Samenvatting
Samenvatting Verdiepend strafrecht hoorcolleges + transcripties
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Samenvatting Verdiepend strafrecht hoorcolleges + transcripties
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 146 pagina's
Voorbeeld 4 van de 146 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Verdiepend strafrechtWeek 1
Kennisclip 1
Criminalisering
Het lijkt vanzelfsprekend dat bepaalde zaken strafbaar zijn, maar onze strafwetgeving is niet
altijd zo geweest als het nu is en zal niet altijd zo blijven.
Een voorbeeld van relatief nieuwe strafbaarstelling is het dragen van gezicht bedekkende
kleding op bepaalde openbare plaatsen; het boerkaverbod. Over dat verbod is veel
discussie, bijvoorbeeld over de neveneffecten. Zo zijn er berichten dat sindsdien meer
verbaal en zelfs fysiek geweld wordt gebruikt tegen vrouwen die een boerka dragen. Met de
coronacrisis is het verbod opnieuw in opspraak geraakt. Er wordt wel gezegd; is het niet
vreemd dat je je gezicht niet mag bedekken in het openbaar vervoer, maar je wel verplicht
wordt een mondkapje te dragen?
Af en toe wordt er ook wel eens een strafbaarstelling geschrapt. Al gebeurt dat lang niet zo
vaak als een strafbaarstelling toevoegen. Een paar jaar geleden is het artikel over
majesteitschennis uit het Wetboek van Strafrecht verdwenen. Dat wil niet zeggen dat je de
koning nu zomaar voor alles mag uitmaken, maar er staat nu niet meer een extra hoge straf
op, maar een even hoge straf als op het beledigen van gewone stervelingen.
Er is ook regelmatig discussie over gedrag dat wellicht schadelijk is, maar niet als zodanig
strafbaar. Bijvoorbeeld pesten, of overspel. Denk erover na: zou dat strafbaar moeten zijn en
waarom, of waarom niet?
Aan de andere kant kennen we ook gedragingen die strafbaar zijn, maar waarvan veel
mensen zich afvragen of dat wel terecht is. Bijvoorbeeld het bezit van harddrugs voor eigen
gebruik.
Criminalisering en de sociale constructie van criminaliteit
Formele v. de facto (de)criminalisering
Formele (de)criminalisering = hetzelfde als wettelijke criminalisering
Criminologen hebben het wel over de sociale constructie van criminaliteit. De inhoud van het
begrip criminaliteit berust op door mensen gemaakte afspraken en ontstaat niet van nature.
Wat crimineel gedrag is, is afhankelijk van hoe de samenleving erop reageert en van degene
die het definieert. Criminalisering is dan het proces waardoor bepaalde gedragingen als
‘strafbaar’ worden geëtiketteerd, dus als een strafrechtelijk probleem worden gezien.
Bijvoorbeeld witteboordencriminaliteit werd heel lang niet als strafrechtelijk probleem
gezien, het is een vrij nieuwe ontwikkeling dat je hoge figuren uit het bedrijfsleven echt de
gevangenis in ziet gaan.
Of een gedraging als crimineel wordt gezien of juist gedecriminaliseerd wordt, verandert met
de tijd en met politieke, maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.
Het is bijna niet meer voor te stellen maar tot 1991 was verkrachting binnen het huwelijk niet
strafbaar in Nederland. Dankzij druk aan de zijde van vrouwenorganisaties is dit veranderd
,en op het gebied van die zedenwetgeving zie je nu weer ontwikkelingen omdat de
maatschappelijke normen aan het verschuiven zijn. De minister heeft nu een wet voorgesteld
om meer vormen van seks tegen de wil strafbaar te stellen, zodat verkrachting minder
moeilijk wordt om te bewijzen.
Bij het proces van criminalisering zie je dat politici, de media en
ook belangengroepen ervoor zorgen dat bepaalde
gebeurtenissen veel aandacht krijgen. Zo wordt het idee
gecreëerd dat er een probleem is waar iets aan gedaan moet
worden. De tendens is dan vaak dat het strafrecht als oplossing
wordt beschouwd voor het probleem en soms zijn daar ook
goede redenen voor.
Maar, er zijn ook vaak redenen voor kritiek.
- Is een zwaar middel als het strafrecht echt nodig?
- Of is strafbaarstelling soms vooral symbolisch bedoeld?
Bijvoorbeeld bij het boerkaverbod hoor je dit soort geluiden wel. Dat is wel iets om over na te
denken: is het een probleem als het strafrecht vooral als symbolisch middel wordt ingezet,
dus om te laten zien dat we als maatschappij een probleem serieus nemen? Waarom zou
dat een probleem zijn of waarom juist niet? De voorbeelden die we net zagen gingen over
formele of wettelijke criminalisering. Daarnaast is het ook van belang om te kijken naar
feitelijke de facto criminalisering.
