Praktijkonderzoek in zorg en welziijnd
H1d Een inleiding op praktijkonderzoek
Onderzoek doen is nauw verbonden met leren en ontwikkelen en ligt
aan de basis van ons bestaan. In ons leven zijn we voortdurend bezig
vragen te stellen, waarnemingen en ervaringen te verzamelen,
verbindingen te leggen, te refecteren op ons eigen handelen en ideeën
uit te wisselen.
Onderzoek doe je als je iets nieuws te weten wilt komen Je hebt vragen over een verschijnsel, maar
nog geen antwoorden. Als je bewust via een bepaalde systematek antwoord probeert te krijgen op
je vragen, heet dat intentoneel leren.
Het belang van een onderzoekende beroepshoudingd
Professionals werkzaam in de zorg- en welzijnssector hebben te maken met een voortdurend
veranderende beroepsomgeving. Hiermee doelen we onder meer op veranderende hulpvragen en
behoefen van cliënten. Fusies of afsplitsingen binnen of tussen organisates; nieuwe regelgeving en
handelingsprotocollen; veranderingen in de cliënt populate; toenemende maatschappelijke
verantwoordelijkheid op gebied van zorg en welzijn enzovoorts.
Koetsenruiijter en van der Heide beschouwen de onderzoekende houding en actef luisteren als een
belangrijke vaardigheid bij het refecteren op de beroepsuitoefening. De onderzoekende houding
kenmerkt zich door: Vragen stellen, meedenken met de ander, doorvragen op elkaars ideeën in
plaats van ze te weerleggen, argumenteren, keuzen verantwoorden, alternateven voor het handelen
benoemen, kennis delen en actef partciperen in een bespreking.
Geenend Refecte biedt ondersteuning bij het uitvoeren van de vaak complee e beroepshandelingen
in je eigen werksituate. Het helpt je om met afstand te kijken naar je ervaringen, naar alle aspecten
in jezelf (eigen denken,voelen,willen) en in je omgeving (cliënten, je beroep, de werkpraktjk,
samenleving); de aspecten die in dit verband een rol spelen.
Refecteren kan op drie niveaus plaatsvinden: (Vaan Vaeen & Vaan de Vaen)
- Het instrumentele niveau: het zichtbare handelen van de professional in de praktjk,
waaronder bijvoorbeeld een hulpvraag concretseren, een gesprek voeren, een training
organiseren.
- Het substantële niveau: de onderliggende uitgangspunten van het handelen als professional,
waaronder de visie op het bieden van zorg- en dienst- verlening.
- Het kritsche niveau: de morele, ethische en andere normateve overwegingen die je als
professional hebt
Evidence-based practce en practce based evidenced
In de zorg en welzijnssector wordt in het kader van onderzoek vaak gesproken van evidence based
practce (EBP). Dit vindt zijn oorsprong in de gezondheidszorg, en van practce base evidence (PBE).
Beide stromingen zijn van belang voor de beroepspraktjk van zorg en welzijn.
EBPd is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik van het beste bewijsmateriaal en evidence
om beslissingen te nemen met individuele patënten om de zorgverlening te verbeteren. De praktjk
van evidence based practce impliceert het toetsen en integreren van individuele professionele kennis
van de behandelaar, de wens en de voorkeur van de patënt met het beste externe bewijsmateriaal
dat vanuit systematsch onderzoek beschikbaar is. De voorkeuren, wensen en verwachtngen van de
patënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol.
,Wat is onderzoek?
Onderzoek is een zoekproces gebaseerd op denken, intuite en creatviteit, waarin op een
systematsche manier gegeven worden verkregen, gebruikt en geanalyseerd, met als doel kennis te
verzamelen (Migchelbrink).
Twee hoofdredenen om onderzoek te starten:
1. Je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen . Het onderzoek levert kennis op die
generaliseerbaar is en die niet slechts van toepassing is op één specifeke beroepssituate.
2. Je wilt op zoek gaan naar antwoorden op vragen in een specifeke beroepssituate met als
doel deze situate te verbeteren. Het onderzoek levert kennis op die in eerste instante alleen
van toepassing is op de specifeke beroepscontee t waarin het onderzoek is uitgevoerd.
Als het hoofdaccent ligt op theorievorming en theorietoetsing dan wordt gesproken van
fundamenteel onderzoek. Ligt het hoofdaccent op verbetering van de praktjk dan wordt er
gesproken van praktijkonderzoek.
De drie hoofdkenmerken van praktjkonderzoek:
1. Het onderzoek heef betrekking op vragen en problemen van beroepsbeoefenaars.
2. Het gaat op toepasbaar onderzoek. De kennis is qua inhoud en vorm op een praktsch niveau
bruikbaar en toepasbaar.
3. Het onderzoek levert een bijdrage aan verbetering van de beroepspraktjk.
De kenmerken van ontwerponderzoekd
- Er wordt in de dagelijkse praktjk een intervente ingevoerd; bijvoorbeeld een nieuwe
aanpak, een methodiek, een gesprekstechniek, een verandering in de leefomgeving.
- Het ontwerpproces heef een onderzoeksmatg karakter waarbij interventes in verschillende
cycli worden ontworpen, geëvalueerd en bijgesteld.
- Het proces van invoering van de intervente wordt nadrukkelijk gevolgd om een beter begrip
te krijgen van de intervente en de verbetering van de situate.
- De meerwaarde van het ontwerpproduct voor de mensen die er in de praktjk mee moeten
werken staat centraal.
- Het ontwerp is theoretsch onderbouwd en levert na het testen in de praktjk een bijdrage
aan nieuwe inzichten.
De uitgangspunten van praktijkonderzoek in zorg en welziijnd
Bij praktjkonderzoek in zorg en welzijn gaat het om nieuwe praktjkkennis en om leerontwikkeling op
het niveau van de individuele beroepsbeoefenaar, een team, ondersteunende diensten, de directe
enzovoorts.
De leercyclus van Kolb:
1. Concrete ervaringen opdoen
2. Observeren van en refecteren op opgedane ervaringen.
3. Ervaringen waarover is nagedacht in een theoretsch kader plaatsen en integreren, en van
daaruit conclusies trekken voor het eigen handelen
4. De conclusies actef omzeten in nieuw gedrag, en ee perimenten in nieuwe situates.
, De kernactviteiten van praktijkonderzoek in zorg en welziijnd
1. Oriënterend Je probeert in beeld te brengen welke praktjkproblemen of vragen er zijn, voor
wie deze problemen en vragen belangrijk zijn, wat er over bekend is, wat het belang van je
onderzoek kan zijn voor de organisate enz. Bekijk het probleem van zoveel mogelijk kanten
zonder je gelijk te richten.
2. Richtend In deze fase zoom je in en baken je het probleem af om te komen tot een duidelijke
hoofdvraag voor je onderzoek. De opbrengsten hiervan zijn een beschrijving van het doel van
het onderzoek en de onderzoeksvraag, al dan niet uitgewerkt in deelvragen.
3. Plannend Je maakt keuzes wat betref de vormgeving van je onderzoeksproces. Je denkt na
over de volgorde, de duur en het tjdstp van je onderzoeksactviteiten en de ondersteuning
uit. die je nodig hebt om zo goed mogelijk antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag.
4. Verzamelend Tijdens deze actviteit voer je de geplande onderzoeksactviteiten uit. Je
verzamelt data die je nodig hebt om de vraag te kunnen beantwoorden. Je maakt gebruik
van instrumenten als een vragenlijst, een kijkkader of een interviewleidraad.
5. Analyseren en concluderend Bij deze kernactviteit gaat het erom de verzamelde data te
analyseren. Op basis van analyseresultaten formuleer je concrete antwoorden op je
onderzoeksvraag in de vorm van conclusies.
6. Ontwerpend Vaoer je alleen uit bij een ontwerpvraag.
7. Rapporteren en presenterend Het laatste deel van je
onderzoek betref de kernactviteit rapporteren en
presenteren. Eigenlijk ben je hier het hele onderzoek lang
mee bezig. Door een praktjkonderzoek in gang te zeten zorg
je voor veranderingen in de organisate. Het gaat om
veranderingen in denkbeelden, materialen of handelen van
jezelf of collega’s. Door belanghebbenden intensief bij je
onderzoek te betrekken, bereik je dat veranderingen ook
daadwerkelijk beklijven in denken en handelen van mensen
in de werksituate.
Definite praktijkonderzoek in zorgen welziijnd
Praktjkonderzoek in zorg en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en
dienstverleners, waarbij op systematsche wijze in interacte met de omgeving antwoorden
verkregen worden op vragen die ontstaan in de eigen beroepspraktjk, gericht op verbetering van
deze praktjk.
Onderzoek als middeld
Onderzoek biedt een methodiek om als zorg- en dienstverlener adequaat te leren handelen in
situates die vragen om inzicht en verdieping. Net als bij het leren fetsen geldt dat het doen van
onderzoek geen doel op zich is. Het uiteindelijke doel bij leren fetsen is om je eenvoudiger te kunnen
verplaatsen van A naar B. Een zorg en dienstverlener doet onderzoek om zich te professionaliseren
en zijn handelen in de beroepspraktjk te verbeteren.
Reflecte en interacted
Onderzoek doen is een actviteit waarbij je voortdurend probeert vanuit verschillende perspecteven
naar de dagelijkse beroepspraktjk te kijken. Onderzoek doen is een vorm van leren.
De noodzaak van vakliteratuurd
Er is kennis nodig om te kunnen zien. Vaakliteratuur kan je helpen meer inzicht te verwerven in je
praktjkprobleem, je onderzoeksvraag aan te scherpen, kernbegrippen te formuleren en data
doelmatg te verzamelen en analyseren.
