BIJZONDER STRAFRECHT
SAMENVATTING WEEK 1-7
Week 1: inleiding en fiscaal strafrecht
Vindplaatsen fiscaal strafrecht Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR)
Heffingsmethodieken
Bij belastingheffing (= formeel vaststellen van de belastingschuld) wordt onderscheid gemaakt tussen twee
soorten belastingen. In de heffingswetten zelf is geregeld met welke categorie de belastingplichtige te maken
heeft.
Aanslagbelastingen (zoals inkomstenbelasting; zie artikel 9.1 IB en vennootschapsbelasting) art.
11-18a AWR
o Bij wege van aanslag geheven
o Aanslag wordt vastgesteld door de Inspecteur (art. 11 lid 1 AWR)
o Inspecteur is daarbij niet gebonden aan de aangifte van de belastingplichtige (zie artikel 11 lid
2 AWR)
o Betalingsverplichting ontstaat zodra aanslag definitief is
o Navordering mogelijk
Aangiftebelastingen (bijv. omzetbelasting; zie artikel 14 lid 1 Wet op de Omzetbelasting,
loonbelasting) art. 19-20 AWR
o Heffing bij wege van voldoening (voor jezelf) of afdracht (voor ander bijv. werkgever voor
werknemer) op aangifte
o Belastingplichtige stelt zelf vast wat zijn belastingschuld is en betaalt tegelijk
o Naheffing mogelijk
Verschil is relevant voor bestuurlijke boetes (67a e.v. AWR)
Corrigerende heffingshandelingen
Navorderingsaanslag (art. 16 AWR bij aanslagbelastingen)
o Binnen vijf jaar!
o Alleen mogelijk als de Inspecteur een nieuw feit bekend is geworden, maar ook indien
De belastingplichtige te kwader trouw heeft gehandeld: opzettelijk de juiste
inlichtingen onthouden of opzettelijk een onjuiste aangifte gedaan
Naheffingsaanslag (art. 20 AWR bij aangiftebelastingen)
o Binnen vijf jaar!
Informatieverplichtingen
Aangifteplicht (= kernplicht)
o Artikel 6 lid 1 AWR: Inspecteur kan uitnodigen tot het doen van aangifte
Artikel 6 lid 3 AWR: in bepaalde gevallen verplichting verzoek tot uitnodiging doen
van aangifte. Als je dan geen verzoek doet bestuurlijke boete: 67ca AWR
Art. 7 AWR: ‘opgave van gegevens’
Art. 8 AWR: indien uitgenodigd verplicht tot doen van aangifte ‘stellig, duidelijk en
zonder voorbehoud’
Bijkomende fiscale verplichtingen (art. 47 e.v. AWR)
o Voor ‘een ieder’ – desgevraagd
De eigen belastingplicht (art. 47 AWR)
Art. 49 AWR: de gegevens en inlichtingen dienen duidelijk, stellig en zonder
voorbehoud te worden verstrekt.
Lid 2: maken van kopieën
Art. 50 AWR: verlenen van toegang tot gebouw of grond
o Voor ‘administratieplichtigen’ – desgevraagd en/of spontaan
Art. 52 AWR: fiscale administratie- en bewaarplicht. Alles wat fiscaal van belang
kan zijn, valt hieronder. De administratie dient 7 jaar te worden bewaard (lid 4).
Art. 53 AWR: de belastingheffing van derden (lid 1 sub a) of de inhoudingsplicht (lid
1 sub b)
, BIJZONDER STRAFRECHT
SAMENVATTING WEEK 1-7
Op basis van artikel 25 lid 3 AWR treedt er omkering van de bewijslast in als de belastingplichtige (1) de
vereiste aangifte niet heeft ingediend of (2) in het geval de belastingplichtige bepaalde
informatieverplichtingen niet is nagekomen.
