Hoorcolleges Internationaal Privaatrecht
Inhoud
College 1- Inleiding IPR.............................................................................................................................3
Inleiding................................................................................................................................................3
Belang van het IPR................................................................................................................................3
Onderdelen van het IPR........................................................................................................................5
Bestaansvoorwaarden IPR:...................................................................................................................5
Geschiedenis van het IPR......................................................................................................................6
College 2- Geschiedenis van het IPR en structuur van verwijzingsregels..................................................8
Geschiedenis van IPR (vervolg).............................................................................................................8
Structuur van verwijzingsregels............................................................................................................9
Toepassing conflictregels Nederlands rechter....................................................................................10
College 3- Toepassing conflictregels.......................................................................................................13
Toepassing conflictregels Nederlands rechter (vervolg).....................................................................13
Internationale bevoegdheid...............................................................................................................15
College 4- onrechtmatige daad...............................................................................................................18
Toepassingsgebied: Brussel Ibis..........................................................................................................18
Onrechtmatige daad...........................................................................................................................18
College 5- vervolg onrechtmatige daad..................................................................................................21
Intellectuele eigendom en gebrekkige producten..............................................................................21
Toepasselijk recht onrechtmatige daad..............................................................................................22
College 6- Verbintenissen uit overeenkomst..........................................................................................24
Verbintenissen uit overeenkomst.......................................................................................................24
College 7- Overeenkomsten, toepasselijk recht.....................................................................................27
Bevoegdheid.......................................................................................................................................27
College 8- Huwelijk, echtscheiding en geregistreerd partnerschap........................................................30
Huwelijk en geregistreerd partnerschap............................................................................................30
Internationale echtscheiding..............................................................................................................31
College 9- Echtscheiding en huwelijksvermogensrecht..........................................................................32
Internationale echtscheiding vervolg.................................................................................................32
College (9/)10- Huwelijksvermogensrecht..............................................................................................34
Inleiding en Huwelijksvermogensverordening....................................................................................34
Rechtsmacht.......................................................................................................................................35
Toepasselijk recht...............................................................................................................................36
, Oudere regelingen..............................................................................................................................37
Afstamming........................................................................................................................................38
College 11- Alimentatie/ kinderbescherming/ ouderlijke verantwoordelijkheid....................................40
Alimentatie.........................................................................................................................................40
Ouderlijke verantwoordelijkheid........................................................................................................42
College 12- Erfrecht................................................................................................................................45
Inleiding en Erfrechtverordening........................................................................................................45
Toepasselijk recht...............................................................................................................................45
Formele geldigheid.............................................................................................................................46
Correcties op verwijzingsresultaat......................................................................................................47
Bevoegdheid en erfrechtverklaring....................................................................................................47
College 13- corporaties, goederenrecht en trusts..................................................................................49
Corporaties.........................................................................................................................................49
Goederenrecht...................................................................................................................................50
College 14- Erkenning en tenuitvoerlegging...........................................................................................53
Inleiding..............................................................................................................................................53
Brussel Ibis-Verordening.....................................................................................................................53
Brussel IIbis-verordening....................................................................................................................54
Artikel 431 Rv en het Gazprombank-arrest.........................................................................................54
,College 1- Inleiding IPR
Inleiding
Het internationaal privaatrecht is een relatief ‘technisch’ vak. Men moet steeds bekijken welke
rechtsregels van toepassing zijn en hoe die rechtsregels zich tot elkaar verhouden, zowel territoriaal,
personeel als temporeel gezien. Internationaal privaatrecht (IPR) vergt dus een systematische
benadering. Het IPR geeft geen materiële rechtsregels, maar geeft enkel aan welke rechter bevoegd is,
welk recht van toepassing is en of buitenlandse rechtshandelingen hier te lande voor erkenning en
tenuitvoerlegging in aanmerking komen.
Belang van het IPR
Dat het IPR in de praktijk van het grootste belang is, kan worden geïllustreerd aan de hand van een
aantal voorbeelden. Stichting Take Back Your Privacy en de Consumentenbond eisen dat het bedrijf
achter Tiktok stopt met het schenden van de privacy- en consumentenrechten van 1 miljoen
Nederlandse kinderen die gebruik maken van Tiktok. Tiktok is gevestigd in Ierland. De vraag is of de
Nederlandse rechter bevoegd is om kennis te nemen van de vordering.