De facto (de)criminalisering
Sommige wetten bestaan nog wel, maar worden nauwelijks gehandhaafd. Soms is daar ook
bewust beleid voor, zoals bij het bezit van kleine hoeveelheden softdrugs. Er kan dus
gedoogbeleid zijn. Bijvoorbeeld omdat het veel opsporingscapaciteit zou vergen om alle
strafbare feiten te vervolgen.
Als een delict uit de wet wordt geschrapt, dan komt dat vaak ook omdat het verbod in de
praktijk sowieso al lang niet meer werd gehandhaafd.
In 2014 is bijvoorbeeld het delict godslastering uit de wet geschrapt. De laatste persoon die
voor dit delict werd vervolgd was de schrijver Gerard Reve in de jaren 60. In 1968 werd hij
vrijgesproken van godslastering in het beruchte Ezelproces. Hij had een brief geschreven
waarin hij beschreef wat hij allemaal zou doen met God wanneer die gereïncarneerd als ezel
terug op aarde zou komen. Maar, Reve had volgens de Hoge Raad niet de intentie om God
te denigreren, maar juist om zijn liefde voor God en zijn spiritualiteit te uiten. Daarom was
zijn brief niet strafbaar, want alleen zogenaamde smalende godslastering was strafbaar. Je
moet het proces zien in een tijd waarin de normen in de Nederlandse samenleving aan het
veranderen waren. De samenleving werd meer seculier en jongeren begonnen het
dominante Christelijke geloof te bekritiseren, ouderen trouwens ook. De Ezeluitspraak zette
zo’n standaard dat daarna nooit meer iemand is vervolgd voor dit delict.
Hoe de strafbaarstelling in de praktijk uitwerkt is ook afhankelijk van procesrechtelijke regels
over bewijs. Denk bijvoorbeeld aan zedendelicten die meestal in de privésfeer worden
gepleegd waarbij het woord van het slachtoffer tegenover het woord van de verdachte staat.
Wat accepteer je dan als bewijsminimum? Dat maakt nogal wat uit voor de manier waarop je
een strafbaarstelling kunt handhaven.
We hebben dus gezien dat wat strafbaar is niet een natuurlijk gegeven is, maar het resultaat
van een politiek en maatschappelijk proces. En dat de reikwijdte van het strafrecht ook
afhangt van hoe het wordt gehandhaafd.
,Kennisclip 2
Het strafrecht als ‘ultimum remedium’
Van oudsher bestaat het idee dat strafrecht een laatste redmiddel is, een ultimum remedium.
Dat pas mag worden ingezet als er geen alternatief is, omdat het een ingrijpend middel is.
Ook als er nu een wetsvoorstel wordt ingediend met een nieuwe strafbaarstelling wordt dit
mantra nog vaak herhaald.
Maar wat maakt het strafrecht zo bijzonder en zo ingrijpend, dat we kritische vragen stellen
over strafbaarstelling?
Wat is er bijzonder aan strafrecht?
• Vrijheidsstraf
- Allereerst de mogelijkheid van een vrijheidsstraf.
• Strafvorderlijke bevoegdheden
- Ten tweede het gebruik van allerlei vergaande strafvorderlijke bevoegdheden,
waaronder de dwangmiddelen.
• Aard/doel van de sanctie
- Ten derde de aard van de sancties. In het strafrecht is het toevoegen van leed het
doel. Niet primair reparatie of herstel van de situatie zoals in het bestuursrecht.
• Gevolgen (VOG)
- Ten vierde een veroordeling kan gevolgen hebben voor het krijgen van een verklaring
omtrent gedrag. Het zogenaamde strafblad. En echt niet alleen bij een veroordeling
voor moord, ook bij bijvoorbeeld het bezit van een paar xtc-pillen en die zogenaamde
VOG heb je tegenwoordig bij veel beroepen nodig.
• Symbolische werking/normatieve lading
- Tot slot de symbolische werking. De autoriteiten zeggen met het strafrecht eigenlijk
officieel: dit is slecht gedrag, dit mag niet. Gedrag wordt zogezegd buiten de marges
van de samenleving geplaatst. En juist een strafrechtelijke veroordeling heeft dus ook
een bepaalde stigmatiserende werking.
- Vandaar het verschil tussen zogenaamde rechtsdelicten en wetsdelicten.
- Het uitgangspunt is dat moreel verwerpelijke gedragingen via het strafrecht worden
gehandhaafd en andere gedragingen die niet zo’n normatieve lading hebben ook via
het bestraffend bestuursrecht kunnen worden gehandhaafd. Daar komen we zo nog
op.
Zo hebben we een aantal redenen waarom het strafrecht erg ingrijpend is en dus wordt
gezien als een uiterst middel. Aan de andere kant van de medaille is, omdat het strafrecht zo
ingrijpend is, zijn er wel meer waarborgen. Er is dus een redelijk hoge mate van
rechtsbescherming in het strafrecht.
Maar er is ook veel discussie of het verschil met andere rechtsgebieden en dan met name
het bestuursrecht nog wel zo groot is. Vooral het strafrecht en het bestuursrecht zijn steeds
meer naar elkaar toe gegroeid.
