Leerdoel 1) Wat zijn de voor- en nadelen van contractsvrijheid?
Een contract = een in rechte afdwingbare afspraak tussen partijen over bepaalde acties die
zij op gezette tijden dienen te ondernemen, waarbij de inhoud van acties wordt bepaald
door de tussen partijen afgesproken voorwaarden.
Contractsvrijheid = mensen zijn vrij om alle contracten af te sluiten die men wil, en de
inhoud zelf te bepalen.
Voordelen contractsvrijheid
Volgens economen geeft contractsvrijheid mensen de mogelijkheid om hun eigen welzijn te
maximaliseren. Iemands welzijn zal doorgaans hoger zijn wanneer hij zelf zijn kleding en auto
mag kopen dan wanneer de overheid bepaalt wat hij moet dragen en in welke auto hij moet
rijden.
Zolang er een wijziging mogelijk is in de voorwaarden van een deal die netto voordelen zou
opleveren, is er een manier om die wijziging door te voeren waarvan beide partijen
profiteren. Daarom zouden we verwachten dat rationele onderhandelaars met
contractvoorwaarden komen die de nettowinst maximaliseren.
Waarom sluiten mensen contracten? Zij denken beter af te zijn met contract dan zonder.
Rechtseconomen stellen dat het sluiten van een contract iemands welzijn (of nut) vergroot.
Omdat een afspraak alleen tot stand komt als het welzijn van beide partijen wordt vergroot,
is er bij een contract steeds sprake van wederzijds voordeel (pareto-efficiëntie/contractuele
surplus).
Aanvullend recht
Indien marktfalen het beste kan worden tegengegaan met aanvullend recht heeft dit de
voorkeur, want dan blijft de contractsvrijheid in stand.
Besparen van transactiekosten
Aanvullend recht kan helpen om de transactiekosten te verminderen bij het opmaken van
een contract. Wanneer de overheid nagaat wat partijen willen en dit als aanvullend recht
tussen hen laat gelden, hoeven partijen geen transactiekosten meer te maken om het zelf te
regelen. Voor partijen die daarentegen behoefte hebben aan andere regels, is er niets aan
de hand. Zij kunnen immers eenvoudig van het aanvullend recht afwijken door in hun
contract een eigen afwijkende regeling overeen te komen. Als partijen bijvoorbeeld geen
regeling opnemen over niet-nakomen, wordt het aangevuld door het burgerlijk wetboek
(6:82). Rechtseconomen stellen dat partijen steeds zullen afwijken wanneer dit in hun
voordeel is, want mensen zijn bezig hun eigen welzijn te maximaliseren.
Meerderheidsregels
Het is voor de overheid onmogelijk om iedereen tevreden te stellen. Het meest voor de hand
liggende criterium is daarom om voor die regels te kiezen die de meerderheid van
, contractspartijen wenselijk acht. Het aantal partijen dat dan moet afwijken is daarmee zo
klein mogelijk, zodat het bespaarde bedrag aan transactiekosten maximaal is.
Hypothetische standaarden
- Regels = scherpe normen, waarbij de wetgever op voorhand de inhoud van het recht
bepaalt.
- Standaarden = open normen, waarbij de rechter achteraf de inhoud van het recht
bepaalt.
Wanneer de wetgever niet op voorhand een regel kan vaststellen, stelt hij een vage norm op
met daarin termen als ‘redelijk’, ‘billijk’ etc. die de rechter dan later moet invullen.
Volgens rechtseconomen kan de rechter een standaard het beste invullen zoals
contractspartijen dit zelf op voorhand ook gedaan zouden hebben. Er is daarom sprake van
een zogenaamde hypothetische standaard, omdat de rechter uit moet gaan van een
hypothetisch overeengekomen voorwaarde in een contract. Wat de partijen zelf hadden
gedaan is wat het surplus maximaliseert, dus de rechter moet kijken wat partijen in een
compleet contract zouden hebben afgesproken.
Pas wanneer een meerderheidsregel niet mogelijk is, komt de hypothetische standaard in
beeld (want dat is makkelijker).
Nadelen contractsvrijheid
Het complete contract
Economen gaan er van uit dat mensen in een perfecte markt een zogenaamd compleet
contract sluiten. Een compleet contract is een theoretisch contract dat in werkelijkheid niet
voorkomt en dat bestaat uit twee elementen:
- Over elke mogelijke (toekomstige) omstandigheid hebben partijen een afspraak
gemaakt. Er is dus iets afgesproken over elke mogelijke onvoorziene omstandigheid,
ook al is de kans klein dat de omstandigheid zich voor zal doen. Een compleet contract
kent dus geen leemtes.
- Ten tweede genereren de afspraken van partijen in een compleet contract een
maximaal contractueel surplus. Dit betekent dat alle voordelen van de contractuele
samenwerking worden uitgebuit en het contract niet zodanig aangepast kan worden
dat het contractuele surplus nog hoger uitvalt.
In de praktijk: partijen kunnen in werkelijkheid nooit een compleet contract sluiten, omdat
dit simpelweg te veel tijd, geld en moeite kost (transactiekosten). Het is immers onmogelijk
om in een contract voor alle (toekomstige) omstandigheden een regeling te treffen en
eindeloos door te onderhandelen om te bezien of het contract nog meer waarde kan
creëren. Toch is het complete contract van belang, omdat het een beeld vormt waar de
overheid bij het opstellen van contractenrecht naar moet streven het contractenrecht
moet er volgens rechtseconomen op gericht zijn partijen zo dicht mogelijk in de buurt van
het complete contract te brengen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Max1998. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,44. Je zit daarna nergens aan vast.