Samenvatting
Samenvatting Geschiedenis Examentof. Hoofdstuk 1/10 uit het boek Memo
Dit zijn de hoofdstukken 1/10 samengevat voor het geschiedenis examen
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 69 pagina's
Voorbeeld 4 van de 69 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
§1.1 De agrarische revolutieHomo habilis – Eerste mens, verscheen zo’n 2.5 miljoen jaar geleden in Afrika. Was al
een jager-verzamelaar.
Homo sapiens – De moderne mens, ontstond rond 140.000 v.C. in Afrika. Rond 100.000
v.C. trok hij naar Azië, rond 40.000 v.C. naar Europa
Vanuit Afrika trok de moderne mens naar Azië en Europa. Het waren jagers-verzamelaars
die wanneer hun leefomgeving niet meer genoeg voedsel bood, verder trokken
(nomadisch bestaan). Ze leefden in kleine groepen. De moderne mens maakte meer
gespecialiseerde gereedschappen en wapens dan zijn voorgangers. Daarvan getuigen de
grotschilderingen in Zuid-Europa. Geschreven bronnen van deze periode zijn er niet en
daarom spreken we over de prehistorie.
De overgang naar een boerenbestaan is een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de
prehistorie geweest. De redenen waarom men overstapte naar een boerenbestaan zijn
nog niet helemaal duidelijk maar deze overgang vond als eerste plaats in het Midden-
Oosten. Na de laatste ijstijd ontstond er door regenval een vruchtbaar gebied.
Sommige archeologen stellen dat een nieuwe klimaatovergang de aanzet gaf tot de
overgang naar landbouw. Hillman stelt dat in Abu Hureyra sprake was van een droogte
waardoor de wilde granen uitstierven (voedseltekort)
Kou, droogte -> er groeien minder eetbare wilde planten -> voedseltekort -> zelf
produceren
Volgens een andere theorie groeide de bevolking zo snel, dat de natuur dat niet kon bij
houden. Men was daarom gedwongen om zelf gewassen te verbouwen.
Te veel mensen –> natuur is niet genoeg -> zelf gewassen verbouwen
Een feit is ook in andere werelddelen uiteindelijk ook de landbouw werd uitgevonden.
Uiteindelijk, om wat voor reden dan ook, gingen mensen zich bijna allemaal volledig op
de landbouw richten.
Omdat de overgang naar de landbouw zo ingrijpend was noemen we dat de agrarische
revolutie. Van een nomadisch bestaan ging men zich nu permanent vestigen op een
vaste plek, een sedentair bestaan.
Gevolgen agrarische revolutie:
- In tegenstelling tot jagers-verzamelaars kon men nu op dezelfde oppervlakte 60
tot 100 keer zoveel mensen in leven houden.
- Het geboortecijfer steeg doordat vrouwen sneller achter elkaar kinderen kregen.
Gemiddeld één in de twee jaar, bij de jagers-verzamelaars gemiddeld één in de
vier jaar.
- Rond 7500 v.C. ging men voor het eerst aan veeteelt doen.
- Daarnaast stimuleerde de agrarische revolutie tot allerlei nieuwe technieken. Het
Neolithicum werd nieuwe steentijd genoemd omdat men nieuwe gepolijste stenen
als gereedschappen ging gebruiken. Een volgende stap was het gebruik van
metaal. Eerst was brons het gebruikte materiaal in het Midden-Oosten.
- De mens ging de natuur steeds meer naar zijn hand zetten. Men paste de
omgeving aan de wensen van de mens aan
Toch is volgens sommige historici de agrarische revolutie niet in alle opzichten een
verbetering.
- Mensen die op landbouw overstapten waren vaak minder gezond dan jagers-
verzamelaars blijkt uit archeologisch onderzoek, ze leden aan infectieziekten,
ondervoeding en misvorming.
, - Ze waren vaak kleiner dan jagers en verzamelaars.
- Indianen in de VS hadden een lagere levensverwachting bij de geboorte dan
jagers -verzamelaars. Het daalde van 26 naar 19 jaar.
- Het voedsel was zeker in het begin zeer eenzijdig.
- Mislukte een oogst dan dreigde er hongersnood.
- Agrarische revolutie leidde tot sociale ongelijkheid -> er kwamen verschillen in
rijkdom, macht en aanzien. Voor het eerst ontstond er een hiërarchie (rangorde).
§1.2 Het ontstaan van steden
De vroege steden ontstonden rond 3300 v. Chr. in Soemerië. Enkele van die steden
waren Uruk, Ajkakd, Eridu en Ur. Dat kwam doordat er vruchtbare grond was door
overstromingen van de Tigris en de Eufraat. De boeren maakten gebruik van irrigatie
(kunstmatig bevloeien) en legden kanalen en waterreservoirs aan om het water naar de
akkers te brengen. Ze bouwden ook dijken om de velden tegen overstromingen te
beschermen. Daardoor leverde de landbouw overvloedige oogsten op waardoor de
bevolking, die toenam, zich niet alleen maar met de voedselvoorziening bezig hoefde te
houden. Daardoor ontstonden er andere nieuwe beroepen zoals ambachtslieden,
kleermaker en smid. Kooplieden vormden een welvarende en invloedrijke groep en
priesters hadden veel aanzien. Hun gemeenschappen groeiden uit van kleine
nederzettingen tot echte steden (stedelijke gemeenschap).