De strafbare feiten in de AWR
Artikel 68 AWR – overtredingen
Schending bijkomende fiscale verplichtingen van art. 47-56 AWR
o Strafbaar is:
a) Niet, onjuist of onvolledig verstrekken van inlichtingen, gegevens of aanwijzingen
b) Niet beschikbaar stellen van boeken, bescheiden en andere gegevensdragers
c) In valse of vervalste vorm beschikbaar stellen van boeken, bescheiden en andere
gegevensdragers
d) Niet voeren van een administratie
e) Niet bewaren van boeken, bescheiden en andere gegevensdragers
f) Niet verlenen van medewerking als bedoeld in artikel 52 lid 6 AWR (dat lid bevat de
verplichting om op een zodanige manier de administratie te voeren dat controle
binnen redelijke termijn mogelijk is
g) Uitreiken van een onjuiste factuur of nota
Geen overtredingen van aangifte- of betaalplicht! Consequentie: niet-opzettelijk handelen in strijd
met de aangifte- en betalingsplicht levert geen strafbaar feit in de zin van de AWR op. Wel kan er in
dat geval een bestuurlijke boete worden opgelegd.
Geen opzet of schuld, wel mogelijkheid tot beroep op AVAS
Overtreding van art. 68 AWR wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste zes maanden of een
geldboete van de derde categorie (art. 23 lid 4 Sr)
Artikel 69 en 69a – misdrijven (alleen doleus!)
Artikel 69: alle overtredingen van artikel 68 indien zij met opzet zijn begaan + het opzettelijk niet, te
laat (lid 1) onjuist en onvolledig doen (lid 2) van aangifte.
o Lid 1: gevangenisstraf van vier jaar en/of geldboete van de 4 e categorie, of indien dit bedrag
hoger is, ten hoogste het bedrag van de te weinig geheven belasting
o Lid 2: gevangenisstraf van zes jaar en/of geldboete van de 5 e categorie, of indien dit bedrag
hoger is, ten hoogste eenmaal het bedrag van de te weinig geheven belasting.
Art. 69a: het opzettelijk niet, gedeeltelijk niet of niet tijdig betalen van. Aangiftebelasting
o Strafbedreiging komt overeen met die van art. 69 lid 2 AWR.
Art. 69 AWR: opzet en strekkingsvereiste
Artikel 69 lid 1 en 2:
‘Hij die opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte niet, te laat, onjuist etc. doet (…) wordt, indien
het feit ertoe strekt dat te weinig belasting wordt geheven, gestraft met…
Artikel 69a lid 1:
‘Hij die opzettelijk de belasting welke op aangifte moet worden voldaan of afgedragen (gedeeltelijk) niet, te
laat betaalt, wordt gestraft met…’
Opzet: willens en wetens aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat een bepaald gevolg zal intreden
Kenniscomponent (wetens) snel aan voldaan, omdat eenieder door de complexiteit en omvang van
de regelgeving zich bewust is van de aanmerkelijke kans dat zijn aangifte onjuist of onvolledig kan
zijn
o Gerechtshof Arnhem Opzet in fiscalibus
Verdachte voert aan dat hij niet wist dat zijn werkwijze van hem en zijn
belastingadviseur (indienen van onjuiste aangiften en die later corrigeren) niet was
toegestaan
Hof:
In aangiften te lage omzetbedragen vermelden
, BIJZONDER STRAFRECHT
SAMENVATTING WEEK 1-7
Verdachte en adviseur wisten dat deze bedragen onjuist waren
Dus kan het niet anders dan dat verdachte moet hebben geweten dat hij
onjuiste aangiften deed bewezenverklaring van opzet
Kritisch: ‘had moeten weten’ culpa, geen opzet
o Rechtbank Amsterdam 24 december 2019 (niet in reader): het enkele feit dat de aangifte
onjuist is, brengt geen opzet mee.
