Hoofdstuk 1
Inleiding
In het strafproces zijn drie fasen, de opsporing (politie), vervolging (OvJ, advocaat en rechter)
en tenuitvoerlegging (gevangeniswezen, Centraal Justitieel Incassobureau). Maar er zijn
meer actoren!
We bevinden ons momenteel in een periode waarin het strafrechtklimaat zich verhardt, en
de positie van het slachtoffer wordt versterkt.
Hoofdstuk 2
De politie
2.1
De politie heeft de bevoegdheid, als andere middelen falen, om overheidshandelen met
gepast geweld te dwingen, geweldsmonopolie. De politie mensen moeten blind elkaar
vertrouwen en boeven vangen heeft de hoogste prioriteit. Wel is de administratieve druk
zeer hoog.
Hiërarchische opbouw is er bij de politie, maar in de praktijk is er veel discretionaire ruimte.
De politie handhaaft de bestaande rechtsorde. Anders is hij behoudend. Tegelijkertijd is zij
vernieuwend, zowel in politie management als een politiewerk.
De politie zoekt evenwicht tegen actie en administratie, tussen hiërarchie en
handelingsvrijheid, tussen lokaal en internationaal, en tussen behoudend en innovatief.
2.2
In de jaren zestig van de twintigste eeuw (1966), tijdens de bruiloft van Beatrix en Claus,
waren er rellen waarop de politie repressief reageerde. Hierna stelde de politie veel
wijkagenten in om contact met de burgers te verbeteren.
In 1977 (Politie in Verandering) werden deze wijkagenten weer afgeschaft, en vervangen
door het wijkteammodel, georganiseerde politie die weer wat er speelt.
Na invoering van deze ‘dichtbij politie’ ontstond er steeds meer schaalvergroting. Hiervoor
waren twee oorzaken:
1. Criminelen werden steeds mobieler, zowel in vervoer als met telefoon en internet.
2. Politieministers zagen voordelen in een minder versnipperde organisatie.
In de jaren negentig stapte men weer van het ‘de brede basispolitietaak’. De politie
introduceerde de ‘gebied gebonden politiezorg’ (GPZ). Dit verschilde met hiervoor, omdat
een werkgebied vijf- tot tienmaal zo klein was dan een wijkteam. Zij leggen zich toe op het
bouwen en onderhouden van sociale netwerken, kennen en gekend worden, het voorkomen
en oplossen van problemen in de wijk in nauwe samenwerking met andere instanties.
De politie past zich steeds aan de samenleving aan. De belangrijkste ontwikkeling is
momenteel de digitalisering van de samenleving. ‘Intelligence’ speelt een belangrijker rol in
het politiebeleid. Dat is ‘geanalyseerde informatie op grond waarvan beslissingen worden
uitvoering van de politietaak worden genomen’, ook wel ‘intelligence-lef policing’,
,informatie gestuurde politie. Het houdt eigenlijk in eer een goede probleemanalyse maken
en dan pas doen.
Echter schept digitalisering ook veel nieuw mogelijkheden voor criminelen. Om de algemeen
digitalisering zijn daarom nieuwe afdelingen opgericht, het landelijk team High Tech Crime
en regionale onderdelen Digitale Expertise en Cybercrime Teams.
Onder regionale eenheden vallen regionale diensten, districten en divisies. Een voorbeeld
van een regionale Regionale Recherche. Onder de districten vallen de lokale robuuste
basisteams, de districtsrecherche die zich richt op high-impact crime, en flexteams die, ter
ondersteuning of probleem- gericht, flexibel kunnen worden gevormd en ingezet. Divisies
zijn gespecialiseerde afdelingen, zoals de jeugd- en zedenpolitie of de vreemdelingenpolitie.
Onder de landelijke eenheid vallen verschillende specialistische diensten waaronder de
Dienst Landelijke Recherche die zich richt op de bestrijding van zware en georganiseerde
criminaliteit met een nationaal of internationaal karakter.
2.3
Een taak van de politie is het handhaven van de rechtsorde, het in stand houden van de
legitieme maatschappelijke verhoudingen en aanspraken.
1. Handhaven van de wet of ‘strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde’.
2. Handhaven van de maatschappelijke orde, veelal in de zin van ‘openbare orde’.
De eerste vorm van handhaven typeert de politie het meeste, handhaving met
gebruikmaking van wettelijke dwangmiddelen en andere opsporingsbevoegdheden. Het
politieonderzoek, de opsporing eindigt in een proces-verbaal. Dat legt de basis voor een
rechterlijk oordeel.
De tweede vorm van handhaven, houdt zich bezig met de normale sociale en fysieke
patronen in de publieke ruimte, blauw op straat. ‘Kleine ordehandhaving’ is vooral gericht op
wijken en buurten. ‘Grote ordehandhaving’ is gericht op evenementen met een zeker
risicogehalte.
Op gebied van hulpverlening is het zo dat men zich wil richten op de noodhulp, maar in de
praktijk ook vaak hulp wordt verleend in minder urgente situaties.
De essentie van politie is het toepassen van positieve of negatieve sancties met als oogmerk
het gedrag van anderen in overeenstemming te houden of brengen met de standaarden die
gelden binnen de groep. Je hebt twee soorten sociale controle:
1. Informele sociale controle, krijgt vorm en inhoud door de activiteiten van mensen
onderling, in hun alledaagse leefomgeving. Mensen met elkaar.
2. Formele sociale controle, indien deze wordt uitgeoefend door mensen die op grond
van regels in de samenleving die controle als speciale taak hebben. Wordt
ingeschakeld als informele sociale controle niet lukt. Ze mogen controle uitoefenen
maar zijn op hun beurt weer onderwerp van democratische informatietechnologie.
Voor politie zijn informele en formele sociale controle beide van belang, ze hebben elkaar
steeds nodig.
De politie heeft twee essentiële hulpmiddelen:
1. Informatie met bijbehorende informatietechnologie, van burgers en andere
instanties.
, 2. Gezag en macht van de politie, ook van burgers en ander instanties die macht of
invloed hebben op het gedrag van mensen uit te oefenen.
Volgens het Inrichtingsplan Nationale Politie kent basispolitiewerk vier hoofdprocessen: de
output van het ene kan meteen de aanleiding zijn voor het andere.
- Intake en service Begin van vele zaken
- Noodhulp verlenen van hulp aan hen die deze behoeven
- Handhaving handhaving van de rechtsorde
- Opsporing handhaving van de rechtsorde
Agenten treden geregeld repressief op, de mate hiervan hangt af van de urbanisatie en de
mate waarin politiechefs vragen om optreden tegen verkeersovertredingen.
Noodhulpagenten komen frequent uit eigen beweging in actie, speciaal op verkeersgebied.
Noodhulp is sterk incidentgericht politiewerk en bestaat overwegend uit controle van
rechtsregels, vooral op het gebied van verkeer.
Wijkagentenstraatwerk betreft ook controle van rechtsregels de hoofdrol, direct gevolgd
door hulpverlening en netwerken. Bij wijkagenten is het netwerk wel heel belangrijk, en
heeft veel werk aan overleg en administratie.
Politiestraatwerk is dus controle van de rechtsregels.
Bij grote evenementen heeft de politie de taak om alles in goede banen te leiden, crowed
management. Soms moet de ME te pas komen crowed control. Uit onderzoek is gebleken
dat als de politie vooral de gedragsregels mededeelt, low profile toezicht, incidenten kunnen
worden voorkomen.
Opsporing/recherchewerk vindt plaats op verschillende niveaus in de politieorganisatie.
Lokale en regionale opsporing is de taak van basisteams en regionale eenheden,
(inter)nationale opsporing is de taak van de landelijke eenheid. De ophelderingspercentages
liggen de laatste jaren rond de 26%. We zien dezelfde situatie als bij straatwerk,
spectaculaire zaken zijn eerder uitzondering dan regel.
Het principe van oplossen is dat een delict en een dader aan elkaar gekoppeld worden. Voor
het oplossen van delicten zijn twee hoofdroutes:
1. Van gepleegd delict naar een verdachte, in de meeste gevallen doordat een
slachtoffer of getuige de verdachte aan de politie bekend maakt, of de politie op
heterdaad aanhoudt. Klassiek opsporen.
2. Heeft de politie voor een delict een verdachte aangehouden dan kan zijn nog weer
andere zoeken bij die verdachte (case enrichment). Zij zoekt dan bijvoorbeeld aan de
hand van een typische werkwijze (modus operandus). Ook kan een verdachte tijdens
een verhoor een nieuw delict bekennen.
Echter zijn forensisch materiaal en verklaringen onvoldoende om een zaak rond te krijgen, er
moet een geloofwaardig verhaal worden opgesteld over de toedracht een in
bewijsmiddelen verankerd verhaal over omstandigheden en motieven die tot een delict
hebben geleid.
Recherchewerk begint met een mogelijk verhaal en wordt gedurende het onderzoek elke
keer weer opnieuw getoetst, om zo dicht mogelijk bij een waar gebeurd verhaal te komen.
Hierna gaat de zaak naar het OM.
