Samenvatting Praktijk onderzoek in zorg en welzijn – Van der Donk & Van Lanen
Hoofdstuk 1. Een inleiding op praktijkonderzoek.
Onderzoek doe je als je iets nieuws te weten wilt komen. Je hebt vragen over een
verschijnsel, maar geen antwoorden. Als je bewust via een bepaalde systematiek
antwoord probeert te krijgen op je vragen, heet dat intentioneel leren. Dit boek
richt zich op onderzoek vanuit een expliciet geformuleerde leerintentie.
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek.
In deze paragraaf wordt aandacht besteed aan de positie en betekenis van
praktijkonderzoek.
1.1.1 Het belang van een onderzoekende beroepshouding.
Professionals die werkzaam zijn in de zorg- en welzijnssector hebben te maken
met een voortdurend veranderende beroepsomgeving. Al deze veranderingen
zorgen ervoor dat een deel van de kennis en deskundigheid van een zorg- en
dienstverlener snel veroudert en dat je als professional bij het handelen in de
dagelijkse praktijk niet genoeg hebt aan ingeslepen routines. Van Vliet -> blz. 24.
Als hulpverlener zou je een onderzoekende beroepshouding moeten ontwikkelen,
zodat je in staat bent voortdurend in te spelen op de specifieke kenmerken van je
cliënten en de dynamiek van je werkomgeving.
Koetsenruijter en Van der Heide: onderzoekende houding en actief luisteren zijn
belangrijke vaardigheden bij het reflecteren op de beroepshouding.
Geenen: reflecteren biedt ondersteuning bij het uitvoeren van de
beroepshandelingen in je eigen werksituatie.
Reflectie kan plaatsvinden op drie niveaus:
- Het instrumentele niveau: het zichtbare handelen van de professional in de
praktijk. Bijv. een hulpvraag concretiseren, gesprek voeren, training organiseren.
- Het substantiële niveau: de onderliggende uitgangspunten van het handelen als
professional, waaronder de visie op het bieden van zorg- en dienstverlening.
- Het kritisch niveau: de morele, ethische en andere normatieve overwegingen
die je als professional hebt.
Er zijn verschillende manieren om je onderzoekende houding te versterken. Je
kunt denken aan het structureel reflecteren po je handelen via een logboek,
coaching door collega’s, deelname aan intervisiebijeenkomsten, of aan het
uitvoeren van praktijkonderzoek.
1.1.2 Evidence-based practice en practice-based evidence.
Beide onderzoekstromingen zijn van belang voor de beroepspraktijk van zorg en
welzijn.
Definitie van EBP (Kuiper): Evidence-based practice is het zorgvuldig, expliciet en
oordeelkundig gebruik van het beste bewijsmateriaal en evidence om
beslissingen te nemen met individuele patiënten om de zorgverlening te
verbeteren. De praktijk van evidence-based practice impliceert het toetsen en
integreren van individuele professionele kennis van de behandelaar, de wens en
de voorkeur van de patiënt met het beste externe bewijsmateriaal dat vanuit
systemisch onderzoek beschikbaar is. De voorkeuren, wensen en verwachtingen
van de patiënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol.
EBP gaat dus over de vraag hoe je de context van je eigen beroepspraktijk op
basis van goed bewijsmateriaal beslissingen kunt nemen die afgestemd zijn op je
eigen kennis en ervaring en de waarden en voorkeuren van een cliënt. het is een
doorgaand proces waarbij je wetenschappelijke kennis, kennis over de cliënt,
klinische kennis en organisatorische randvoorwaarden integreert in het dagelijks
handelen. Je zult als hulpverlener op de hoogte moeten blijven van het beste
1
, bewijsmateriaal of weten waar je dit kunt vinden en dit vervolgens moeten
kunnen vertalen naar je eigen specifieke situatie.
PBE gaat uit van het idee dat kennis over het handelen van een professional
ontstaat in de specifieke context van de beroepspraktijk en dat die kennis
evolueert door de interactie tussen de personen die in deze context een
belangrijke rol spelen. PBE richt zich daadwerkelijk op de praktijk en zet
professionals aan tot het expliceren van die praktijk en de door hen
waargenomen effecten. De kennis die dit oplevert is sterk verbonden aan de
beroepscontext en kan bruikbaar zijn voor anderen binnen of buiten de
beroepsgroep. Men spreekt in dit verband ook wel van het ontstaan van
praktijktheorieën.
Het grote verschil tussen EBP en PBE is dat onderzoeksresultaten bij EBP vertaald
worden naar de praktijk, terwijl er bij PBE een vertaling plaatsvindt van de
praktijk naar onderzoeksresultaten. Dit top-downonderzoek en bottom-
uponderzoek kunnen elkaar aanvullen en versterken. Beide stromingen gaan uit
van een onderzoekende professional die onderzoekvaardig is en reflecteert op
zijn dagelijks handelen, ontwikkelingen kritisch volgt, beroepskennis en
vaardigheden actief onderhoudt en een bijdrage levert aan de kennisbasis van
een beroepsgroep, om uiteindelijk de cliënt beter van dienst te zijn.
1.1.3 Wat is onderzoek?
Kenmerkend voor onderzoek is dat men via een systematische werkwijze tot
kennis komt. Bij het uitvoeren van een onderzoek zet je als onderzoeker een
aantal vaste stappen. Dit draagt ertoe bij dat je ook echt tot bruikbare en goed
onderbouwde antwoorden komt op de vragen die je hebt. Onderzoek is een
zoekproces gebaseerd op denken, intuïtie en creativiteit, waarin op een
systematische manier gegevens worden verkregen, gebruikt en geanalyseerd,
met als doel kennis te verzamelen.
In de beroepspraktijk worden regelmatig ad-hocbeslissingen genomen, proberen
opgelost zonder een voorafgaande duidelijke probleemanalyse of conclusie
getrokken zonder duidelijke onderbouwing.
1.1.4 De gerichtheid van praktijkonderzoek.
Door onderzoek te doen ga je opzoek naar antwoorden op vragen. Deze vragen
kunnen een generiek karakter hebben of betrekking hebben op een specifieke
beroepssituatie. Beide soorten vragen kunnen interessant zijn om te
onderzoeken.
Twee hoofdredenen om een onderzoek te starten:
1. Je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen. Het onderzoek levert pas kennis op
die generaliseerbaar is en die niet slechts van toepassing is op één specifieke
beroepssituatie.
2. Je wilt op zoek gaan naar antwoorden op vragen in een specifieke
beroepssituatie met als doel deze situatie te verbeteren. Het onderzoek levert
kennis op die in eerste instantie alleen van toepassing is op de specifieke
beroepscontext waarin het onderzoek is uitgevoerd.
Indien het hoofdaccent ligt op theorievorming en theorietoetsing wordt vaak
gesproken van fundamenteel onderzoek; ligt het hoofdaccent op verbetering van
de praktijk wordt eerder gesproken van praktijkonderzoek. Figuur 1.1 -> blz. 28 +
29
De primaire gerichtheid op de verbetering van praktijksituaties is duidelijk terug
te vinden in de definitie van Elliott. Elliott benadrukt dat bij actieonderzoek de
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Selien3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.