Coachthema’s
Wat is coachen?
Coachen = die vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige partner de cliënt
ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen. ‘leren’ en ‘doen’ staan hierbij centraal.
3 basisprincipes NOBCO (NL Orde van Beroepscoaches):
1. Zelf verantwoordelijk > de coachee is zelf verantwoordelijk voor het traject en kan zelf
beslissen wat hij wel en niet wil. In slachtofferrol > aandacht besteden aan bewustwording en
eigen aandeel, om traject succesvol te laten zijn.
2. Gelijkwaardige relatie > er is geen hiërarchische relatie (arts en patiënt), staan naast
elkaar.
3. Coachee is leidend > doelen, middelen en keuzes van de coachee zijn leidend, een coach
stelt zich volgend op en reikt de tools aan om die doelen te kunnen bereiken.
Kenmerken coaching:
- Handelings- en resultaatgericht > samen werken naar het doel van de coachee. Gericht
op doen ipv alleen maar praten. Het gaat er om dat de coachee zichzelf leert begrijpen en
hulpvragen kunnen bv zijn op het gebied van leven en werk.
- Gericht op heden en toekomst > hoe het probleem is ontstaan doet er minder toe. Het
kijken naar een oplossing staat centraal.
- Beperkt aantal sessies (vb 2-5)
Verschillende begeleidingsvormen
Counseling is wat diepgaander. Er wordt een beetje naar het verleden gekeken en bestaat vaak uit wat meer
sessies. De counselor is net als coach volgend (non-directief). Het accent ligt meer op praten ipv doen. Wat is
voor mij belangrijk in het leven? Praten over verlies van een dierbare. Echtscheiding van je ouders.
Therapie (GZ, therapeut, psychiater) is de meest diepgaande vorm. Dit is nodig als er onderliggende
psychische problematiek aanwezig is. Er wordt dan veel gepraat, geanalyseerd en gegraven in het verleden
(wat er is gebeurd) en naar de toekomst gekeken (hoe er mee om te gaan). Er komen sterke emoties naar
boven. Een therapeut heeft daarom een meer sturende rol.
Competenties van een goede coach
Zelfinzicht
Gerichtheid op zelfontwikkeling
Omgaan met coachcontract
Vormgeven coachrelatie > veilig gevoel
Stelt coachee in staat inzicht te verkrijgen
Doel- en actiegerichtheid
Gebruik van modellen en technieken
Evalueren
Bij een goede relatie tussen coach en coachee ontstaat er een alliantie (verbond, om het doel te bereiken).
1
,Ethische kwesties
Beroepscode biedt richtlijnen.
Intervisie = een gestructureerd overleg tussen collega’s, waarbij je lastige en ethische
problemen kunt bespreken.
Supervisie = overleg met supervisor (staat boven jou). Wordt ook gekeken naar jouw eigen
handelen als coach.
Valkuilen van een coach
-Illusoire superioriteit = de coach heeft de neiging om zichzelf en zijn kennis te overschatten. Denken dat je het
beter weet en het op gaan lossen, denken dat je een coachee met psychische klachten kan helpen; onbedoeld op het
vlak van psychotherapeut begeven. Wees je bewust van de grenzen van je competenties en verwijs op tijd door.
Oplossen door supervisie; mentor of coach kijkt mee met jouw behandeling en wijst je hier op.
-Hulpverlener syndroom = je wilt altijd iedereen helpen, daardoor verlies je jezelf uit het oog. Vanuit een
beweegreden om zichzelf te helen anderen heel graag willen helpen. Gevaar: invullen voor coachee, iets
opdringen en jezelf wegcijferen (mee naar huis nemen). Oplossing: handel naar de behoefte van de coachee,
blijf luisteren en vul niet in. Intervisie; met collega’s overleg hebben over waar je tegenaan loopt.
-Onvoldoende kennis van psychologische klachten en stoornissen > belangrijk om een cliënt op tijd door te
verwijzen. Belangrijk om inzicht te krijgen wanneer er sprake is van psychopathologie.
Stromingen binnen coaching
Analytisch
Doel: inzicht vergroten van de coachee; het probleem bekijken, analyseren en samen oplossen.
Rol coach: kameraad tijdens de zoektocht (geen expert!)
Hoe: conflicten inzichtelijk krijgen. Stelt dat het conflict zich manifesteert op drie niveaus: (1) tussen coachee
en anderen, (2) binnen in de coachee (behoeftes en neigingen) en (3) op een diepere laag in de coachee
(overtuigingen).
Vb: conflict met collega van werk, omdat die de kantjes er vanaf loopt
Intern conflict; eigenlijk zou ik het willen, maar dan voel ik me schuldig
Diepere laag; ik ben alleen goed genoeg als ik mezelf nuttig maak
Paradoxaal
Doel: dubbele signalen uitzenden (expres iets verkeerds voorhouden) zodat de coachee onder druk wordt
gezet om het dilemma zelf op te lossen. Proberen te verontrusten, verrassen of manipuleren. Is directief en
interactioneel. Je geeft hiermee een heel andere reactie dan de coachee had verwacht. Vraagt kennis en
inzicht om deze strategie toe te kunnen passen. Rijangst; dan gewoon stoppen met autorijden.
Clientgericht/counselend à non-directief
Doel: vergroten van het zelfvertrouwen, kracht en eigen vermogen van de coachee.
Hoe: door coachee centraal te stellen, werken vanuit het perspectief en in het tempo van de coachee en
coach treedt op als partner zonder de coachee te sturen; draagt zo min mogelijk kennis/advies aan. Zet je in
als de emotionele lading groter is (verlies, rouw).
4 principes (Carl Rogers) van de persoongerichte benadering:
- Vertrouwen in de zelfactualisatie > je gelooft dat de ander zich zelfstandig kan ontwikkelen
tot de beste versie van zichzelf
- Onvoorwaardelijke acceptatie > of je iemands eigenschappen nou leuk vindt of niet
- Empathie > je inleven in de anders belevingen, ervaringen en vragen
- Congruente, authentieke en transparante coach > wees zo echt mogelijk in je gedrag en
wees transparant naar jezelf over jouw gevoelens en overtuigingen. Accepteer jezelf volledig
als coach.
2
, Technieken:
- Structurerende technieken: samen een soort contract opstellen waarin de coachee leerdoelen
aangeeft en de coachee het aantal en de frequentie van afspraken bepaalt. Tijdens de coaching
structureert de coach, vat samen en legt verbanden tussen wat de coachee heeft gezegd.
- Overlatende technieken: niet sturen en neutraal blijven in je reacties. Feedback vermijden.
- Non-directieve technieken: uitnodigen, open houding, glimlach; non-verbaal laten zien dat je er bent
en luistert, waarnemen van de coachee. De coach kan zich terughoudend opstellen en hoeft niets
nieuws, origineels of behulpzaams toe te voegen.
Cognitief/gedragsgericht à directief
Doel: het oplossen van vragen en bereiken van het doel van de coachee
Hoe: coach stuurt, moedigt aan en houdt grip op de gesprekken; de coach is sturend qua
gespreksvoering (opbouw van het gesprek), maar zuiver volgend ten aanzien van de inhoud
van de vraagstelling (gespreksinhoud). Je mag hier zeggen “goed gedaan” en
huiswerkopdrachten meegeven; je neemt de coachee aan de hand en laat zien waar de
oplossingen liggen.
Tegenovergestelde van counseling. Vb: GROW en oplossingsgerichte methode
Directief: oplossingsgericht
Je kijkt niet naar het probleem maar je kijkt naar wat wél werkt en wat wél goed gaat.
Voortbouwen op momenten dat het probleem zich niet of in mindere mate voordoet;
meer doen wat wél werkt. Zet je in als je weet wat er mis is. De coachee met oplossingen laten komen.
Concentreer je met je vragen op oplossingen. Andere mindset. Dit niet toepassen als de casus in een
therapeutische setting hoort.
Methoden om te gebruiken:
- Schaalvraag = op een schaal van 0 tot 10 (slecht tot tevreden), waar sta je nu? Wat
zit er al wel in die 3? Wat nog meer? Wat heb jij er al aan gedaan om van 0 naar 3 te komen?
Antwoord 0: Ik begrijp dat deze situatie heel moeilijk is voor je. Hoe heb je het voor elkaar gekregen
om ondanks … toch hier nog te komen/aan het werk te zijn/niet onder 0 te raken?
- Schaalwandelen = naast de coachee gaan staan en over een imaginaire schaal (op de
grond) wandelen. Je zit dus op 3, waar wil je nou naartoe? Hoe ziet die 8 er dan uit,
wat doe je dan anders? Wat heb je nodig om van die 3 naar die 8 te komen?
- Wondervraag = leidt deze in met vragen om toestemming (yes-set) om een wonderlijke vraag te
stellen. “Gaat slapen, gebeurt een wonder, alle problemen waar we het over hebben zijn
opgelost of zo dat je er goed mee verder kunt, je wordt wakker en weet niet dat het wonder
plaatsgevonden heeft, wat zal er anders zijn? Wat zul jij anders doen? Hoe of wanneer merk
je het?” Heel gericht uitvragen en visualiseren.
- Yes-set = de coach stelt een aantal ‘waarheden’ waarop de coachee alleen met “Ja” kan
antwoorden. Komt hierdoor in de stemming van iets aanpakken: een JA stemming. Bent
er weer, mooi op tijd, iets ter voorbereiding toegestuurd.
- Complimenteren = oprechte relevante complimenten geven werkt helend en stimulerend.
- Herkaderen = er op een andere manier naar kijken. Als de coachee vastzit: een vraag
stellen om hem op een ander been te zetten en met een andere blik te kijken. “Wat toon jij
een enorme betrokkenheid bij jouw werk, wat een energie weet jij te mobiliseren! Hoe zou
je die energie kunnen inzetten om aan verbetering te werken?”
- Omkering = lijkt op wondervraag. Wanneer iemand vastzit in een redenering
(negatieve stuk) vraag door naar de situatie als het probleem zal zijn opgelost.
3
