Inhoudsopgave
Overzicht regelgeving .............................................................................................................................. 4
EU Verordening ....................................................................................................................................... 5
Richtlijn (EU) betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde
jaarrekeningen ........................................................................................................................................ 6
Wet op het Accountantsberoep (WaB) ................................................................................................... 6
Wet tuchtrechtspraak accountants (WTRA) ........................................................................................... 6
NBA handreiking 1124 (WWFT)............................................................................................................... 7
Wet toezicht accountantsorganisaties (WTA) ......................................................................................... 9
Besluit toezicht accountantsorganisaties (BTA) .................................................................................... 10
Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA) .............................................................. 11
Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) .............. 14
Verordening accountantsorganisaties (VAO) ........................................................................................ 18
Nadere voorschriften kwaliteitssystemen (NVKS) ................................................................................ 19
NV NOCLAR............................................................................................................................................ 20
Standaard 200: Algehele doelstellingen van de onafhankelijke accountant, alsmede het uitvoeren van
een controle overeenkomstig de Standaarden ..................................................................................... 21
Standaard 210: Overeenkomsten van de voorwaarden van controleopdrachten ............................... 22
Standaard 220: Kwaliteitsbeheersing voor een controle van financiële overzichten ........................... 23
Standaard 230: Controledocumentatie................................................................................................. 24
Standaard 240: De verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot fraude in het kader
van een controle van financiële overzichten ........................................................................................ 25
Standaard 250: Het in aanmerking nemen van wet- en regelgeving bij een controle van financiële
overzichten ............................................................................................................................................ 27
Standaard 260: Communicatie met de met governance belaste personen ......................................... 29
Standaard 265: Meedelen van tekortkomingen in de interne beheersing aan de met governance
belaste personen en het management ................................................................................................. 30
Standaard 300: Planning van een controle van financiële overzichten ................................................ 31
Standaard 315: Risico’s op een afwijking van materieel belang identificeren en inschatten door inzicht
te verwerven in de entiteit en haar omgeving ...................................................................................... 32
Standaard 320: Materialiteit bij de planning en uitvoering van een controle ...................................... 35
Standaard 330: Inspelen door de accountant op ingeschatte risico’s .................................................. 37
Standaard 402: Overwegingen met betrekking tot controles van entiteiten die gebruik maken van
een serviceorganisatie........................................................................................................................... 40
Standaard 450: Evaluatie van tijdens de controle geïdentificeerde afwijkingen .................................. 41
Standaard 500: Controle-informatie ..................................................................................................... 42
1
,Standaard 501: Controle-informatie – Specifieke overwegingen voor geselecteerde elementen....... 43
Standaard 505: Externe bevestigingen.................................................................................................. 44
Standaard 510: Initiële controleopdrachten – Beginsaldi ..................................................................... 45
Standaard 520: Cijferanalyses ............................................................................................................... 46
Standaard 530: Het gebruiken van steekproeven bij een controle ...................................................... 47
Standaard 540: De controle van schattingen en toelichtingen daarop ................................................ 48
Standaard 550: Verbonden partijen ...................................................................................................... 51
Standaard 560: Gebeurtenissen na balansdatum ................................................................................. 53
Standaard 570: Continuïteit .................................................................................................................. 55
Standaard 580: Schriftelijke bevestigingen ........................................................................................... 57
Standaard 600: Bijzondere overwegingen – controles van financiële overzichten van een groep
(inclusief de werkzaamheden van de accountants van groepsonderdelen)......................................... 59
Standaard 610: Gebruikmaken van de werkzaamheden van interne auditors .................................... 62
Standaard 620: Gebruikmaken van de werkzaamheden van een door de accountant ingeschakelde
deskundige ............................................................................................................................................ 64
Standaard 700: Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten .......... 65
Standaard 701: Het communiceren van kernpunten van de controle in de controleverklaring van de
onafhankelijke accountant .................................................................................................................... 66
