Ondernemingsrecht
Les 1 – eenmanszaak en personenvennootschappen en algemene kenmerken van
rechtspersonen
Introductie ondernemingsrecht
Ondernemingsrecht bevat alle in Nederland voorkomende bedrijven en organisaties. Deze
kunnen winstgericht zijn of niet-winstgericht. Het ondernemingsrecht valt onder het
privaatrecht en het is geregeld in meerdere wetten. Er worden hierbij twee categorieën
onderscheiden, namelijk de rechtspersoon en de niet-rechtspersonen. Dit onderscheid is van
belang vanwege de gevolgen die het zijn van rechtspersonen heeft.
Rechtssubjecten
Natuurlijke
Rechtspersonen
personen artikel
artikel 2:3 BW
1:1 lid 1 BW
Een rechtspersoon is een drager van rechten en plichten. Dit betekent dat een natuurlijk
persoon of rechtspersoon zaken in eigendom kan hebben, dat het recht erkent dat zaken
van hem kunnen zijn en dat hij schulden kan hebben. Ook betekent het dat er verplichtingen
kunnen worden toegekend.
Volgens artikel 1:1 lid 1 BW zijn allen die zich in Nederland bevinden, vrij en bevoegd tot het
genot van burgerlijke rechten. Hieronder vallen de natuurlijke personen maar ook de
rechtspersonen. Deze ondernemingen hebben op grond van artikel 2:3 BW ook een vorm
van persoonlijkheid, namelijk rechtspersoonlijkheid. Rechtspersonen worden op grond van
artikel 2:5 BW gelijkgesteld met natuurlijke personen, wat het vermogensrecht betreft.
Rechtspersonen zijn rechtssubjecten en worden vermogensrechtelijk gelijkgesteld met
natuurlijke personen, maar zullen altijd door middel van natuurlijke personen dienen te
functioneren.
Soorten rechtspersonen
Er bestaan publiekrechtelijke rechtspersonen, kerkgenootschappen en privaatrechtelijke
rechtspersonen. Van belang zijn de privaatrechtelijke rechtspersonen. In Nederland komen
zes soorten privaatrechtelijke rechtspersonen voor:
- De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
- De naamloze vennootschap
- De vereniging
- De stichting
- De onderlinge waarborgmaatschappij
- De coöperatie
,De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
De besloten vennootschap is een rechtspersoon met een eigen kapitaal, dat door middel van
uitgeven van aandelen is verkregen. Ze dient te worden opgericht met een notariële akte,
waarin statuten worden opgenomen. De besloten vennootschap heeft sinds 2012 geen
minimum oprichtingskapitaal meer en is een zeer populaire rechtsvorm vanwege de
beperking van de persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders en aandeelhouders. Deze
rechtsvorm moet zich inschrijven van de kamer van koophandel. Er bestaan aandelen op
naam en daarvoor kan de besloten vennootschap geen beursgang maken. Aandeelhouders
storten geld in de besloten vennootschap in ruil voor stem- en winstrecht. Ook kunnen er bij
de besloten vennootschap stem- of winstrechtloze aandelen worden uitgegeven.
Naamloze vennootschap
De naamloze vennootschap is net als de besloten vennootschap een kapitaalvennootschap
met beperkte aansprakelijkheid, maar de naamloze vennootschap heeft wel een verplicht
minimum oprichtingskapitaal. Ze wordt op dezelfde wijze als de besloten vennootschap
opgericht en eveneens ingeschreven bij de kamer van koophandel. De aandelen kunnen op
naam of aan toonder zijn, en met laatstgenoemde aandelen kan een beursgang worden
gemaakt. Er bestaan geen stem- of winstrechtloze aandelen.
Coöperatie
De coöperatie is een verenigingsvorm, waarbij een ledenorgaan verplicht is. Deze
rechtspersoon is gericht op winst en heeft als doel het voorzien in stoffelijke behoefte van
leden door het sluiten van overeenkomsten met hen. De coöperatie dient bij de notaris te
worden opgericht en ook te worden ingeschreven bij de kamer van koophandel. De
bestuurders zijn in beginsel niet aansprakelijk en het is mogelijk dat de aansprakelijkheid van
leden ook wordt beperkt of uitgesloten, zoals bij de besloten vennootschap en naamloze
vennootschap.