Strafrecht & bestuursrecht
Als we het hebben over de verhouding met het bestuursrecht zien we bijvoorbeeld dat het
OM, de politie en bestuursorganen nu ook zelf een straf, namelijk een strafbeschikking,
kunnen opleggen. Dan moet je als verdachte zelf het initiatief nemen om naar de rechter te
stappen en in verzet te komen.
Weliswaar kun je dan geen gevangenisstraf krijgen, maar soms bijvoorbeeld wel een
taakstraf. Neem je niet het initiatief om naar de rechter te stappen, dan kun je dus ook
geconfronteerd worden met het niet verkrijgen van een VOG.
, • Sr & Br naar elkaar toegegroeid
Bv. Bestuurlijke boete
- In het bestuursrecht zien we ook steeds vaker bestraffende sancties, zoals een
bestuurlijke boete. Dus sancties die soms ook leedtoevoeging beogen en niet alleen
maar herstel.
- Er zijn ook andere bestuursrechtelijke sancties die niet punitief zijn bedoeld,
bestraffend, maar die weldegelijk als punitief worden ervaren. Zoals het afnemen van
iemands nationaliteit, het alcoholslot of het niet meer krijgen van een vergunning voor
een horecazaak, de zogenaamde Bibob-wetgeving, of bijvoorbeeld de
vreemdelingenbewaring waar het regime haast net zo streng kan zijn als in een
gewone gevangenis of zelfs strenger.
• Waarborgen/rechtsbescherming ook (art. 6 EVRM)
- We zagen dus net dat het strafrecht niet alleen ingrijpend is, maar dat het strafproces
ook juist veel rechtsbescherming biedt. En ook daarin zijn het strafrecht en het
bestraffend bestuursrecht toch wel naar elkaar toegegroeid onder invloed van het
EVRM.
- Het is niet de bedoeling de zware rechtsbescherming van het strafrecht te omzeilen
door te zeggen: dan zetten we wel bestuurlijke boetes in. Als de aard van de norm en
de sanctie toch punitief zijn, valt het wel onder de zogenaamde criminal charge van
art. 6 EVRM. Dan vindt het Europese Hof ook dat je de daarbij behorende rechten
hebt, zoals nemo tenetur, de onschuldpresumptie, ne bis in idem, geen straf zonder
schuld, en ook het legaliteitsbeginsel art. 7 EVRM.
• Maar nog steeds verschillen
- Die waarborgen gelden dus ook bij punitief bestuursrecht en toch zie je dat het
bestuursrecht nog steeds wel verschilt van het strafrecht als je kijkt naar een aantal
andere kenmerken en waarborgen. In het strafrecht is er een uitgebreid strafproces
waarin je je verdedigingsrechten kunt uitoefenen. Bij het bestuursrecht is het toch in
eerste instantie het bestuur dat een sancties oplegt. Vervolgens kun je zelf in
bezwaar bij de rechter die niet zo indringend toetst als de strafrechter. De rechter
toetst minder indringend, minder ambtshalve (bijvoorbeeld of er schuld is), doet
minder aan materiele waarheidsvinding (het gaat meer om de vraag: kan het besluit
standhouden?) en denk ook aan regels over onrechtmatig verkregen bewijs en over
motivering. Ook heeft het strafrecht in beginsel schorsende werking, er is pas
tenuitvoerlegging bij een onherroepelijk vonnis.
- In de praktijk wordt de soep niet altijd zo heet gegeten en gaat het wel dichter naar
elkaar toe. Maar op een aantal punten zijn nog wel verschillen. Vandaar dat er dus
een discussie is over de vraag wanneer een gedraging onder het strafrecht moet
vallen en wanneer onder het bestuursrecht, zoals je in het kabinetsrapport ook kunt
zien.
Strafrecht & civiel recht
De verhouding tussen straf- en privaatrecht. Soms is de vraag of er gekozen moet worden
voor strafbaarstelling of dat het civiel recht voldoende mogelijkheden biedt. Bijvoorbeeld
delicten als belediging en smaad, die worden vaker civielrechtelijk gehandhaafd dan
strafrechtelijk. Maar het kan allebei. Een voordeel van strafrecht ten opzichte van het
civielrecht kan zijn dat er allerlei dwangmiddelen zijn vanuit de staat om verdachten op te
sporen.
Bijvoorbeeld de zogenaamde wraakporno. Stel dat je ex
compromitterende foto’s van jou online zet, misschien
zelfs nog met je telefoonnummer erbij, kun je niet zelf
een civiele zaak beginnen tegen de persoon die jouw
intieme beelden openbaar heeft gemaakt? Dat blijkt dus
heel moeilijk te zijn, het is haast onmogelijk om te
bewijzen wie precies een foto of filmpje van jou online
heeft gezet, vanaf welk IP-adres. Om dan zelf een zaak
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper irisjorna1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 69988 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen