Samenvatting minor GGZ-agoog blok 2
Inhoud
Gedwongen kader................................................................................................................................... 2
Straf en rehabilitatie............................................................................................................................ 2
Terbeschikkingstelling ......................................................................................................................... 8
Risicotaxatie ...................................................................................................................................... 10
Forensische psychiatrie, criminologie ................................................................................................ 13
Persoonlijkheidsstoornissen .............................................................................................................. 16
Schematherapie ................................................................................................................................. 33
MBT, Mentalisation based therapy ................................................................................................... 36
Wettelijke kaders ............................................................................................................................... 37
Toerekeningsvatbaarheid .................................................................................................................. 45
Wilsbekwaamheid.............................................................................................................................. 50
Groepsgerichte behandeling ................................................................................................................ 54
Milieutherapie ................................................................................................................................... 54
Multisysteem therapie....................................................................................................................... 66
Dak- en thuislozen dag ...................................................................................................................... 69
Verstandelijke beperkingen en psychiatrie........................................................................................ 70
Verslaving .......................................................................................................................................... 73
KOPP/KVO.......................................................................................................................................... 78
Transactionele analyse ...................................................................................................................... 80
Religie en sociale steun & Complexe zorg en kwaliteit van leven ...................................................... 89
Zingeving en religie............................................................................................................................ 89
Religie: Christendom.......................................................................................................................... 91
Religie: Islam ..................................................................................................................................... 97
Interculturele psychiatrie................................................................................................................. 101
Sociologie......................................................................................................................................... 106
Psychotische stoornissen ................................................................................................................. 108
De dag van de dood ......................................................................................................................... 111
1
,Gedwongen kader
Week 1 en 2
Straf en rehabilitatie
Samenvatting van artikel ‘the punishments’ door Hugo Adam Bedau en Erin Kelly aangevuld met
PowerPoint en college van Wim.
Straf
In dit stuk/korte samenvatting
Ontwikkelingen sinds eind vorige eeuw. Manieren om naar straffen te kijken:
- Straffen om te vergelden; (werkt eigenlijk niet zo goed, geen rehabilitatie (is flauw kul), geen
just deserts, meer straffen, minder rehabilitatie.
- Straffen om te veranderen; (verplichting, autonomie, zelf bepalen wie ik ben, alleen
vergelden, niet kloten met rehabilitatie)
- Straffen omdat we niet anders kunnen. (Altijd een machtsverhouding, maar er is geen
fundament voor straf te vinden, niks rationeels fundamenteels, we straffen gewoon graag als
mensen.)
We geloven steeds minder in rehabilitatie en we straffen steeds meer.
Drie manieren om straffen te rechtvaardigen: (of je straft omdat je iemand/de samenleving beter
maakt, of je straft omdat je het verdient (niet naar gevolgen kijkende)
- Consequentialisme, forward looking, wat gaat de straf betekenen voor je. Tbs bijv.
- Deontologie, backward looking, je verdient het, kan me niet schele hoe je uit de gevangenis
komt. Hoge straffen.
- Liberaal, een mix van de bovenste twee, daar werken we nu mee. De autonome mens, het
doel van straf moet je vaststellen, niet zomaar wat aanmodderen. Nooit iemand straffen
zonder wet of misdaad. Het moet sociaal passen en doelen zijn die je daarmee haalt.
Straffen volgens Foucault (je zou het een derde theorie kunnen noemen). Gelooft niet in
bovenstaande. Hij zegt dat we alles zelf maken, straf hoeft er nier per se te zijn. Hij gaat op een
andere manier kijken naar straf. We straffen niet alleen in gevangenissen, we hebben subtielere
macht (gouvernementaliteit). Het vastzitten noemt hij de microfysica van de macht.
Straffen om te vergelden.
Als we straffen, dan straffen we om te vergelden. Iemand heeft iets gedaan en die moet iets
terugbetalen. Het doel van straf zou moeten zijn: het verminderen van recidive. Dat blijkt niet te
werken. Dit artikel zegt dat rehabilitatie ook niet veel bijdraagt een recidive. In Nederland hebben wij
een uniek systeem. Wij behandelen en we rehabiliteren (België heeft een soort gelijk iets). De cijfers
van de tbs zijn anders, die zijn lager dan van de gevangenis.
Waarom straffen we?
- Samenleving beschermen, we halen jou uit de samenleving omdat we de samenleving veilig
willen maken.
- Wraak (niet in de zin van oog om oog, tand om tand, maar jij hebt gemaakt dat iemand iets is
kwijtgeraakt, daar moet je voor betalen.
Er is onvrede over onbepaalde straf. Als je denkt aan eerlijkheid en fairness, dan moet je constateren
dat de rehabilitatie voor onbepaalde tijd is. Je gaat de tbs pas uit als je aantoont dat je veranderd
bent. Als je dat niet kan aantonen, wordt het alsmaar verlengt. Dan heb je feitelijk een zwaardere
‘straf’ (eigenlijk behandeling) dan al die andere die hetzelfde delict gepleegd hebben, maar geen tbs
hebben.
2
,In Amerika werd er eind vorig jaar gestemd op just desert. → Een straf moet fair zijn want het is
bepaald en verdiend, als je een moord hebt gepleegd ga je zoveel jaar de gevangenis in. Dat vinden
ze in Amerika eerlijk. Tbs is in die zin oneerlijk. Mensen doen er veel langer over om eruit te komen.
Mensen hebben dus meer de neiging om alleen te vergelden (gevangenis) in plaats van rehabiliteren.
Straffen om te veranderen
Veranderen mag niet het doel zijn van de straf. Dat vinden de filosofen. Als je autonomie belangrijk
vindt, zelf beslissen of je je leven wel of niet wil veranderen. Je mag dan een straf niet verlangen dat
deze mensen veranderd. Het is niet praktisch en het gebeurt bijna nooit. En moreel is het niet juist,
iemand moet zelf besluiten om te veranderen.
Een rechtvaardige straf en Fairness: erkennen van schuld voor het gepleegde delict en spijt betuigen.
Wat de filosofen betreft, dan geen rehabilitatie, want je mag iemand niet veranderen tegen zijn wil
in.
Dit lijkt een gek argument, maar is vooral beredeneerd vanuit autonomie. Samenleving zou zeggen
dat het logisch is om mensen die gevaarlijk zijn te veranderen. Tegenargument: straf is alleen
vergelding, geen rehabilitatie.
Straffen omdat we niet anders kunnen, Foucault.
Als je kijkt hoe Foucault naar de psychiatrie kijkt, hoe hij ‘typetjes’ maakt en subjectivering ontstaat,
dat ziet Foucault ook in de straf. Wij denken dat we humaner zijn geworden (vroeger werden
mensen door vier paarden uit elkaar getrokken), Foucault is het daar niet mee eens. We straffen
subtieler, maar de macht van straffen is veel sterker dan vroeger, toen was het meer lichamelijker.
Nu reguleren we gedrag. Het gaat om macht uitoefenen, de panoptische aanpak. De verhulde
bedoeling, het gaat niet om straf, maar om wie heeft het voor het zeggen.
Straffen kost ook geld en hebben socio-economische gevolgen. En psychodynamisch, waarom
zouden we willen straffen.
Hedonistische calculus: als je zoveel leed hebt aangericht, krijg je ook zoveel straf. Het gelijkmaken
van de pijn die je een ander hebt bezorgd (plezier en pijn). Foucault zegt dat straf niet zo werkt, het
zit hem in de panoptische aanpak, geleend van Jeremy Bentam. Straffen betekent het totale leven
beheersen.
Foucault heeft een antifundamentstandpunt: Er is nergens in de wereld een ding dat bepaalt dat we
zouden moeten straffen, er is geen fundament voor straffen. Misschien in ons bloed, omdat we het
graag doen. Foucault zegt hetzelfde als Nietzche, straf is niet bedacht dat zit in ons bloed. Als iemand
staat te vervelen in de kroeg, wil je iemand op z’n bek slaan. Foucault zegt dat we meer moeten
kijken naar de grondslagen van straf. Later meer over Foucault en straf
Samenvattend:
- Straffen om te vergelden→ we willen recidive verminderen. Beschermen en wraak. Just
Deserts. Meer opsluiten dan vergelding.
- Straffen om te veranderen→ dit is onacceptabel volgens filosofen. Recht op autonomie en
op straf.
- Straffen omdat we niet anders kunnen→ Zit in ons bloed, niet meer humaner, maar subtieler
straffen door de panoptische aanpak. We hebben ook zonder straffen ‘brave mensen’.
Enkele opmerkingen
- Straf is door de mens ingesteld en het is geen natuurlijk feit. We zouden het niet hoeven
doen. Je zou ook een geldboete kunnen geven. Hoe hoger het delict, hoe hoger het
percentage van je geldboete.
- Je kunt niet empirisch hard maken dat straf noodzakelijk is (kinderen worden tegenwoordig
alleen beloond, straf is laatste redmiddel)
3
, - Straf betekent niet kosten maken voor iedereen die de straffen uitvoert. Gevangenissen
kosten geld, tbs kost geld.
- Straffen betekent vaak macht, kan dus ook machtsmisbruik. Omdat het opleggen van straf de
gestrafte persoon iets ontneemt, biedt dit ongekende mogelijkheden voor het misbruik van
macht!
Theorie van straf
- Liberaal → Een mix van consequentialisme, maar toch meer deontologie
- Consequentialisme → Kijken naar de gevolgen en effecten van de straf. Pragmatisch.
Forward looking straf
- Deontologie. Deon = plicht. Logos = rede. Iets wat slecht is, is altijd slecht, ook al is de
uitkomst goed. Backward-looking straf
De liberale theorie van straf
Definitie: Een geautoriseerde oplegging van het afnemen van vrijheid of privacy of andere zaken
waar de persoon een recht op kan doen gelden, óf het opleggen van een last omdat iemand schuldig
is bevonden aan een criminele overtreding waarbij onschuldigen schade hebben ondervonden.
Dus: Je ontneemt iemand iets, of je legt een last op. (Positief of negatieve straf).
Je moet dus een doel hebben om te straffen, dit moet je vaststellen. Je ziet hoe moeilijk dit is, want
hoe meet je dat de samenleving veiliger wordt en komt dat door de straf? Veranderd de mens, en
komt dat door de straf? (Filosofen zeggen dus dat dat niet mag, autonomie). En bereik je het doel
met de uitgevoerde straf. En als je iets kan bereiken langs een andere weg, doe dat dan, want
straffen zitten veel nadelen aan. Als je iemand iets ontneemt dan moet je kunnen rechtvaardigen dat
dat een doel heeft.
Maar hoe rechtvaardig je dan straf (dit is wat ingewikkeld)
- Het concept van straf moet los staan van het rechtvaardigen van straf (een waardevrije
definitie). Dat wat als straf geldt is automatisch gerechtvaardigd? Dus je moet een
waardevrije definitie hebben. Als je dat niet doet, dan krijg je misbruik, onzuiver doel.
- Het rechtvaardigen van de praktijk van straffen (het instituut straf) moet los staan van elke
strafhandeling. Misschien wordt een straf nooit opgelegd? Je hebt een bijvoorbeeld een
wetsartikel dat je een kind niet aanraakt, integriteit en onschendbaarheid. Je wil dit niet, en
als het ooit gebeurt mag het niet onbestraft blijven. Dit is een principe, een deontologie.
- Het rechtvaardigen van een strafhandeling wordt gedaan met een beroep op normen.
Nullum crimen sine lege (zonder misdaad geen straf) EN nulla poena sine lege (geen straf
zonder misdaad). Als er niet is vastgesteld dat jij iets hebt gedaan, krijg je geen straf.
- Het rechtvaardigen van de praktijk van straffen vraagt meer dan normen alleen: sociale
doelen, waarden, etc. als je de praktijk van straf bekijkt dan kun je zeggen dat normen
belangrijk zijn, maar ook sociale doelen (samenleving veilig houden, mensen veranderen)
Liberale rechtvaardiging van straf
- De straf moet niet alleen een wettelijke dreiging inhouden, deze moet ook geloofwaardig
(gezien als substantieel onplezierig en effectief opgelegd) zijn.
- De straf mag niet zo zwaar zijn dat deze inhumaan wordt (“cruel and unusual”). Martelen
mag niet meer.
- Je mag de rechten van beschuldigde en veroordeelde plegers niet schenden. Ook voor
veroordeelde en beschuldigde plegers. Rechten moeten ook in eer worden gehouden.
4