Standaard 705: Aanpassingen van het oordeel in de controleverklaring van de onafhankelijke
accountant............................................................................................................................................. 67
Standaard 706: Paragrafen ter benadrukking van bepaalde aangelegenheden en paragrafen over
overige aangelegenheden in de controleverklaring van de onafhankelijke accountant ...................... 69
Standaard 710: Ter vergelijking opgenomen informatie – vergelijkende cijfers en vergelijkende
financiële overzichten ........................................................................................................................... 70
Standaard 720: De verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot andere informatie
............................................................................................................................................................... 71
Overzicht bijzondere opdrachten.......................................................................................................... 72
Stramien Assurance opdrachten ........................................................................................................... 74
Standaard 800: Bijzondere overwegingen – controles van financiële overzichten die zijn opgesteld in
overeenstemming met stelsels voor bijzondere doeleinden ................................................................ 76
Standaard 805: Bijzondere overwegingen – controles van enkel financieel overzicht en controles van
specifieke elementen, rekeningen of posten van een financieel overzicht .......................................... 77
Standaard 810: Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten .. 78
Standaard 2400: Opdrachten tot het beoordelen van financiële overzichten ..................................... 79
Standaard 2410: Het beoordelen van tussentijdse financiële informatie door de accountant van de
entiteit ................................................................................................................................................... 80
Standaard 3000A/D: Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controle of beoordeling van
historische financiële informatie (attest-opdrachten en directe opdrachten) ..................................... 81
Standaard 3400: Onderzoek van toekomstgerichte financiële informatie ........................................... 84
2
,Standaard 3402: Assurance-rapporten betreffende interne beheersingsmaatregelen bij een
serviceorganisatie.................................................................................................................................. 86
Standaard 3410: Assurance-opdrachten betreffende emissieverslagen .............................................. 88
Standaard 3420: Assuranceopdrachten om te rapporteren over het opstellen van pro forma
financiële informatie die in een prospectus is opgenomen .................................................................. 89
Standaard 3810N: Assuranceopdrachten inzake maatschappelijke verslagen..................................... 90
Standaard 3850N: Assurance- en overige opdrachten met betrekking tot prospectussen .................. 92
Standaard 3900N: Accountantsopdracht bij de NOW-regeling – Assurance ........................................ 94
Standaard 4400NN: Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden
............................................................................................................................................................... 95
Standaard 4410: Samenstellingsopdrachten ........................................................................................ 97
Standaard 4415N: Accountantsopdracht bij de NOW-regeling – Aan assurance verwant ................... 99
Standaard 4416N: Aan assurance verwante opdracht bij een Covid-19 gerelateerde subsidieregeling
............................................................................................................................................................. 100
Standaard 5500N: Transactiegerelateerde adviesdiensten ................................................................ 102
3
,Overzicht regelgeving
De wetgeving kent een hiërarchie die gehanteerd is in de HRA. Bij tegenstrijdigheden geldt de wet met
de hoogste hiërarchie.
4
,Wetgeving
EU Verordening
De EU verordening is van toepassing op wettelijke auditors en auditkantoren die wettelijke controles
op organisaties van openbaar belang uitvoeren en is daarnaast van toepassing op OOB’s zelf. Deze
verordening bestaat uit drie onderdelen:
• Voorwaardes voor het uitvoeren van wettelijke controles van OOB’s;
• De benoeming van wettelijke auditors of auditkantoren door OOB’s; en
• Toezicht op de activiteiten van wettelijke auditors en auditkantoren die wettelijke
controles op OOB’s uitvoeren.
Voorwaarden voor het uitvoeren van wettelijke controles van OOB’s
Er bestaat een aantal voorwaarden voor het uitvoeren van wettelijke controles van OOB’s, waaronder
op de volgende gebieden:
• Honoraria: mag niet voorwaardelijk zijn, mag voor andere niet-controlediensten niet meer
dan 70% zijn van het gemiddelde van de laatste drie jaar, en kunnen een bedreiging
vormen wanneer ze meer dan 15% van de totale omzet omvatten;
• Leveren van niet-controlediensten: betreffen een aantal situaties wanneer het verboden
is en wanneer dit wel mag;
• Voorbereidingen van de wettelijke controle en beoordeling van bedreigingen voor
onafhankelijkheid: onafhankelijkheid moet beoordeeld worden en schriftelijk bevestigd
worden aan het auditcomité;
• Onregelmatigheden: bij het ontdekken van onregelmatigheden (zoals fraude) of bij
mogelijkheden hiervan, wordt de gecontroleerde entiteit in kennis gesteld en wanneer
deze geen maatregelen treft, wordt een melding gemaakt bij de autoriteiten;
• Opdrachtgericht kwaliteitsbeoordeling: er wordt een OKB uitgevoerd door een wettelijke
auditor die niet betrokken is bij de uitvoering van de opdracht;
• Controleverklaring: resultaten worden gepresenteerd in een controleverklaring conform
de richtlijnen;
• Aanvullende verklaring auditcomité: er wordt voor indiening van de controleverklaring een
aanvullende verklaring bij het auditcomité ingediend, voldoend aan de genoemde eisen;
Indien een OKB iets over het hoofd heeft gezien, kan je de werking van een OKB bij het kantoor in
twijfel trekken. Daarbij maak je een olievlekanalyse van de mogelijke impact daarvan.
De benoeming van wettelijke auditors of auditkantoren door OOB’s
Met betrekking tot dit hoofdstuk is een aantal zaken geformuleerd met betrekking tot benoeming van
wettelijke auditors of auditkantoren, de duur van de controleopdracht, het controledossier en ontslag
& ontslagneming van de wettelijke auditors of auditkantoren.
Toezicht op de activiteiten van wettelijke auditors en auditkantoren die wettelijke controles van OOB’s
uitvoeren
Dit onderdeel bestaat uit drie verschillende hoofdstukken:
• Bevoegde autoriteiten: waarin onder andere aanwijzing, voorwaarden van
onafhankelijkheid, beroepsgeheim, bevoegdheden, delegatie aan andere autoriteiten en
samenwerken met andere entiteiten worden genoemd.
• Kwaliteitsborging, monitoren van de markt en transparantie van bevoegdheden van
autoriteiten.
• Samenwerking tussen bevoegde autoriteiten en relaties met Europese toezichthoudende
autoriteiten.
5
,Richtlijn (EU) betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen en
geconsolideerde jaarrekeningen
Deze richtlijn stelt regels vast voor de wettelijke controle van jaarrekeningen en geconsolideerde
jaarrekeningen. Een wettelijke controle is daarbij: ‘een controle van een jaarrekening of een
geconsolideerde jaarrekening voor zover deze:
• Door het recht van de Unie wordt voorgeschreven;
• Door nationaal recht wordt voorgeschreven met betrekking tot kleine ondernemingen;
• Op vrijwillige basis op verzoek van kleine ondernemingen wordt uitgevoerd en voldoet aan de
nationale wettelijke voorschriften die gelijkwaardig zijn aan die welke gelden voor de
controle, voor zover die controle bij nationale wetgeving als wettelijke controle is
voorgeschreven.
In deze richtlijn staan daarbij richtlijnen omtrent:
• Toelating, permanente educatie en wederzijdse erkenning;
• Registratie (in het register);
• Beroepsethiek, onafhankelijkheid, objectiviteit, vertrouwelijkheid en beroepsgeheim
• Controlestandaarden en controleverklaringen;
• Kwaliteitsborging;
• Onderzoeken en sancties;
• Benoeming en ontslag;
• Het auditcomité; en
• Regelingen tussen lidstaten en internationale aspecten
Wet op het Accountantsberoep (WaB)
In de WaB staan regelgevingen en besluiten omtrent de beroepsorganisatie van accountants en de
ledengroep. Met betrekking tot dit is onder andere vormgegeven wat de taken zijn van de
beroepsorganisatie en de ledenvergadering en het bestuur en de voorzitter. Daarbij wordt genoemd
dat de ledenvergadering verordeningen kan vaststellen, hoe er toezicht wordt gehouden op de
beroepsorganisatie, hoe het register wordt bijgehouden en zaken met betrekking tot de opleiding.
Wet tuchtrechtspraak accountants (WTRA)
In de WTRA is geregeld hoe tuchtrechtelijke maatregelen worden vormgegeven en in welke vorm deze
voor kunnen komen (waarschuwing, berisping, geldboete of tijdelijke doorhaling van de inschrijving
van de accountant in de registers voor ten hoogste drie jaren).
6
,NBA handreiking 1124 (WWFT)
Doelstelling van de WWFT is witwassen en financieren van terrorisme voorkomen en bestrijden om de
integriteit van de financiële markten te waarborgen. Onder andere de accountant functioneert hierbij
als poortwachter van het financiële verkeer.
De belangrijkste verplichtingen volgens de WWFT zijn:
• Een instelling doet cliëntonderzoek.
• Een instelling heeft een meldplicht van ongebruikelijke transacties.
• Een instelling neemt maatregelen die gericht zijn op risicomanagement.
• Een instelling heeft een opleidingsverplichting.
Clientonderzoek
Het cliëntonderzoek is principle based wat wil zeggen dat de WWFT alleen bepaalt wat het resultaat
van het onderzoek moet zijn. Daarnaast is deze risicogebaseerd, de diepgang van het onderzoek wordt
dus afgestemd op het risico van de klant (laag, middel of hoog). Er zijn daarbij drie soorten onderzoek:
vereenvoudigd, normaal en verscherpt, waarbij bij een politiek prominent persoon (PEP) altijd een
verscherpt onderzoek nodig is.
In de volgende gevallen is een cliëntonderzoek verplicht:
• Als er vanuit Nederland een zakelijk relatie wordt aangegaan.
• Als er vanuit Nederland een incidentele transactie wordt verricht ten behoeve van de cliënt
van ten minste €15.000 (kan ook via gecombineerde transacties zijn).
• Als er indicaties van betrokkenheid bij witwassen of financieren van terrorisme zijn.
• Als er getwijfeld wordt aan de juistheid of volledigheid van eerder verkregen gegevens.
• Als het risico van een klant voor betrokkenheid tot witwassen of financiering terrorisme
hiertoe aanleiding geeft.
• Als er sprake is van een zetel in een gebied met een hoger risico.
De hoofdregel is dat het cliëntonderzoek afgerond moet zijn voordat de zakelijk relatie is aangegaan
en de dienstverlening start.
Het cliëntonderzoek bestaat uit:
• De cliënt identificeren en de identiteit verifiëren.
• De UBO’s (ultimate beneficial owner) verifiëren inclusief identiteit (er kan ook sprake zijn van
een schijnUBO bij bijvoorbeeld een STAK of kerkgenootschappen).
• Het doel en de aard van de zakelijke relatie vaststellen.
• De natuurlijke persoon die de cliënt vertegenwoordigd verifiëren.
Meldplicht
Instellingen hebben een meldplicht, individuele accountants die binnen een instelling werken hebben
dat niet. Een instelling moet daarbij het volgende melden:
• Verrichte of voorgenomen ongebruikelijke transacties van of ten behoeve van haar cliënt.
• Wanneer het cliëntonderzoek niet tot het gewenste resultaat leidt.
• Wanneer een zakelijke relatie wordt beëindigd.
De volgende indicatoren bestaan er voor een ongebruikelijke transactie:
• Objectieve indicator: een transactie voor een bedrag van €10.000 of meer in contanten of
cheques betaald aan de instelling (het accountantskantoor, kan ook via-via). Meldplicht geldt
ook voor smurfen (meerdere kleine contante transacties die samen die €10.000
overschrijden).
7
, • Subjectieve indicator: een transactie waarbij de instelling aanleiding heeft te veronderstellen
dat deze verband kan houden met witwassen of financieren terrorisme.
Een of meerdere bedragen die net onder de objectieve indicator liggen, kunnen een subjectieve
indicator zijn.
Een instelling moet een ongebruikelijke transactie melden. Dus ook wanneer deze niet verdacht is, de
FIU bepaalt namelijk vervolgens dit laatste. Een WWFT-melding is dus veel laagdrempelig dan een
fraudemelding, omdat je daar wel een vermoede hebt van fraude.
Bij contante transacties, agenten in het buitenland en gelden via tussenpersonen dien je altijd alert te
zijn met betrekking tot de WWFT. Dit geldt ook wanneer er losgeld wordt betaald aan bijvoorbeeld
hackers.
8
,Wet toezicht accountantsorganisaties (WTA)
De WTA bestaat uit de volgende hoofdstukken:
• Toegang tot de markt;
• De accountantsorganisatie en de externe accountant;
• Rekening en verantwoording van de Autoriteit Financiële Markten;
• Toezicht en handhaving;
• Geheimhoudingsplicht;
• Samenwerking nationaal;
• Samenwerking Internationaal;
• Openbare waarschuwing en publicatie van handhavingsmaatregelen;
Toegang tot de markt
Het is verboden een wettelijke controle te verrichten zonder een vergunning van de AFM (met
uitzondering voor gemeenten, provincies en het rijk). De vergunning kan door de AFM beperkt of
ingetrokken worden in verschillende situaties. De vergunning is verbonden aan de
accountantsorganisatie en vervalt wanneer deze ophoudt te bestaan. Hij is niet overdraagbaar.
De AFM houdt daarbij een openbaar register bij waarin vergunninghouders staan. De AFM regelt ook
zaken met betrekking tot dit register en derde landen.
De accountantsorganisatie en de externe accountant
De accountantsorganisatie draagt er zorg voor dat de externe accountants voldoen aan de nader
uitgewerkte regelgeving in de WTA, daarnaast draagt de accountantsorganisatie zorgt voor herstel van
tekortkomingen met betrekking tot wettelijke controles.