Een ander voorbeeld is het huwelijk tussen een Nederlandse man en een Argentijnse vrouw
(Willem-Alexander en Maxima). Als het huwelijk in Nederland wordt voltrokken, is op dat huwelijk naar
Nederlands IPR het Nederlandse recht van toepassing. De vraag of de Argentijnse vrouw mag trouwen
(de huwelijksbevoegdheid) is echter een vraag naar Argentijns recht. Vervolgens rijst de vraag welk
huwelijksvermogensrecht van toepassing is. Daarvoor zou bijvoorbeeld de eerste verblijfplaats of de
vaste woon- of verblijfplaats doorslaggevend kunnen zijn. Ook een aanknopingspunt is de nationaliteit
van de betrokkenen. De plaats van voltrekking van het huwelijk is hiervoor geen aangewezen
aanknopingspunt, omdat men dan het eigen huwelijksvermogensrecht eenvoudig zou kunnen omzeilen
door elders het huwelijk te voltrekken. Op het in Nederland voltrokken huwelijk tussen een Argentijnse
vrouw en een Nederlandse man zal waarschijnlijk volgens deze aanknopingsfactoren het Nederlandse
recht van toepassing zijn. Vervolgens rijst wel de vraag naar de geldigheid van dit huwelijk in Argentinië,
bijvoorbeeld omdat het Argentijns recht een verbod op huwelijkse voorwaarden kan bevatten.
Een ander voorbeeld dat het grote belang van het IPR illustreert is de grote mate waarin
internetbestellingen worden geplaatst. Veelal gaat het hierbij om buitenlandse bedrijven die zaken
verkopen aan Nederlandse consumenten. De vraag die dan rijst is welk recht van toepassing is op de
koopovereenkomst. Een andere vraag is welke rechter men moet adiëren op het moment dat de zaak
nonconform is. Deze vragen kunnen worden beantwoord aan de hand van algemene IPR-regels, maar
bijzonder consumentenrecht zal daar in het bescherming van de consument van afwijken, zodat een
Nederlandse consument bijvoorbeeld niet hoeft te procederen bij de Duitse rechter. Wel moet men
bedacht zijn op het feit dat men bij overeenkomst kan afwijken van deze consumentenregels, met dien
verstande dat de consument ook weer wordt beschermd tegen onredelijk bezwarende algemene
voorwaarden, waaronder rechts- en forumkeuzebedingen. De consumentenbeschermende regels zijn
echter niet universeel, en gelden met name tussen de Europese lidstaten. Dat brengt mee dat
consumenten gebrekkige bescherming zouden kunnen ervaren wanneer zij iets bestellen uit een land als
China en het Nederlandse consumentenrecht niet van toepassing zou zijn. Ook als men uit hoofde van
beroep of bedrijf iets verkoopt missen de consumentenregels toepassing, zodat men vrijwel onbeperkt
rechts- en forumkeuzebedingen kan sluiten, die ook in ‘business-to-business’-verhoudingen vaak in
algemene voorwaarden worden opgenomen.
Nog een ander voorbeeld is de ‘deepwater horizon’-affaire. In die casus boorde een Brits bedrijf
(BP) naar olie in de Golf van Mexico. Toen op het boorplatform een ontploffing plaatsvond en enkele
doden en gewonden vielen, rees de vraag naar welk aansprakelijkheidsrecht men deze casus moet
beoordelen en welke rechter terzake bevoegd is. Dit laatste is bijvoorbeeld van belang omdat
, Amerikaanse rechters vaak hoge schadevergoeding toekennen, niet alleen voor materiële maar ook voor
immateriële schade. Naast de nabestaanden zijn ook de aandeelhouders van BP aan te merken als
benadeelden. Door de ramp werden hun aandelen namelijk minder waard, terwijl het bestuur van BP
aanvankelijk had gemeld dat de schade gering was. Voorstelbaar is dat de aandeelhouders hun schade
op het bestuur van BP willen verhalen. Zo heeft de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) een claim
ingediend bij de Nederlandse rechter. De VEB stelde daarbij dat de aandeelhouders, hoewel zij niet allen
in Nederland wonen, wel een effectenrekening bij een Nederlandse bank aanhielden en dus een
voldoende nauwe band met de Nederlandse rechtssfeer bestond. De schade manifesteerde zich in de
Nederlandse effectenrekening, zodat volgens de VEB de Nederlandse rechter bevoegd was. De Hoge
Raad heeft op dit punt vragen gesteld aan het Hof van Justitie. Volgens Ten Wolde is hier geen sprake
van een voldoende nauwe samenhang, zodat de rechter geen rechtsmacht zou moeten aannemen en
het stellen van prejudiciële vragen overbodig was.
Ook de Yukos Oil-casus toont het belang van het IPR aan. Het Russische private bedrijf Yukos Oil
Company gaat de concurrentie aan met het staatsbedrijf van Putin. Om deze concurrentie uit de weg te
ruimen worden aan Yukos Oil hoge belastingaanslagen opgelegd. Zou Yukos deze aanslagen niet
voldoen, dan zou beslag worden gelegd. Yukos wordt failliet verklaard, met benoeming van X tot curator.
In een daaropvolgende belastingprocedure tegen de bestuurder van Yukos bij de Russische rechter,
behandelt de rechter het geschil niet geheel onpartijdig. Bij de afwikkeling van dit faillissement is van
belang dat Yukos één dochtermaatschappij heeft in Nederland, waaronder alle andere
dochtervennootschappen in het buitenland opereren. De curator X veilt de aandelen in de Nederlandse
dochtervennootschap, die worden opgekocht door een ander bedrijf. Dit andere bedrijf stelt vervolgens
een vordering in bij de Nederlandse rechter tot overdracht van de aandelen. Tegelijkertijd was echter
reeds beslag gelegd op de aandelen in de dochtermaatschappij door de voormalig aandeelhouders van
moedermaatschappij Yukos. Vraag is of een Russisch faillissement zonder meer in Nederland moet
worden erkend, of dat nog moet worden getoetst of aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Daarbij is
relevant dat de onpartijdigheid in de Russische zaak niet zozeer schuilde in de faillissementsprocedure,
maar in de daaropvolgende belastingprocedure tegen de bestuurder van Yukos. De Hoge Raad oordeelt
begin 2019 dat een buitenlands faillissement weliswaar kan worden erkend, maar dat wel aan bepaalde
voorwaarden van behoorlijke rechtspleging moet zijn voldaan.
Verder is een interessante zaak die waarin een Ghanese mevrouw een huwelijk wil sluiten met
een Nederlandse man, om van zijn vermogen te profiteren. Om te voorkomen dat dit in een Nederlandse
huwelijksprocedure aan het licht komt, neemt de vrouw de man mee naar Rwanda. Daar trouwen zij. Als
de man vervolgens komt te overlijden rijst de vraag naar de geldigheid van het huwelijk, de
toepasselijkheid van het huwelijksvermogensrecht en de toepasselijkheid van het erfrecht. Uitgangspunt
is dat buitenlandse huwelijken inderdaad worden erkend, zodat in principe sprake is van een geldig
huwelijk. Niettemin zou het Nederlandse huwelijksvermogensrecht van toepassing zijn, zodat de
maatstaven van de redelijkheid en billijkheid in de weg kunnen staan aan het ontstaan van een
huwelijksgemeenschap. Omdat de Nederlandse man in Nederland overlijdt, is ook het Nederlandse
erfrecht van toepassing. Af te wachten valt of deze hypotheses inderdaad in de rechtspraak zullen
worden bevestigd.
Tot slot is de Hongaarse zaak SILO-TANK vermeldenswaard. Hongaarse chauffeurs zijn in
dienstverband van een Hongaarse vennootschap, zustervennootschap van een Nederlandse BV. Alle
ritten beginnen in Erp (Nederland) en eindigen ook weer in Erp nadat de chauffeurs de leveringen
hebben verricht in Hongarije, en de feitelijke opdracht daartoe wordt gegeven door de Nederlandse BV.
Daarom eisen de chauffeurs loon conform de Nederlandse cao. Daarop worden zij door de Hongaarse
vennootschap ontslagen, waarna zij een vordering instellen bij de Nederlandse rechter. Dan rijst de vraag
of de Nederlandse rechter bevoegd is en zo ja, of hij het Nederlandse recht of het Hongaarse recht moet
toepassen.