Kortom er ontstond een stedelijke samenleving waarin niet alleen sprake was van een
arbeidsverdeling, maar ook van een hiërarchie. Er ontstonden verschillende sociale lagen,
die van elkaar verschilden in rijkdom en macht. De boeren stonden onder aan de sociale
ladder.
Door de complexere samenleving had men goede bestuurders nodig. De stadbestuurders
moesten de orde handhaven, de stad beschermen en het irrigatiesystemen laten
onderhouden. Dat gebeurde met behulp van ambtenaren die de administratie bijhielden,
wetten opstelden en de belastingen inden. De machtige leiders werden na verloop van
tijd tot koning gekroond en hun positie werd erfelijk.
Na het ontstaan van steden in Mesopotamië kwam in Egypte de verstedelijking ook op
gang. De omstandigheden daar waren vergelijkbaar.
Tussen 2700 en 300 v.C. verschenen ook in andere vruchtbare gebieden in de wereld
complexe stedelijke samenlevingen, in China, India, Mexico en Peru. Ze hebben zich
onafhankelijk van elkaar ontwikkeld en relatief kort na elkaar.
De ontwikkeling van de steden en het eerste schrift ontwikkelde zich tegelijkertijd.
Steden besturen is ingewikkeld en het schrift is daar een ideaal hulpmiddel bij. Zowel de
koningen als de priesters konden niet zonder een goede administratie. De koning voor de
belastingheffing, de uitbetaling van het loon en het leger. De priesters want
tempelcomplexen groeiden uit tot machtige organisaties met veel landbezit en personeel.
De ontwikkeling van het schrift vond stapsgewijze plaats:
- Agrarische gemeenschappen gebruikten vanaf 8000 v.C. kleine voorwerpjes van
klei om goederen te registreren.
- Het Soemerische schrift bestond uit het beeldschrift.
- Dit werd aangevuld met het gebruik van pictogrammen die klanken uitdrukten.
- De tekeningetjes werden vervangen door abstracte tekens. Omdat ze op spijkers
leken wordt het Soemerische schrift spijkerschrift genoemd.
- De Egyptenaren gingen vanaf 3100 v.C. hiërogliefen gebruiken en rond 2800 v.C.
het snellere hiëratische schrift.
- Rond 2600 v.C. werd het spijkerschrift niet meer alleen gebruikt voor de
administratie maar ook voor allerlei andere zaken en verschenen de eerste
literaire, wetenschappelijke, biografische en historische teksten.
,Maar de beheersing van het schrift was geen makkelijke zaak en kon alleen maar gelezen
worden door een kleine elite. Dit veranderde geleidelijk en het schrift werd daarmee een
essentieel onderdeel van de menselijke cultuur. Het einde van de prehistorie is dus voor
elk land op verschillend. In Nederland bv. rond 50 v. Chr. door de komst van de
Romeinen.
§1.3 Machtige rijken in het Midden-Oosten
Een staat is een afgebakend gebied met een centraal bestuur. De Egyptische
eenheidsstaat ontstond in 3100 v.C., toen koning Menes het noordelijke en zuidelijke deel
van het Nijlgebied verenigde. Het was de eerste staat ter wereld.
Een staat had een centraal bestuur met een rechtssysteem dat voor het hele gebied
geldt. In een staat mag alleen de overheid geweld gebruiken. Dit noemen we
geweldmonopolie.
De farao stond aan het hoofd van de Egyptische staat. Hij moest naast de interne
veiligheid ook zorgen voor de verdediging van de grenzen van de staat.
De Farao had een uitgebreid ambtenarenapparaat ter beschikking om het land te
besturen. Deze regelden het irrigatiesysteem, de administratie en de bouw van piramides
en tempels. De hogere ambtenaren werden vorstelijk beloond en dat leidde soms tot
pogingen van die ambtenaren om de plaats van de farao in te nemen.
In Mesopotamië ontstond de eerste staat pas rond 2000 v.C. De koning van de stad
Babylon stichtte toen het Babylonische Rijk, dat bijna geheel Mesopotamische besloeg.
De overgang tussen woestijn en landbouwgrond was in Mesopotamië minder abrupt dan
in Egypte waardoor Mesopotamië moeilijker te verdedigen was dan Egypte. Egypte kon
daardoor zich als staat 3000 jaar lang makkelijker handhaven.