De accountantsorganisatie beschikt over een stelsel van kwaliteitsbeheersing. Deze is zodanig ingericht
dat de werkzaamheden met betrekking tot de wettelijke controle plaatsvinden onder
verantwoordelijkheid van een externe accountant. Een accountantsorganisatie legt daarnaast
procedures vast om te waarborgen dat de belangrijkste controletaken niet op zodanige wijze worden
uitbesteed dat aan de kwaliteit afbreuk wordt gedaan.
Een accountantsorganisatie is onafhankelijk van de controlecliënt waarbij zij een wettelijke controle
verricht. Daarbij neemt deze maatregelen om te waarborgen dat de onafhankelijkheid niet wordt
beïnvloed door een potentieel belangenconflict en neemt geen opdrachten aan waar dit speelt.
Een accountantsorganisatie die bij een wettelijke controle de beschikking krijgt over gegevens waarvan
met een vertrouwelijk karakter is verplicht tot geheimhouding, voor zover bij of krachtens wettelijk
voorschrift of bij de EU-verordening tot mededeling is verplicht. In sommige situaties is deze
uitzondering van toepassing (AFM-controles, overdracht naar andere accountantsorganisatie, fraude
van materieel belang, groepscontroles).
De accountantsorganisatie richt de bedrijfsvoering zodanig in dat deze een beheerste en integere
uitoefening van haar bedrijf waarborgt. Hiertoe kunnen regels opgesteld worden, waarbij voorbeelden
worden genoemd.
Voor accountants met een OOB-vergunning gelden additionele regels. Een OOB is een:
• In Nederland gevestigde rechtspersoon naar Nederlands recht waarvan effecten zijn
toegelaten tot de handel op een gereglementeerde markt;
• Bank met een zetel in Nederland;
• Centrale kredietinstelling met een zetel in Nederland;
• Verzekeraar met een zetel in Nederland;
9
, • Overige aangewezen organisaties wier omvang of functie in het maatschappelijk verkeer van
zodanige aard is dat een ondeugdelijke of aanmerkelijke invloed kan hebben op het
vertrouwen in de publieke functie van de accountantsverklaring.
Wanneer genoemd wordt dat een onderneming beursgenoteerd is, kan je er dus op basis van deze
definitie vanuit gaan dat het een OOB is.
Een accountantsorganisatie met een OOB-vergunning beschikt over een stelsel van onafhankelijke
intern toezicht op het beleid en de algemene gang van zaken van de accountantsorganisatie. Dit betreft
ten minste een orgaan met minimaal drie leden. Dit orgaan heeft de volgende taken:
• Toezicht houden op het stelsel van kwaliteitsbeheersing van de accountantsorganisatie;
• Geeft raad aan de personen die het dagelijks beleid bepalen van de accountantsorganisatie;
• Kan de personen de het dagelijks beleid bepalen schorsen of ontslaan.
Een accountantsorganisatie verricht geen wettelijke controle aan OOB’s indien voorafgaande twee jaar
de financiële verantwoording door deze organisatie is samengesteld of gedurende het financiële jaar
een deel van de financiële administratie is verzorgd of ingericht.
Een externe accountant die verantwoordelijk is geweest voor de gedurende voorafgaande vijf
aaneengesloten jaren bij de OOB voert geen wettelijke controle uit bij deze organisatie.
Een accountantsorganisatie verricht geen diensten voor de organisatie en de aan die organisatie
gelieerde entiteiten naast de controlediensten.
Genoemde zaken omtrent onafhankelijkheid, herstellen van tekortkomingen en vertrouwdheid zijn
ook van toepassing op de externe accountant. Daarnaast moet de externe accountant voldoen aan de
Standaarden en regels ten zake van vakbekwaamheid, objectiviteit, professioneel-kritische instelling
en integriteit.
De accountantsorganisatie en de externe accountant dragen zorg voor het herstellen van
tekortkomingen met betrekking tot een wettelijke controle.
Wanneer een externe accountant verantwoordelijk is geweest voor het uitvoeren van een wettelijke
controle, aanvaart hij voor minimaal een jaar (bij een OOB twee jaar) geen functie bij die organisatie
als beleidsbepaler, lid van het auditcomité of toezichthoudend orgaan.
Wanneer de externe accountant betrokken wordt bij een tuchtrechtsgeding omtrent werkzaamheden
van een cliënt, meldt hij dit aan de cliënt.
Besluit toezicht accountantsorganisaties (BTA)
De BTA betreft een nadere invulling van de WTA. Hoofdstukken uit de BTA slaan direct terug op
artikelen uit de WTA. Naar de WTA wordt verwezen met ‘de wet’.
10