Onderlinge waarborgmaatschappij
De onderlinge waarborgmaatschappij is hetzelfde als de coöperatie, behalve dat ze als doel
moet hebben dat ze met haar leden verzekeringsovereenkomsten sluit.
Vereniging (formeel en informeel)
Een vereniging is een rechtspersoon met leden die een ander doel heeft dan de coöperatie
en de onderlinge waarborgmaatschappij, en die niet is gericht op winst. Ze mag behaalde
winst niet uitkeren aan leden. Een vereniging kan met notariële akte worden opgericht,
waardoor ze een formele vereniging is met volledige rechtsbevoegdheid: in dat geval moet
ze ook verplicht worden ingeschreven bij de kamer van koophandel. Als ze zonder notariële
akte is opgericht, is de vereniging informeel en daarmee beperkt rechtsbevoegd. Inschrijving
bij de kamer van koophandel is dan optioneel. Een vereniging kan een onderneming drijven,
maar dat hoeft niet.
Stichting
Een stichting is een rechtspersoon met in beginsel slechts één orgaan en heeft, in
tegenstelling tot de vereniging, een ledenverbod. Net als de vereniging is ze niet gericht op
winst. Ze mag behaalde winst niet uitkeren aan bestuurders of anderen, behalve wanneer de
uitkering van ideële of sociale aard is. Ook een stichting kan een onderneming drijven. Een
,stichting wordt opgericht door middel van een notariële akte en moet worden ingeschreven
in het handelsregister.
Personenvennootschappen
Er zijn drie soorten personenvennootschappen: de maatschap, de vennootschap onder firma
en de commanditaire vennootschap. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de openbare
en de stille maatschap. De personenvennootschappen zijn niet-rechtspersonen.
Maatschap
De maatschap is een vennootschapsverband waarin, al dan niet met gebruikmaking van een
gemeenschappelijke naam, een beroep of een bedrijf wordt uitgeoefend oftewel beroeps- of
bedrijfshandelingen worden verricht. In de praktijk wordt onderscheid gemaakt tussen een
stille en een openbare maatschap, waarbij de stille maatschap is bedoeld voor beroeps- of
bedrijfsuitoefening en de openbare voor beroepsuitoefening. De stille maatschap treedt niet
naar buiten onder één naam, de openbare maatschap wel. Een maatschap wordt opgericht
op basis van een overeenkomst waarbij iedereen iets inbrengt, zodat er gemeenschap
ontstaat en samen voordeel kan worden behaald. Deze oprichtingshandelingen kunnen
onzichtbaar zijn voor buitenstaanders wanneer slechts een mondeling contract wordt
gesloten, maar de maatschap dient zich wel, net als de eenmanszaak, in te schrijven in het
handelsregister. Deze rechtsvorm is met name bedoeld voor beroepsbeoefenaren.
Vennootschap onder firma
De vennootschap onder firma is gebaseerd op de maatschap. Ze wordt op dezelfde wijze
opgericht en dient eveneens te worden ingeschreven bij de kamer van koophandel. Een
vennootschap onder firma is echter een vennootschap voor bedrijfsuitoefening, waarbij het
bedrijf onder gemeenschappelijke naam wordt uitgeoefend. Alle vennoten zijn bevoegd tot
vertegenwoordiging, tenzij ze daarvan worden uitgesloten. De meest voorkomende
personenvennootschap is de vennootschap onder firma.
