Arbeidsrecht week 1 – inleiding & arbeidsovereenkomst.
HOORCOLLEGE
Kijk naar de weblectures die op Brightspace staan.
Het arbeidsrecht heeft vaak betrekking op de vraag of er reden is voor ontslag. Een voorbeeld hiervan is:
‘Reden voor ontslag?’ (JAR 2017/177). Art. 7:669 stelt de vereisten voor ontslag.
De wet beoogt werknemers te beschermen, maar soms gaan de werkgevers dan calculeren waardoor de
werknemer toch niet beschermd is (al op een andere manier).
DE ARBEIDSOVEREENKOMST
Hoge hakken, echte liefde
Ktr. Utrecht 11 september 20151
In deze zaak eiste de werkgever van zijn werknemer dat zij hoge hakken en nauwsluitende satijnen
kleding moest dragen op de werkplek. Ze wilde af en toe haar blouse los dragen, maar dat mocht niet, die
moest zij strak instoppen. De werkgever ging zelfs zover dat hij haar kledingmaten kende om de kleding
voor haar te laten maken in Azië. Op een zekere dag wil die secretaresse niet meer in dat soort pakjes
rond hoeven lopen en wil ze gewone kleding willen kunnen dragen, wat tot een disfunctioneringsontslag
leidde. De kantonrechter is nagegaan of er überhaupt wel sprake was van een disfunctioneren van de
werkneemster. En de kantonrechter constateert dat er hier geen sprake van was, omdat er geen gronden
lijken te zijn die de werkgever heeft aangeven. Bovendien volgt dit ontslag zo snel na het uit de hand
gelopen gesprek waarin de secretaresse liet weten niet meer al die pakjes te willen dragen. Deze feiten
leidden ertoe dat de Kantonrechter concludeerde dat er sprake was van seksuele intimidatie en er dus
sprake was van een verboden onderscheid. Daarnaast heeft de werkgever het vermoeden niet weerlegd en
zei hij: “ook ikzelf loop in een satijnen broek rond, omdat het geluk brengt”.
Hieruit volgt een ontbinding van de arbeidsovereenkomst met een forse vergoeding van 20.000 euro.
Arbeidsrecht is beschermingsrecht, maar de werknemer wordt niet altijd beschermd. Er kunnen zelfs forse
inbreuken op privacy e.d. worden gemaakt.
Niesbui-ontslag
Ondanks verkoudheid komen werken
En blijven werken, ondanks verzoek collega’s de rechter vindt het verwijtbaar, maar niet ernstig genoeg.
Verstoorde arbeidsrelatie: 4 collega’s genegeerd, geen goede verklaring, doorwerken was niet nodig,
herplaatsing ligt niet in de rede …
Gradaties van dwingend recht
Volledig dwingend recht Geen afwijking mogelijk (7:630 BW)
3/4e dwingend recht Alleen afwijking bij cao (7:672 lid 5 BW)
Semi-dwingend recht Schriftelijkheidseis (7:650 lid 2 BW)
Aanvullend recht Afwijken mag (7:616 BW)
Gunstigheidsbeginsel: afwijken ten voordele van werknemer mag vaak wel (art. 7:629 lid 9 BW).
Wezen gaat voor schijn
Agfa-Schoolderman (AA 13)
1
ECLI:NL:RBMNE:2015:6690
,‘Wezen gaat voor schijn’ – als je ‘zwart’ op papier zet, kan de conclusie uiteindelijk toch ‘wit’ zijn als de
werkelijkheid ‘wit’ is. Op papier: parttime oproepcontract, feitelijk al jaren voltijds werkzaam, dus toch
sprake van een vast contract?
- Beginsel van gelijke arbeidsvoorwaarden voor gelijke arbeid
- Feitelijke uitvoering kleurt uitleg overeenkomst
- Zie ook STR/PGGM
- Hulpmiddel: rechtsvermoeden (7:610a BW).
Hulpmiddel
- Rechtsvermoeden (7:610a BW)
De rechter oordeelt …
Kantonrechter in eerste aanleg
- Geen verplichte procesvertegenwoordiging
- Relatief laagdrempelig
- Verweer voeren in ontslagzaak: zelden PKV
Wettelijk bewijsvermoedens. Contra preferentem-uitleg bedingen. Informed consent-eis.
Er zijn 3 overeenkomsten die betrekking hebben op arbeid
1. Arbeid (7:610)
2. Opdracht (7:400)
3. Aanneming van werk (7:750)
Verschil tussen de arbeidsovereenkomst en de andere twee is: de ene partij is onder instructie/gezag
van de andere partij werkzaam. Tegenwoordig is dit kenmerk minder belangrijk geworden. De
gezagsverhouding is er niet bij ‘opdracht’ en ‘aanneming van werk’.
Dit heeft ook te maken met afhankelijkheid van de wederpartij. Deze afhankelijkheid kan ook een
indicatie zijn dat er behoefte is naar bescherming (ongelijkheidscompensatie).
De kwalificatievraag
Groen/Schoevers
- Partijbedoeling (DWPVOSBHAVDO)
Let op: objectieve bedoeling (STR/PGGM, AA40)
- Feitelijke uitvoering van de overeenkomst door partijen.
Hierbij mag de maatschappelijke positie in aanmerking worden genomen.
Conclusie: “NEEKIB” (de totaalindruk):
o Niet Een Enkel Kenmerk Is B […] (echter is het ‘totaalplaatje’ belangrijk)
- NB: papier/naam is niet per se partijbedoeling
Plaatsingsovereenkomst
- Kwalificeren in twee stappen
- Uitleg: welke rechten en plichten zijn overeengekomen? (Haviltex)
- Kwalificatie: welke kwalificatie past daar bij?
De elementen van de arbeidsovereenkomst:
a. Arbeid
Dient door de werknemer zelf te worden verricht. Niet alle prestaties kwalificeren als arbeid:
- Stage is geen arbeid (Hesseling/Ombudsman; AA 5).
Van belang om te benadrukken is dat het in casu ging om een hbo-stage die volledig is
opgenomen in het studieprogramma van de opleiding. Dus niet alle zaken die door werknemers
als ‘stage’ worden betiteld zijn dat uiteindelijk ook.
, - Slaapdienst is wel arbeid (JAR 1999/220)
b. Loon
Alles wat een werkende in ruil voor zijn/haar verdiensten/prestaties verkrijgt.
- Kost en inwoning is loon (Bethesda/Van der Vlies; AA 23) – in casu kreeg de vrouw onderdak en
voeding in ruil voor haar prestaties. Dit wordt ook gekwalificeerd als loon.
- Ook 0,80 cent p/u is loon (USZ 2013/129)
c. Gezag
Dit is het onderscheidende kenmerk.
- Organisatorisch gezag vs. inhoudelijk gezag (Imam AA 14) – zelfs wanneer de werkgever
inhoudelijk niks te zeggen heeft over de arbeidsprestatie die de werknemer moet leveren, kan er
toch gezag bestaan. Dit zit in het ‘organisatorische’ deel van het gezag. Zoals regels m.b.t.
ziekmelden etc.
- Instructiebevoegdheid voldoende (Animeermeisjes NJ 1985, 18) – de werkgever gaf zijn
personeel geen aanwijzingen, het is voldoende als de werkgever de bevoegdheid heeft om
aanwijzingen te geven. Het feit dat er van deze bevoegdheid geen gebruik wordt gemaakt is niet
beslissend.
- Inbedding in organisatie
In het heden is deze gezagsverhouding minder scherp geworden bij bepaalde beroepen/functies.
Senior consultants en advocaten krijgen bijvoorbeeld geen directe opdrachten die ze moeten
uitvoeren, maar eerder een soort aanwijzingen die ze moeten opvolgen. Dit komt doordat deze
functies gespecialiseerd zijn en de werkgever niet de benodigde kennis heeft om specifieke
opdrachten te geven. Deze ‘professionals’ worden als zelfstandig denkend en oordelend wezen
beoordeeld. Toch zijn ze wel werknemers, omdat ze nog steeds economisch afhankelijk zijn van hun
werkgever.
Werken in ondergeschiktheid bestaat nog steeds: werknemers van de Aldi.
TV-loondienst
De Gouden Kooi (HR 25/3/2011, JAR 2011/109)
Weggestemde deelnemer vraagt WW aan. Hiervoor moet je werknemer zijn.
- Loon: vergoeding tijdens deelname
- Arbeid: ‘kunstjes’ doen, nuttig voor werkgever
- Gezag: regieaanwijzingen
Er was dus sprake van een arbeidsovereenkomst.
Smakelijke casus (ECLI:NL:GHARL:2019:3539)
De belastinginspecteur achtte het bestaan van loondienst aanwezig en wou loonbelasting heffen. De
inspecteur moet bestaan dienstbetrekking stellen en aannemelijk maken:
- Vast aantal programma’s per jaar en moet zich aan een format/script houden.
- Kok is ‘boegbeeld’, en geen vage nevenkracht.
- Al 13 jaar verbonden aan deze programmamaker.
- Er zijn exclusieve en vergelijkbare krachten.
De zenders stelden: Herman bepaalt de inhoud van de grogramma’s, want hij is een ‘artiest’. Hij moet
zich inderdaad aan een script houden, maar dit script heeft hij ook zelf helpen ontwikkelen, dus hij
moet zich eigenlijk aan zijn eigen regieaanwijzingen houden.
Hof oordeelt dat er een relatie is tussen twee gelijkwaardige partijen. Dit is mede gezien de uniciteit
en niet-afhankelijkheid van TV.
, Fietsbezorgers
Ktr. Amsterdam 23 juli 2018 (ECLI:NL:RBAMS:2018:5183)
Conclusie: Fietsbezorgers zijn zelfstandige ondernemers.
Maar aparte nasmaak welke leidde tot…
Ktr. Amsterdam 15 januari 2019 (ECLI:NL:RBAMS:2019:198 en 220)
- Bezorgers zijn wel werknemers want:
o Ze verrichten arbeid (bezorger feitelijk verplicht);
o Krijgen deze instructies via de app;
o En krijgen betaald.
Oftewel, er is sprake van een arbeidsovereenkomst
Het vervolg/hoger beroep op dit arrest is uitgesteld door corona, dus er is nog geen duidelijk antwoord.
Wel bestaat het arrest:
- Kranen en pensioenfonds (ECLI:NL:RBAMS:2019:6292)
- Ktr. Rotterdam (ECLI:NL:RBROT:2019:6155
RECENTE DISCUSSIES ARBEIDSOVEREENKOMST
Commissie-Borstlap, Wetboek van Werk, Advies WRR: verklein de kloof tussen vast en flex, en tussen
werknemer en zzp’er.
Het pensioenakkoord gaat diezelfde kant op:
- Verplichte arbeidsondergeschiktheidsverzekering voor zzp’ers (voorstel STAR).
- Het minimumtarief zzp’ers gaat NIET door
- En er komt een Webmodule van de fiscus begin 2021
Yodel (HVJEU 22 April 2020, JAR 2020/165)
Een zelfstandige pakketbezorger ‘worker’ in de zin Arbeidstijdenrichtlijn?
- Autonoom EU-werknemersbegrip, maar het lijkt verdacht veel op het werknemersbegrip van het
nationale recht:
o Gedurende zekere tijd verdiensten voor ander
o Onder diens gezag
o Tegen beloning
Wanneer is er geen gezag?
- Als er vrijelijk mag worden vervangen en als er onderaannemers zijn om de prestatie te verrichten.
- Als je klussen mag weigeren
- Als je werkzaam bent voor derden of concurrenten
- Als je je werktijden vrijelijk mag invullen
Maar er mag geen sprake zijn van schijnzelfstandigheid of feitelijk gezag.
Conclusie A-G De Bock (ECLI:NL:PHR:2020:698)
Gaat over een Plaatsingsovereenkomst Participatiewet
KTR. En Hof: geen arbeidsovereenkomst, niet beoogd
AG: tweetrapskwalificatie
- Welke rechten en plichten
- Pas dan: welk etiket