De Egyptische godsdienst was polytheïstisch, wat betekent dat meerdere goden
tegelijkertijd werden vereerd. Een belangrijk kenmerk van de Egyptische godsdienst was
het geloof in het leven na de dood. Had je goed geleefd dan kon je naar het hiernamaals.
Werd een farao in het hiernamaals, dan was zijn goddelijkheid voor altijd verzekerd.
De belangrijkste taak van de farao was het handhaven van de 'Maat': de kosmische orde,
de stabiliteit en de harmonie in de samenleving. Door zijn autoriteit op de juiste wijze te
laten gelden en de goden tevreden te stemmen moest de farao ervoor zorgen dat er
altijd Maat in het land heerste.
De farao hield een strakke grip op alle onderdelen van de samenleving. Het priesterschap
en de hele economie stonden onder toezicht van zijn ambtenaren. Omdat al het land
eigendom was van de farao moesten de boeren het overgrote deel van hun oogst aan
hem afstaan. Belangrijke ondernemingen waren eigendom van de staat en alle
internationale expedities vonden in zijn opdracht plaats.
Anders dan in Mesopotamië ontstond in Egypte dus geen beroepsgroep van handelaren
en ontwikkelden zich geen handelssteden. In Egypte ontstonden steden rondom
administratieve centra of belangrijke tempelcomplexen, deze bleven echter
ondergeschikt aan de farao.
De religie speelde ook in Mesopotamië een grote rol. De koningen werden echter niet als
goden beschouwd, maar zouden wel door de koningen zijn uitgekozen om te regeren.
, In tegenstelling tot Egypte verwachtte men in Mesopotamië niet zo veel van het
hiernamaals. Ze lieten dus ook geen graftombes bouwen. De Mesopotamiërs geloofden
dat het hiernamaals een stoffige, grijze onderwereld was. Je kon daarom maar beter
genieten van het leven op aarde.
De Mesopotamische koningen en priesters lieten wel tempeltorens en Ziggoerats
bouwen. De Ziggoerat vormde het centrum van iedere stad en bestond uit verschillende
terrassen van baksteen met daarbovenop een tempel. Mesopotamië was minder sterk
gecentraliseerd dan Egypte.
§2.1 De Griekse democratie
De Atheense democratie
- Beslissingen in Athene werden genomen door een volksvergadering democratie
- Geen parlement, mannen die geen slaaf waren, mochten meebeslissen directe
democratie
- Voorwaarde directe democratie niet te veel burgers
- In het oude Griekenland woonden de Grieken in stadstaatjes, zo kon een directe
democratie ontstaan.
- Stadstaat/polis stedelijke kern en omringende platteland. De meeste poleis
hadden maar een paar duizend inwoners
- Athene was een hele grote polis (300.000 inwoners)
- Vrouwen, kinderen, slaven en vreemdelingen mochten niet meepraten alleen
mannen bezaten het Atheense burgerrecht (al was je arm).
- Deze onderlinge gelijkheid was heel belangrijk voor de Atheners ze waren bang
voor een al te machtige leider
- Vroeger werd Athene geregeerd door koningen, en later door de adel (aristocratie)
rijke en belangrijke mannen die zichzelf zagen als ‘de besten’
- Ook werd Athene tijdelijk geregeerd door één man tiran
- Door veranderingen in de oorlogsvoering waren gewone burgers steeds
belangrijker geworden zwaarbewapende voetsoldaten roeiers op de
oorlogsvloot
- Gewone burgers eisten invloed bij belangrijke beslissingen (oorlog, vrede) en
kregen dat
- Democratie zo ingericht dat niemand te veel macht kon veroveren.
- Volksvergadering koos elk jaar een stadsbestuur, omdat ze niet alles konden
behandelen Raad van de 500 dagelijks bestuur bestond uit 50 raadsleden
(niet langer dan een maand aanblijven) + elke dag een andere voorzitter
- De angst voor al te veel macht bij één persoon was ook zichtbaar in de
rechtspraak en in het leger
- De Atheense rechtspraak in handen van een volksjury leden werden door het
lot aangewezen
- Leger werd geleid door 10 generaals (strategen) elk jaar opnieuw gekozen door
de volksvergadering
- Burgers schreven op een potscherf (ostrakon) welke persoon naar hun mening te
veel macht had. De ‘winnaar’ werd voor een tijd verbannen
schervengericht/ostracisme
Griekse filosofie
- Atheense denkers vroegen zich af of een democratie het beste bestuurssysteem
was kritiek op de democratie, vooral na de Siciliaanse expeditie
- Ze onderzochten allerlei aspecten van het bestaan natuurfilosofie, ethiek &
politiek
- Hun inzichten waren meestal moeilijk aantoonbaar ofwel speculatief
- In wiskunde boekten ze wel vooruitgang
- Griekse filosofen bouwen voort op kennis die was ontwikkeld in Mesopotamië en
Egypte
- 5e eeuw v.C. gingen ze nadenken over de vraag hoe mensen het beste konden
leven
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yhaggui. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 84251 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen