Samenvatting Hoorcolleges Bijzondere overeenkomstenrecht
Hoorcollege 1 Bijzondere overeenkomsten
Introductie en de consumentenkoopovereenkomst
Leerdoelen:
Je bent bekend met het onderscheid tussen benoemde en onbenoemde overeenkomsten en
kunt beredeneren waarom in Boek 7 BW een aantal bijzondere overeenkomsten is
ondergebracht;
Je kent de ratio en doelstellingen van de benoemde bijzondere overeenkomsten;
Je kunt concrete bepalingen in Boek 7 BW aanwijzen die gericht zijn op bescherming van de
zwakke(re) contractspartij en het belang van deze bepalingen duiden aan de hand van actuele
ontwikkelingen/voorbeelden;
Je hebt kennis van het juridisch kader dat relevant is voor de inkleuring van de in Boek 7 BW
opgenomen zorgplichten;
Je kunt het begrip consumentenkoop kwalificeren en toelichten wat wordt bedoeld met het
begrip ‘de gemiddelde consument’;
Je bent bekend met de specifieke hiërarchie van remedies voor de
consumentenkoopovereenkomst en de klachtplichtregeling en kunt deze toepassen.
Agenda
Introductie Boek 7 BW – doelstellingen en ratio
Begrippen consumentenrecht, gemiddelde consument
Introductie Titel 7.1 BW consumentenkoop
Casus
Boek 6 en Boek 7
Boek 6 algemeen gedeelte van het verbintenissenrecht
Geeft een basis van overeenkomstenrecht
Denk aan totstandkoming, wilsgebreken, dwaling en bedrog. Allerlei regels over inhoud van
overeenkomst. Deze regels gelden voor alle overeenkomsten in het algemeen.
Boek 7: bijzondere overeenkomsten
Hier zijn in aanvulling op boek 6 bijzonder overeenkomsten geregeld, zo’n 13.
Doelstellingen van Boek 7 BW
Uitgangspunt contractenrecht: contractsvrijheid, open systeem van verbintenissen (HR
Quint/Te Poel, NJ 1959, 548)
- (beperkt) open systeem van verbintenissenrecht
Ook wettelijke grenzen in Boek 3 en 6 BW. Welke?
- Denk aan: vormvrijheid (schriftelijk), met wie je een contact kunt sluit
(handelingsonbekwaamheid), inhoud van contract (strijd met de wet) etc.
Specifieke voorschriften in Boek 7 BW
Ook in boek 7 extra grenzen gesteld ter bescherming van contractanten ter aanvulling…
Ter aanvulling op individuele partij-afspraken
Voor bijzondere contracten
Met het oog op een evenwichtige, objectieve toedeling van rechten en plichten
Indachtig Europese ontwikkelingen
1
, Let op de gelaagde structuur van het BW
Bijzondere overeenkomsten (koop bijv.), bij het bekijken van deze overeenkomsten moet je in
boek 7 kijken maar, gelet op de gelaagde structuur, ook altijd de regels van boek 3 en 6 erbij
pakken! De basis blijft boek 3 en 6 en boek is aanvullend.
Welke bijzondere overeenkomsten?
Voorbeelden: verzekeringsovereenkomst, huurkoop, koop op afstand, huurcontract, ontwerp- en
aanneemovereenkomst, reisovereenkomst en kredietovereenkomst.
Weblink: welke bijzondere overeenkomsten er allemaal zijn geregeld.
Titels in Boek 7 BW (13)
Koop en ruil (waaronder consumentenkoop)
Financiële zekerheidsovereenkomst (waaronder consumentenkrediet)
Schenking
Huur
Pacht
Opdracht (waaronder aparte titel voor reisovereenkomst)
Bewaarneming
Arbeidsovereenkomst
Aanneming van werk
Borgtocht
Vaststellingsovereenkomst
Verzekering
Lijfrente
Belangrijkste overeenkomst die in de titels van boek 7 zijn opgenomen. Oftewel de benoemde
bijzondere overeenkomsten.
Drie categorieën bijzondere overeenkomsten:
1. Blauw: overeenkomsten van overdracht van goederen of geld
2. Groen: verschaffen van genot of gebruik op een goed
3. Rood: dienstverleningsovereenkomsten
- Oogmerk is verrichten van een dienst
Welke niet?