Opzet ziet op alle bestanddelen die na opzet komen in de delictsbestanddelen, behalve de
geobjectiveerde bestanddelen
Strekkingsvereiste (‘indien het feit ertoe strekt dat te weinig belasting wordt geheven’) =
geobjectiveerd bestanddeel
o HR Strekkingsvereiste r.o. 3.6: beslissend is of de gedraging naar haar aard in het algemeen
geschikt is om teweeg te brengen dat onvoldoende belasting wordt geheven
Pleitbaar standpunt
Paragraaf 4 lid 3 Besluit bestuurlijke Boeten Belastingdienst: “Van een bepleitbaar standpunt is sprake als
een. Door belanghebbende ingenomen standpunt, gelet op de stand van de jurisprudentie en de heersende
leer, in die mate juridisch pleitbaar of verdedigbaar is dat belanghebbende redelijkerwijs kan menen juist te
handelen. Is er sprake van een pleitbaar standpunt, dan kan de belanghebbende er geen verwijt van worden
gemaakt dat er aanvankelijk geen of te weinig belasting is geheven. Een pleitbaar standpunt sluit het.
Opleggen van zowel een verzuimboete als een vergrijpboete uit”.
Bijv. discussie in vakliteratuur
Pleitbaar is in elk geval wat de lagere rechtspraak later blijkt te aanvaarden, al haalt de hogere rechter
en een streep door (zie annotatie punt 9 bij HR Pleitbaar standpunt)
Het pleitbaar standpunt is een bewijsverweer; gericht op het wegnemen van opzet (aanmerkelijke
kans) op onjuistheid (zie annotatie punt 27 bij HR Pleitbaar standpunt)
Zie ook HR 21 april 2017 Credit Suisse HR Pleitbaar standpunt r.o. 2.4
Criterium: naar objectieve maatstaven bepleitbaar (3.4.5. en 3.4.7)
Het is niet van belang of de belastingplichtige bij het doen van de aangifte de pleitbare maar later
onjuist bevonden uitleg voor ogen heeft gestaan (3.4.5)
M.b.t. een mogelijke strafvervolging geldt dat er geen opzet is indien, al dan niet achteraf bezien, de
aanvaarde kans dat de aangifte onjuist zou blijken te zijn, niet aanmerkelijk was. (3.4.7)
Verhouding (fiscaal) strafrecht en fiscaal recht
HR Autonomie fiscaal strafrecht r.o. 2.5
Verdachte leidde koppelbazenorganisatie vanuit Nederland
Twee procedures: een fiscale, waarin inspecteur de fiscale constructie aanvocht, maar waarvan de
uitkomst nog niet bekend was, en een strafprocedure
Verdachte: strafrechter moet wachten op uitkomst fiscale procedure
HR: strafrechter dient zich een zelfstandig oordeel te vormen over de vraag of verdachte een te laag
bedrag aan belasting heeft opgegeven. Daaraan doet niet af dat de verdachte bezwaar heeft gemaakt
tegen de hem opgelegde navorderingsaanslagen en hiero nog niet is beslist.
Verhouding fiscaal en commuun strafrecht
Artikel 91 Sr: de algemene bepalingen van het WvSr zijn van toepassing op de strafbare feiten van de AWR
voor zover deze wet geen andere bepalingen geeft. Bijv. leerstukken poging en voorbereiding, samenloop,
rechtsmacht, daderschap en deelneming.
HR Aangifte doen door ander dan belastingplichtige r.o. 2.4.1-2.4.3: buiten de gevallen dat aangifte is gedaan
d oor de belasting- of betalingsplichtige of door een vertegenwoordiger daarvan ex art. 42 (bestuurder van
lichamen) 43 (wettelijke vertegenwoordiger, curator en bewindvoerder) en 44 (executeur) AWR kan geen
sprake zijn van het als pleger strafrechtelijk aansprakelijk zij voor onjuist of onvolledig doen vanaangifte als
bedoeld in art. 69 lid 2 AWR.
, BIJZONDER STRAFRECHT
SAMENVATTING WEEK 1-7
R.o. 2.5: opmerking verdient dat de art. 47-51 AWR diverse mogelijkheden bieden om degene die anders dan
als pleger betrokken is bij een onjuiste of onvolledige aangifte, onder specifieke voorwaarden strafrechtelijk
aansprakelijk te stellen voor die betrokkenheid. Onder omstandigheden kan een dergelijke gedraging ook
‘valsheid in geschrift’ (art. 225 lid 2 Sr) opleveren.
