Franka Huizing
REV3D
Werkgroepen Recht Decentrale Overheden
Werkgroep 1: lokaal bestuur, dualisering, decentralisatie, gemeenteraad
Lokaal bestuur = gemeente,
Kenmerken
- De gemeente heeft de jurisdictie over een bepaald gebied, elke gemeente heeft
eigen regels en verordeningen die alleen gelden voor die gemeente
- De gemeente is echter wel ondergeschikt aan een hogere autoriteit, de gemeente
moet binnen de grenzen van hogere wet- en regelgeving blijven
- Het bestuur van de gemeente is democratisch gelegitimeerd door middel van
gemeenteraadsverkiezingen
- De gemeente heeft het recht om van haar burgers belasting te heffen
- De gemeente heeft een open huishouding, het gemeentelijke takenpakket is in
principe onbeperkt
- De gemeente is de fysiek meest nabij en territoriaal kleinste overheidslaag
Gedecentraliseerde eenheidsstaat,
- Tegenovergestelde van een federatie, die mogen hun eigen wet- en regelgeving
vormen (zoals de Verenigde Staten).
- Binnen deze eenheidsstaat vormen de hogere overheden de wet- en regelgeving
voor de lagere overheden.
- Huidige inrichting van het Nederlands binnenlands bestuur is gestoeld op de
Grondwet van Thorbecke uit 1848, met 3 hoofdlagen van bestuur: gemeente,
provincie en Rijk.
o Eenheidsstaat: primaat van de rijksoverheid
o Gedecentraliseerd: gemeenten en provincies besturen mee in medebewind,
maar hebben ook zelfstandige, autonome taken.
Autonomie en medebewind,
Onderscheid in taken van de gemeente
- Artikel 124 Grondwet
o Voor provincies en gemeenten wordt de bevoegdheid tot regeling en bestuur
inzake hun huishouding aan hun besturen overgelaten.
- Artikel 108 Gemeentewet
o De bevoegdheid tot regeling en bestuur inzake de huishouding van de
gemeente wordt aan het gemeentebestuur overgelaten ( autonomie).
o Regeling en bestuur kunnen van de besturen van provincies en gemeenten
worden gevorderd bij of krachtens de wet ( medebewind).
Inzoomen: gemeente,
Wat doet een gemeente?
- Gemeentes hebben zeer veel verschillende taken, onder andere:
o Burgerzaken: gemeente houdt bij wie in de gemeente woont via het BRP en
geeft officiële documenten af, zoals paspoorten en rijbewijzen.
o Openbare orde en veiligheid: de burgemeester in de gemeente heeft het
gezag over de politie en brandweer. Bovendien stelt elke gemeente een APV
op, waarin regels staan over bijvoorbeeld het afsteken van vuurwerk.
, Franka Huizing
REV3D
o Sociale zaken en werkgelegenheid: elke gemeente is bijvoorbeeld
verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet.
o Zorg, welzijn en volksgezondheid: elke gemeente is bijvoorbeeld
verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke
ondersteuning en voor de jeugdzorg, elke gemeente heeft een GGD en de
gemeente houdt toezicht op de kinderopvanginstellingen.
o Onderwijs: de gemeente is verantwoordelijk voor het toezicht op de
Leerplichtwet en is verantwoordelijk voor de huisvesting van (basis)scholen.
o Asielbeleid en integratie: gemeenten moeten bijvoorbeeld asielzoekers met
een tijdelijke verblijfsvergunning volgens een bepaalde verdeelsleutel van het
Rijk huisvesten.
o Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting: elke gemeenteraad dient een
bestemmingsplan vast te stellen en de gemeente houdt toezicht op de
woningbouw en maakt daarover afspraken met woningcorporaties.
o Verkeer en vervoer: de gemeente moet zorgen voor aanleg en onderhoud van
fietspaden, parkeerterreinen, autowegen en trottoirs. Om alle verkeer in goede
banen te leiden, stellen veel gemeenten een verkeer- en vervoerplan.
o Milieubeheer: de gemeente is verantwoordelijk voor de uitoefening van en
toezicht op de Wet milieubeheer, welke regels stelt over gebruik van de grond,
lucht, enz.
o Sport, cultuur en recreatie: gemeenten stellen subsidies en gebouwen
beschikbaar voor sportclubs, theaters, zwembaden, enz. Daarnaast ligt de
zorg boor natuur- en recreatiegebieden vaak bij gemeenten.
Inrichting gemeente
- De organisatie van de gemeente is vastgelegd in de Gemeentewet. Gemeenten zijn
publiekrechtelijke rechtspersonen die in de Grondwet worden opgericht, artikel 123 /
124 Grondwet.
- Belangrijk is ook 125 Grondwet:
o Aan het hoofd van de provincie en de gemeente staan provinciale staten
onderscheidenlijk de gemeenteraad. Hun vergaderingen zijn openbaar,
behoudens bij de wet te regelen uitzonderingen.
o Van het bestuur van de provincie maken ook deel uit gedeputeerde staten en
de commissaris van de Koning, van het bestuur van de gemeente en het
college van B&W.
Gekozen volksvertegenwoordigers
- Volksvertegenwoordigend orgaan: artikel 7 Gemeentewet, de raad vertegenwoordigt
de gehele bevolking van de gemeente.
- De omvang van de gemeenteraad is afhankelijk van het aantal inwoners van de
betreffende gemeente. De kleinste gemeenteraad bestaat uit 9 leden (< 3.001
inwoners) tot maximaal 45 raadsleden (>200.000 inwoners), artikel 8 Gemeentewet.
- De gemeenteraad, afgekort ook wel de raad genoemd, wordt rechtstreeks door de
inwoners van de gemeente gekozen. Dat gebeurt om de vier jaar bij de
gemeenteraadsverkiezingen.
Verkiezingen
- Vereisten om gekozen te worden als gemeenteraadslid: artikel 10 Gemeentewet
o Incompatibiliteiten: Artikel 13 en 15 Gemeentewet