Dit zijn de onbenoemde overeenkomsten: franchiseovereenkomsten, artiestenovereenkomsten,
distributieovereenkomsten, leaseovereenkomsten en energieleveringsovereenkomsten. Destijds vond
de werkgever het niet nodig om voor deze overeenkomsten extra regels te maken. Hoe dan geregeld?
Welke regels gelden er dan? De basis geldt altijd, dus de regels van boek 3 en 6 weer. Maar wat dan
nog? De branche maakt verder zelf wetten oftewel doet aan zelfregulering. Je kunt denken aan
algemene voorwaarden, gedragscodes, verschillende sets van regels die partijen onderling maken en
van toepassing verklaren op een overeenkomst etc. Dit is ook gewoon geldend recht.
Focus op 4 bijzondere overeenkomsten
(Consumenten)koopovereenkomst, Titel 1
Digitale inhoud
Overeenkomsten van opdracht, Titel 7
Algemeen (afdeling 1)
2
, Adviesovereenkomst met advocaat en architect
Geneeskundige behandelingsovereenkomst (afdeling 5)
Aanneming van werken (afdeling 12)
Beschermingsgedachte Boek 7 BW
Wie?
‘ Zwakkere’ partijen, maar waarom zwakker en wie zijn dat? Vooral consumentenbescherming
- Bijv. verhuurovereenkomst; verhuurder is de sterke professionele en de huurder is de
zwakkere partij. Minder financiële middelen, minder kennis en kunde, minder juridische
bijstand t.o.v. professioneel georganiseerde partij.
Hoe?
Meer specifieke rechten en plichten
- In boek 7. Vaak regelend recht, maar soms ook dwingend recht.
Dwingendrechtelijke bepalingen (bijv. art. 7:6 lid 1 BW -> niet afwijken ten nadele van een
consument)
Vormvoorschriften voor bepaalde contracten (zoals schriftelijkheidsvereisten, bijv. 7:2 lid 1 bij
koopwoning)
Procedurele bepalingen (m.b.t. bewijslast of toelaatbaarheid bewijs, bijv. art. 7:202 bij huur)
- Bijv. bewijsvermoeden bij zwakkere partij
‘Het consumentenrecht’, wat is dat?
“Het geheel van normen, regels en instrumenten dat de verwezenlijking op juridisch niveau
vormt van verschillende initiatieven die betrekking hebben op het waarborgen of vermeerderen
van de bescherming van consumenten op de economische markt.” (Rinkes 2009)
- Vaak verkeerde notie dat consumentenrecht alleen dat recht is dat in de wet ten gunsten
van de consument is opgenomen. Zie boven. Dus niet alleen wettelijke regels maar het
geheel van normen, regels en instrumenten door allerlei initiatieven. Dus zoals net
benoemd, al die algemene voorwaarden, gedragscodes, jurisprudentie en zelfregulering,
dat maakt het consumentrecht.
Consumentenrecht is ‘de harde kern van het privaatrecht’
o Een ‘lawyer’s paradise’?
Wordt mee bedoeld dat sinds die boek 7 hebben en al die regels ten gunste van
consumenten, dat het voor advocaten een hele interessante speeltuin geworden. Je
kunt altijd wel een haakje vinden om de consument/zwakke partij te beschermen en
procedure te starten. Is dit niet te ver te doorgeslagen, is die evenwicht niet een beetje
uit balans geraakt door de wetgever? Dit is wat hier mee wordt bedoeld.
Wie is ‘de consument’ eigenlijk?
o Objectieve criteria?
Gelden geen criteria voor in de wet. Enige wat er staat is dat zo’n consument een
natuurlijk persoon is die niet handelt van in de uitoefening van beroep of bedrijf.. Een
consument met kennis van kunde etc, is hij dan nog steeds een consument? Je zult zien
dat het begrip van consument in de praktijk voor velen interpretaties vatbaar is,
waardoor je toch steeds een individuele belangenafweging moet maken (rechtspraak)
o Of steeds individuele belangenafweging of iemand in een zwakkere positie verkeerde?
B2C contracten: wat is het probleem?
Consument versus professionele wederpartij (aanbieden van zaken en diensten)
o Slechtere onderhandelingspositie
3
, o Geen of weinig invloed op het aanbod van producten of diensten
- Vaak take it or leave it
- Nu wel vergelijkingssites en meer informatie: maar hoe meer informatie hoe meer
keuzen keuzestress
o Inhoud van de overeenkomst staat vaak al vast
- algemene voorwaarden bijv.
o Vooral wanneer de aanbieder een monopoliepositie heeft
o Beïnvloeding door marketing, reclame en verkooptechnieken
- ‘het zal wel’
o Geen eigen denkvermogen…. ‘satisficer’
- Satisficer: Hij/zij neemt minder moeite om alle opties te verzamelen en te vergelijken
en neemt sneller genoegen met genoeg. (80% nederlanders)
Specifiekere juridische regels om de consument een meer evenwichtige positie te geven (denk
aan Richtlijn oneerlijke bedingen) en consument beter te informeren
Begrip consumentenkoop
Titel 7.1 BW (koop en ruil) is gericht op de gemiddelde consument
Standaard om de redelijke verwachtingen van consumenten te meten
EU richtlijn: “someone who is reasonably well-informed and reasonably observant and
circumspect.” (vgl. Mak) gemiddelde consument
- Behoorlijk geïnformeerd en verantwoordelijk is en voorzichtig handelt
Oftewel: de etikettenlezer (maximizer)
Art. 7:5 BW consumentenkoop:
Koopovereenkomst mbt roerende zaken
De koper is een natuurlijk persoon
De verkoper handelt ter uitoefening van een beroep of bedrijf
Let op de koop op afstand (via internet of telefoon) -> moet gaan om een consumentenkoop,
anders geen koop op afstand (art. 6:230m BW)
Is dit een consumentenkoop?
Ramenwasser: dienst, dus overeenkomst van opdracht
Pakverkoper:
Zowel consumentenkoop als aanneming van werk, (vervaardigen van stoffelijke aard), alleen je koopt
het natuurlijk ook. Vervaardigt een pak en verkoopt het. Keuken wordt op maat geïnstalleerd en
verkocht. Dit zijn voorbeelden van gemengde overeenkomsten: overeenkomsten waarbij twee
verschillende overeenkomsten samenkomen.
Vervolgvraag: Koopovereenkomst titel 1 en aanneemovereenkomst (art. 7.12), als ze beiden van
toepassing zijn, zul je zien dat regels van beiden in strijd zullen zijn met elkaar. Hoe wet je welke regels
prevaleren? Art. 7.5: consumentenkoop prevaleert in strijd, zie lid 4.
Titel 7.1 BW, belangrijkste regels
Uitgangspunt Titel 1 (koop en ruil): aanvullend recht
Behalve mbt de consumentenkoop, zie art. 7:6 lid 1
niet ten nadele van consument afwijken van art. 1 t/m 38
specifieke regels voor totstandkoming, bijv. art. 7:2
4
, conformiteitstoets, art. 7:17 jo 7:18 lid 2 (vlg. HvJ Froukje Faber)
afwijkende klachtplichtregeling art. 7:23 (twee maanden termijn)
afwijkende hiërarchie in remedies: primair herstel, dan pas vervanging, schadevergoeding,
ontbinding, prijsvermindering, zie art. 7:21 e.v.
uitsluiting van aansprakelijkheid jegens consumentkoper mag niet (art. 7:24)
Hoorcollege 2 Bijzondere overeenkomsten
De consumentenkoopovereenkomst en digitale inhoud
Leerdoelen:
Je kunt toelichten wat wordt bedoeld met digitale inhoud en wat bijzonder is aan
overeenkomsten hierover ten opzichte van overeenkomsten over reguliere zaken;
Je kent de wettelijke regels omtrent (non)conformiteit bij consumentenkoop en kunt deze
toepassen op een casus (in het bijzonder over digitale inhoud);
Je kunt toelichten welke remedies de consumentkoper heeft en kunt deze toepassen op een
casus (in het bijzonder over digitale inhoud);
Je kunt de Europese oorsprong van de regels die van toepassing zijn op overeenkomsten over
digitale inhoud toelichten.
Agenda
1. Wat is digitale inhoud?
2. Bijzonderheden aan overeenkomsten over digitale inhoud
3. Wat kan er mis gaan?
4. Wettelijk kader voor implementatie nieuwe richtlijn
5. Richtlijn digitale inhoud en digitale diensten (2019/770)
6. Stelling
7. Nieuwe regels Richtlijn verkoop goederen (2019/771)
8. Afronding
1. Wat is digitale inhoud?
Art. 6:230g lid 1 sub i BW: Gegevens die in digitale vorm geproduceerd en geleverd worden.
- Definitie opgenomen naar aanleiding van onderstaand richtlijn
Richtlijn Consumentenrechten (2011/83/EU)
5
,2. Bijzonderheden aan overeenkomsten over digitale inhoud
Digitale inhoud: ontastbaar, veel varianten, hoog ontwikkelingstempo en wijzen van aanbod,
communicatie op afstand wanneer zij online contracteren.
- Digitale inhoud kan snel verouderen (ontwikkelingstempo)
Slechts enkele stappen om een overeenkomst te sluiten; in veel gevallen beperkte kosten (of
gratis digitale inhoud); beperkte keuzemogelijkheden
netwerkeffecten (waarde neemt toe naar aanleiding van het aantal andere gebruikers)
- Bijv. whatsapp of facebook, je wilt het gebruiken omdat de meerderheid van je vrienden het
gebruiken (peer pressure). Het gevolg hiervan kan zijn dat je sneller akkoord gaat met de
voorwaarden van die online diensten of misschien lees je ze niet eens
3. Wat kan er mis gaan?
De vraag is waarom hebben we regels, wetgeving nodig. Waarom toepassen?
Apps verdwijnen van smart-tv’
- Wat moet je dan doen? Nieuwe smart-tv kopen? Kastje kopen?
Beveiligingsgebreken
- In hoeverre is alle wel veilig op digitaal gebruik?
Bepaalde digitale inhoud niet ‘compatible’ met bestaande software
Gestreamde films haperen
- De vraag is dan: waar is het probleem? Ligt het aan het internet, is er iets mis software? De
consument krijgt geen fysiek product, dus retouren kan niet. De vraag is dan: hoe kan de
consument dit rechtzetten? Dus in het bijzonder als het gaat om gebrekkig digitale inhoud.
4. Wettelijk kader vóór implementatie nieuwe richtlijn
HR Beeldbrigade (27 april 2012, ECLI:NL:HR:2012:BV1301)
- Software was destijds onder de titel van 7.1 geschaard. Later is in onderstaand artikel
ingevoerd.
Artikel 7:5 lid 5 BW: ‘de levering van digitale inhoud die niet op een materiële drager is geleverd,
maar die wel is geïndividualiseerd en waarover feitelijke macht kan worden uitgeoefend’
- Er wordt nu nog onderscheidt gemaakt tussen digitale inhoud die niet en die wel op een
materiële drager (cd-rom, dvd, e-book op e-reader) is geleverd.
- Bij inhoud die niet op een materieel drager is geleverd, moet je even goed kijken of het
geïndividualiseerd is en of er feitelijke macht kan worden uitoefenen. Heel simpel gezegd,
vallen de meesten hieronder.
- Maar wanneer nou niet, dat is bij gestreamd digitale inhoud. Het wordt niet gedownload,
maar je hebt slechts toegang gekregen. Dus vóór implementatie van de richtlijn, valt dit
soort digitale inhoud niet onder het bereik van titel 7.1 (consumentenkoop).
Vraag voor mijzelf: is het wel geïndividualiseerd, wat houdt dit precies gezegd in? (arrest)
Kooptitel (voorbeeld vóór)
Voorbeeld artikel 7:1 BW: Koop is de overeenkomst waarbij de een zich verbindt een zaak te
geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen.
Is dat steeds het geval bij digitale inhoud?
- Want je hoeft bijv. geen prijs in geld te betalen
6
, Gepersonaliseerde reclame -> wat is de waarde daarvan?
- Mag je überhaupt spreken over gratis digitale inhoud omdat je eigenlijk tijd dan wel in geld
dan wel in de vorm van persoonsgegevens…
Non-conformiteit (artikel 7:17 BW)
• De afgeleverde zaak moet aan de overeenkomst beantwoorden.
Ontbreken van eigenschappen
Aflevering van een andere zaak of andere soort
Afwijkingen in getal, maat of gewicht
Wat mag de consument verwachten?
• Updates als ‘eigenschap’ van software (in de zin van 7:17 BW)
Zie P.T.J. Wolters en P.W.J. Verbruggen, ‘De verplichting tot het bijwerken van onveilige
software’, WPNR 2016/7123, p. 832-839. Rb. Amsterdam (vzr.) 8 maart 2016,
ECLI:NL:RBAMS:2016:1175. Rb. Den Haag 30 mei 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:6310.
- Consumentenbond vs Samsung. Geoordeeld dat de consumentenbond onvoldoende had
aangetoond dat er veiligheidsrisico waren en dat Samsung daar te weinig over deed
(Nog) geen standaarden
Hiërarchie van remedies (herhaling college 1)
1. Nakoming (artikel 7:21 BW)
2. Ontbinding en prijsvermindering (artikel 7:22 BW)
Aanvullende of vervangende schadevergoeding (art. 7:24 lid 1 jo. art. 6:74 en 6:75 BW)
Nakoming toegepast op digitale inhoud (artikel 7:21 BW)
(Proefschrift Op Heij 2021, p. 78 e.v.)
- Geven deze bestaande regels wel problemen als je ze toepast of niet?
Onderdeel a: aflevering van het ontbrekende
Afwijkingen in getal, maat of gewicht
Onderdeel b: herstel
Reparatie en vervanging van onderdelen (niet de hoofdzaak zelf)
Onderdeel c: vervanging
Teruggave eerst afgeleverde zaak
- bijv. is teruggave mogelijk? Kan de verkoper ook controleren dat hij niet meer op mijn
pc staat.
Leden 4 en 5
Ontbinding toegepast op digitale inhoud (artikel 7:22 lid 1 sub a BW)
(Proefschrift Op Heij 2021, p. 82 e.v.)
• Ongedaanmakingsverplichtingen
• Tenzij clausule (‘tenzij de afwijking van het overeengekomen, gezien haar geringe betekenis, deze
ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt’)
Vergelijk Consumer Rights Act 2015 (engels)
Erkennen dat:
• Gemakkelijk te kopiëren
• Lastig te verwijderen
7
, Digitale inhoud die niet op een drager wordt geleverd, is via deze Act niet mogelijk.
Prijsvermindering toegepast op digitale inhoud (artikel 7:22 lid 1 sub b BW)
(Proefschrift Op Heij 2021, p. 84 e.v.)
Bevoegdheid om de prijs te verminderen
In evenredigheid met de mate van afwijking
Wat als is betaald met persoonsgegevens?
- Je hebt niets aan deze remedie bijv. Als je hebt betaald met persoonsgegevens, dan kan je
niet echt een gedeelte daarvan terugkrijgen..
Casus
Casus 1
U heeft als consument een reeks muzieknummers gedownload. Achteraf blijkt dat drie nummers
ontbreken.
Ja, ze zou kunnen zeggen dat het ontbreekt een eigenschappen. Of dat het afwijkt in getallen (drie
ontbreken)
Remedie: Nakoming als eerst (7:21), dan aflevering van het ontbrekende als remedie
Voorvraag: is dit geïndividualiseerd en heb je er feitelijke macht over (7:5 lid 5)? Dan naar non-
conformiteit.
Ja, geïndividualiseerd omdat er specifiek nummers zijn uitgekozen. Tevens is er feitelijke macht
erover omdat je het hebt gedownload (niet gestreamd, nooit gestreamd!).
Casus 2
U heeft als consument een e-book gekocht dat achteraf niet te openen blijkt te zijn.
voorvraag: het is niet op materiele drager, en ook geïndividualiseerd en je hebt er feitelijk macht over
(7:5 lid 5)
Remedie: Nakoming als eerst (7:21), dan herstel van afgeleverde zaak (of vervanging)
Vraag: Is de digitale inhoud volgens u non-conform op basis van het BW?
Zo ja, welke remedies zijn van toepassing en zijn deze passend (vóór toepassing richtlijn)?
5. Richtlijn digitale inhoud en digitale diensten (2019/770)
Richtlijn 2019/770 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2019 betreffende
bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud en digitale diensten
Toepassingsgebied richtlijn -> ook bij gratis digitale inhoud, geen actieve verstrekking vereist
(denk aan cookies)
- Breed toepassingsgebied
Wat valt buiten het bereik van de richtlijn? -> Embedded software en internettoegangsdiensten
- Ingebouwde software
Artikelen over conformiteit (na implementatie)
• Art. 6: Conformiteit van de digitale inhoud of digitale dienst
• Art. 7: Subjectieve conformiteitsvereisten
- Zeggen iets wat is bepaald in de overeenkomst en waar de verkoper heeft aangeven
wanneer iets wel of niet voldoet
• Art. 8: Objectieve conformiteitsvereisten
- Dit zijn bepaalde standaarden die je mag verwachten als consument (bescherming
consument)
8