Commanditaire vennootschap
De commanditaire vennootschap is gebaseerd op de vennootschap onder firma en heeft
dezelfde oprichtingshandelingen en tevens dezelfde definitie. Hierbij is echter sprake van
een of meer commanditaire vennoten, ook wel ‘stille’ vennoten genoemd, naast de gewone
of beherende vennoten. Stille vennoten zijn vennoten die slechts geld hebben ingebracht,
maar niet werkzaam zijn binnen of namens de vennootschap. Ze delen volwaardig mee in de
winst, maar dragen intern slechts bij tot de hoogte van hun inbreng bij een eventueel verlies.
Alle vennoten, behalve de commanditaire, zijn bevoegd tot vertegenwoordiging, tenzij ze
daarvan worden uitgesloten.
Eenmanszaak
De eenmanszaak is de meest voorkomende rechtsvorm. De eenmanszaak is een niet
wettelijke geregelde rechtsvorm, zonder formele oprichtingsvereisten. Je dient je simpelweg
in te schrijven bij de kamer van koophandel, zodat je geregistreerd staat bij het
handelsregister, waardoor iedereen kan zien dat je een serieuze onderneming drijft.
Inschrijving is voor iedere onderneming, dus ook voor de eenmanszaak, verplicht. De
eenmanszaak is een niet-rechtspersoon.
, Publiekrechtelijke rechtspersonen en kerkgenootschappen
Op grond van artikel 2:1 BW bezitten de staat, de provincies, de gemeenten en de
waterschappen alsmede alle lichamen waaraan krachtens de grondwet de verordende
bevoegdheid is verleend, rechtspersoonlijkheid. Publiekrechtelijke rechtspersonen is een
gevarieerde groep. Ze staan wat het vermogensrecht betreft met een natuurlijke persoon
gelijk. Kerkgenootschappen zijn organisaties die zich uitsluitend met religie bezighouden. Zij
bezitten volgens artikel 2:2 BW eveneens rechtspersoonlijkheid.
De belangrijkste aspecten bij het kiezen van de juiste rechtsvorm
Wanneer een rechtsvorm wordt gekozen, is een aantal algemene aspecten van belang.
Commercieel of niet-commercieel
Doel Specifiek wettelijk voorgeschreven of ander
Wel of geen gescheiden zeggenschap d.m.v. voorgeschreven
Zeggenschap organen
Wel of geen scheiding zeggenschap en winstverdeling
Wel of geen persoonlijke aansprakelijkheid van functionarissen
Aansprakelijkheid Persoonlijke aansprakelijkheid voor gelijke delen of hoofdelijk
Algemene vertegenwoordiging of alleen via volmachten
Vertegenwoordiging
Hoogte kosten voor oprichting
Financiën Wel of geen verplicht oprichtingskapitaal
Hoogte kosten voor voeren van rechtsvorm
Handelingsonbekwaamheid
In artikel 3:32 lid 1 BW staat dat ieder natuurlijk persoon bekwaam is tot het verrichten van
rechtshandelingen. Als iemand niet bekwaam is, mag diegene niet zelfstandig
rechtshandelingen verrichten en kunnen de alsnog verrichte rechtshandelingen op grond
van lid 2 vernietigd worden. Er zijn twee gevallen waarin de wet bepaalt dat een persoon
handelingsonbekwaam is. De eerste categorie omvat de onder curatele gestelde, artikel
1:381 lid 2 BW. De andere categorie bevat de minderjarigen, artikel 1:234 BW.
Vertegenwoordiging door handelingsonbekwame
Indien een handelingsonbekwame zelfstandig een rechtshandeling wil verrichten namens
iemand anders, kan dat wel. Dit kan namelijk krachtens vertegenwoordiging, bijvoorbeeld
door volmacht artikel 3:63 lid 1 BW. Vertegenwoordiging is het verrichten van een
rechtshandeling namens een ander. De vertegenwoordiger bindt dan de ander, de
onderneming, aan de gewenste overeenkomst en valt er in beginsel zelf tussenuit.
En volmacht is een vorm van vertegenwoordiging die apart is opgenomen in de wet in artikel
3:60 BW. Is een bevoegdheid die een volmachtgever verleend aan een ander, de
gevolmachtigde, om in zijn naam rechtshandelingen te verrichten.