Afwijkingen/aanvullingen algemeen strafrechtelijke leerstukken
Inkeerbepaling: art. 69 lid 3 AWR, 67n AWR; par. 5 BBBB
Specialis-regeling: art. 69 lid 4 AWR: de eerste twee leden van artikel 69 AWR bezitten specialiteit
ten opzichte van artikel 225 lid 1 en 2 Sr
Andere voorbeelden: rechtsmacht (art. 73 AWR) en strafbeschikking (art. 76 AWR)
De inkeerbepaling – art. 69 lid 3 AWR
Vervolgingsuitsluitingsgrond: het recht tot strafvervolging vervalt indien de belastingschuldige alsnog
aan zijn fiscale aangifte- of informatieverplichtingen voldoet voordat hij weet of redelijkerwijs moet
vermoeden dat één of meer van de opsporingsambtenaren de onjuistheid of onvolledigheid bekend is
of bekend zal worden (‘de strafrechtelijke inkeer’).
Artikel ziet alleen op bepaalde fiscale misdrijven
‘Weet of redelijkerwijs moet vermoeden’: objectief vermoeden dat onjuistheid bekend was of zou
worden bij fiscus
Persoonlijke werking: wie is ‘schuldige’?
o HR Inkeerregeling en witwassen r,o. 3.3.2 – 3.3.3
In beginsel de belastingplichtige, maar in bijzondere gevallen degene die. Heeft.
Bijgedragen aan de aan de schuldige verweten gedraging en inkeer heeft bevorderd
Buitenwettelijke vervolgingsuitsluitingsgrond
Artikel 67n lid 1 AWR
Op grond van dit artikel wordt geen vergrijpboete opgelegd wanneer de belastingplichtige uiterlijk twee jaar
nadat hij een onjuiste of onvolledige aangifte heeft gedaan of aangifte had moeten doen, alsnog een juiste en
volledige aangifte doet, dan wel juiste en volledige inlichtingen, gegevens of aanwijzingen verstrekt voordat
hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat de Inspecteur met de onjuistheid of onvolledigheid bekend is of
zal worden (‘de boete-inkeer’). Volgens lid 2 leidt inkeer na afloop van de periode van twee jaren na het
beboetbare feit, tot matiging van de boete.
Fiscaal boeterecht
Kenbronnen: AWR, Awb en BBBB
Twee typen bestuurlijke boeten:
- Verzuimboeten: geen opzet of grove schuld vereist, wel verwijtbaarheid (mogelijkheid beroep op
avas)
o Artikel 67a AWR: niet tijdig indienen van een aangifte voor een aanslagbelasting (=
boete bij primitieve aanslag)
o Artikel 67b AWR: niet tijdig indienen van een aangifte voor een aangiftebelasting
o Artikel 67c AWR: niet tijdig (volledig) afdragen van verschuldigde aangiftebelasting
o Artikel 67ca AWR: niet voldoen aan bijkomende fiscale verplichtingen
- Vergrijpboetes: vereist opzet of grove schuld
o Artikel 67cc AWR: het opzettelijk of met grove schuld onjuist of onvolledig verstrekken
van inlichtingen in een verzoek om het vaststellen van een voorlopige aanslag of een
verzoek om herziening
Let op: alleen vennootschapsbelasting en inkomstenbelasting!
o Artikel 67d. AWR: het opzettelijk of met grove schuld niet, niet tijdig of niet volledig
doen van een aangifte van een aanslagbelasting
o Artikel 67e AWR: indien een aanslagbelasting tot een te laag bedrag is vastgesteld of
anderszins te weinig belasting is geheven als gevolg van opzet of grove schuld van de
belastingplichtige, is dat beboetbaar bij de navorderingsaanslag
o Artikel 67f AWR: het voorgaande geldt ook voor een aangiftebelasting
