Dit boek heeft als doelen informeren (over wat begrippen zoals duurzaamheid, circulaire economie, etc
betekenen), confronteren (zo staan we er nu voor en het moet beter), uitdagen/prikkelen (tot actie
aanzetten) en inspireren (ideeën opdoen over hoe het dan wel moet). Dat is terug te zien in de
hoofdvragen van het boek: wat wordt verstaan onder duurzame ontwikkeling en circulaire economie,
waarom zijn duurzame ontwikkeling en circulaire economie zo belangrijk en hoe wordt er vormgegeven
aan duurzame ontwikkeling en circulaire economie. Het doel van dit boek is vraagtekens te plaatsen bij
de neoklassieke economische denkwijze en een alternatief voor te stellen waar de samenleving naartoe
moet, duurzame ontwikkeling en circulaire economie.
Deel 1: over het “wat” van duurzame ontwikkeling en de
circulaire economie
H1: Duurzame ontwikkeling, waar hebben we het over?
Termen zoals duurzame ontwikkeling, duurzaamheid, etc zijn echte buzz-woorden geworden. Het is
daarom belangrijk om ze goed te definiëren. Men hanteert echter verschillende definities afhankelijk
van de context. Bijvoorbeeld duurzame economische groei betekent langdurige economische groei,
wetenschappers definieerden het in de 2000s als milieu-activistische ideologie of een evaluatiecriterium
voor projecten. Op het WCED in de 80s definieerde de toen premier (Brundtland) van Noorwegen het als
a development which meets the needs of the present without compromising the ability of future
generations to meet their own needs. Tegenwoordig wordt de definitie van Brundtland als meest
invloedrijk gezien. Deze definitie laat ook meerdere dingen zien, namelijk dat er meerdere
behoeften/principes spelen.
• Economisch
• Sociaal
• Ecologisch
En het heeft ook verschillende componenten
• Intra-generationeel, gaat over verschillen tussen verschillende groepen mensen
• Inter-generationeel, gaat over verschillende groepen mensen in het verleden, heden en
toekomst. Is vaak moeilijk in te schatten omdat nog niet bekend is wat de behoeften van de
toekomstige generatie zullen zijn.
Duurzame ontwikkeling gaat dus om de zorg/bezorgdheid om de toekomstige generaties in hun
behoeften (economisch, sociaal en ecologisch).
Reinhardt definieert duurzaam ontwikkelen als “a strategy or development path is sustainable if it
involves no net decrease in total assets or, equivalently if it involves the creation of value. These assets
include both human-made assets and natural resource stocks”. Deze omschrijving veronderstelt dat een
uitruil tussen “human made assets en natural resources mogelijk is. Dat betekent dat verlies aan
natuur(lijke grondstoffen) gecompenseerd kan worden met bijv technologische kennis of
investeringsgoederen. Deze definitie is alleen niet heel handig want het stelt dat bijv schone lucht
ingewisseld kan worden voor technologische kennis en dat is niet wenselijk. Dit is appels proberen te
,ruilen voor peren (aldus het boek). Daarnaast moet alles in een vaste waarde worden uitgedrukt maar
die lijkt hier niet voor te zijn.
Andere definiëren duurzaamheid als volgt: a development path where human welfare or well-being
does not decline over time. Weer anderen definiëren het als: the balanced and systematic integration of
intra and intergenerational economic, social and environmental performance.
Ten opzichte van duurzame ontwikkeling worden meestal drie principes onderscheiden. Elk principe
heeft een kwantitatieve en een kwalitatieve kant. De drie principes zijn:
• Ecologisch, gaat over de kwetsbaarheid en beschermwaardigheid van natuurlijke hulpbronnen,
ecosystemen en biodiversiteit.
• Sociaal, het sociale principe houdt in dat iedereen (ook toekomstige generaties), onafhankelijk
van afkomst en talenten, eerlijk behandeld hoort te worden.
• Economisch, gaat over het recht dat iedereen minimaal in zijn/haar eerste levensbehoeften kan
voorzien (inclusief onderwijs, ziekenzorg, etc) en een menswaardig bestaan kan opbouwen.
(In H4 meer over kwalitatieve en kwantitatieve aspecten van de drie principes)
Duurzame ontwikkeling kreeg na de WCED-publicatie “Our Comon Future” meer aandacht maar hiervoor
waren wetenschappers ook al bezig met duurzaamheid. De Club van Rome voorspelde in 1972 op basis
van data over industrialisatie, bevolkingsgroei, voedselproductie, natuurlijke hulpbronnen en vervuiling
aan het begin van de 21e eeuw een totale ineenstorting van de wereldgemeenschap. Dit zou alleen
voorkomen kunnen worden d.m.v. radicale veranderingen op mondiaal niveau.
Schumacher kwam met het rapport Small is Beautiful met zijn zorgen over de snelle economische groei
(in de Westerse wereld) en de impact die dat zal hebben op de wereld. Hij dacht dat een snelle
economische groei ten koste zou gaan van de (toekomstige) wereld. Een transitie van product-
georiënteerde economie naar mens georiënteerde economie zou nodig zijn om de wereld leefbaar te
houden. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de bewustwording van de verbondenheid van de drie
principes.
In 1972 werd ook in Stockhol de eerste UN Conference on the Human environment (Stockholm
conferentie) georganiseerd. Dit was de eerste UN-vergadering over het klimaat. Hier werd ook de
Stockholm Verklaring. Hierin werd de beschermwaardigheid van diersoorten en hun habitats benadrukt.
Dit waren geen juridisch bindende documenten. Tijdens de Stockhol Conferentie is ook de United
Nations Environment Programme (UNEP) ontstaan. In de 80s was het de Our Commmon Future
publicatie die men bezighield. In 1992 was de Rio Summit waar een actieplan ontstond en legaal
bindende documenten. In Kyoto in 1997 is het Kyoto Protocol aangenomen met als doel om de
opwarming van de aarde te beperken. Dit was ook juridisch bindend. De US ondertekende het verdrag
niet. In Parijs 2015 werd het Paris Agreement bereikt waarin staat dat temperatuur hoogstens met 2
graden Celsius mag stijgen. Ook moet elk land concrete plannen maken om klimaatverandering tegen te
gaan. Ook moeten landen resultaten van hun plannen publiceren.
, In 2015 zijn er door de VN-lidstaten akkoorden gemaakt over zogenaamde SDG’s (Sustainable
Development Goals/duurzame ontwikkelingsdoelen). Er zijn 17 SDG’s.
Niet alleen landen doen mee met de SDG’s maar ook bedrijven (zouden zich hiervoor) inzetten.
H2: Duurzaam ondernemen en zo
Duurzaam ondernemen (DO) wordt gezien als de business versie van duurzame ontwikkeling. Bij DO gaat
het dus om het entameren van commerciële activiteiten met oog voor sociale verhoudingen,
maatschappelijke problemen en de ecologische draagkracht van de planeet. Dit kan op twee manieren
geïnterpreteerd worden:
