overheid
uiteindelijk $130 bespaart.
6.3 De tweedimensionale typologie van preventiestrategieën
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen primaire, secundaire (of ‘selectieve’) en tertiaire
preventie. Primaire preventie is gericht op de hele bevolking en houdt bijvoorbeeld voorlichting aan
ouders in. Secundaire preventie is gericht op risicogroepen, denk dan aan opvoedingsondersteuning
of straathoekwerk. En tertiaire preventie is erop gericht terugval te voorkomen bij ex-delinquenten.
De voorgenoemde interventies zijn dadergericht, maar kunnen ook gelinkt worden aan de
gelegenheidstheorie (bepaalde gebieden aanpassen om misdaad te voorkomen), of op slachtoffers
(voorlichting over het vermeiden of zichzelf beveiligen tegen delicten).
Aan de meeste criminaliteitsproblemen zitten drie kanten:
Dit zijn de andere factoren waar preventieve maatregelen op gebaseerd kunnen worden. Samen zijn
er dus negen manieren (primaire preventie bij daders, primaire preventie voor situaties, etc.) waarop
preventieve maatregelen toegepast kunnen worden en daar zal de rest van het hoofdstuk zo
ongeveer over gaan.
6.4 Dadergerichte preventie
6.4.1 Primaire dadergerichte preventie
Opvoeding en voorlichting
De opvoeding van kinderen speelt een grote rol in het ontwikkelen van crimineel gedrag en dus de
preventie ervan. Kinderen die op jonge leeftijd op liefdevolle wijze zijn terechtgewezen door hun
ouders, ontwikkelen een gewetensfunctie die op latere leeftijd blijft bestaan. Zij hebben dan een
hogere psychische drempel om een delict te begaan.
In sommige landen/gebieden neemt de overheid het op zich om voorlichting te bieden aan kinderen,
om hen te leren de wet te respecteren en criminele praktijken te weren. Ook kan er gebruik gemaakt
worden van landelijke campagnes. Denk bijvoorbeeld aan de onwenselijkheid van alcohol in het
verkeer, waar in Nederland veel aandacht aan wordt besteed.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lotte_s. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.