Samenvattingen Coaching theorieën
ACT (acceptance commitment therapy)
Doel: psychologische flexibiliteit verbeteren
Verbeterd de wijze waarop mensen omgaan met obstakels, problemen, uitdagingen en
tegenslagen. Helpt mensen nare ervaringen en gevoelens die zich niet laten veranderen aan
te gaan en te beleven in het hier en nu, en te leven vanuit de waarden die belangrijk in hun
leven zijn.
- Focus ligt op het hier en nu en de toekomst
- Relatie coach en coachee = gelijkwaardig
Theoretische Invalshoek: klassieke en operante conditionering
d.m.v. conditionering theorieën leren we wat goed/fout/prettig/onprettig is. Dit onderbouwt
waarom coachees in het begin van een coachtraject sterk geneigd zijn om voor hun negatieve
gevoelens te vermijden (experiëntiële vermijding), ze blijven in hun gedragspatronen hangen
om negatieve gevoelens te vermijden.
Theoretische Invalshoek: RFT (relational frame theory), psychische problemen ontstaan
via deze theorie doordat mensen verbanden in hun hoofd leggen die niet met realiteit te
maken hebben en nemen deze voor waar aan. Bijv. vrouw met agressieve vader, vader had
een baard. Nu iedere man die ze tegenkomt met baard heeft ze vooroordeel bij.
Theoretische Invalshoek: idee dat pijn bij het leven hoort, moderne westerse maatschappij
sterk gericht op vermijden van nare ervaringen, gevoelens, pijn en situaties en streeft naar
geluk en succes.
- ACT maakt onderscheidt tussen lijden en pijn
- Pijn = direct gevolg van nare gebeurtenis overlijden, ongeluk, ruzie. Dit zorgt op
natuurlijke wijze voor negatieve emoties stress, verdriet, frustratie, angst. Dit hoort
bij het leven
- Lijden = iets wat mensen zelf creëren, problemen die ontstaan omdat mensen de
natuurlijke negatieve emoties niet willen voelen. Bijv. man heeft zijn zoon verloren en
is meer gaan drinken, hij heeft verdriet (natuurlijke negatieve emoties) door verlies
van zoon. Hij heeft lijden gecreëerd door het drinken, omdat hij zijn pijn wil verdoven.
Middels ACT worden mensen in contact gebracht met hun natuurlijke negatieve emoties,
zodat het lijden nu functie verliest en dit dus mindert. Geeft de kans om met leren met pijn
om te gaan.
Functioneel vermijdingsgedrag: angst is belangrijk signaal dat je moet uitkijken, agressieve
hond niet aaien.
Disfunctioneel vermijdingsgedrag: angst weerhou je van datgene wat je eigenlijk graag wilt
doen en als belangrijk beschouwt in je leven (waarden), niet je eigen zaak starten omdat je
zekerheid van loondienst niet wil opgeven maar wel doodongelukkig zijn op je werk.
Werkwijze, ACT werkt vanuit 6 invalshoeken aan het vergroten van psychologische
flexibiliteit, wordt gewerkt met metaforen, symbolen en plaatsjes.
1. Invalshoek: Acceptatie, toelaten van gedachten, emoties, lichamelijke sensaties en
omstandigheden in je leven die je liever wil vermijden. Om tot acceptatie te komen
moet coachee inzien dat vermijden van negatieve ervaringen zinloos is en zorgt voor
lijden.
Coach stimuleert dit door te inventariseren wat coachee al heeft gedaan om dit te verhelpen
en wat het effect daarvan is geweest. Vragen en opmerkingen:
- Wat heb je tot nu toe gedaan om van je probleem af te komen?
- In hoeverre heeft dit gewerkt (korte/lange termijn)
- Wat probeer je te vermijden?
- Hoe voelt het idee dat je niets kan doen om je problemen te verminderen? Wat vind je
daarvan?
Acceptatie moet opgebouwd worden, eerst werken aan bereidheid tot acceptatie, dan om
even stil te staan bij de natuurlijke negatieve emoties, dan om dit vaker te doen.
, 2. Invalshoek: Cognitieve Defusie, mensen zijn samengesmolten met hun gedachten
nemen deze voor waar aan en handelen hier automatisch naar, ‘’ik mag absoluut geen
fouten maken’’ dit leidt tot stress/faalangst/veelvoudig doornemen om op fouten te
checken, dit maakt werk stressvol en grote tijdbesteding.
Cognitieve Defusie zorgt dat coachees leren dat gedachte geen waarheid of feit is, maar
slechts een gedachte, leren op niet-veroordelende, kritische manier naar gedachte te kijken,
hierdoor ontstaat afstand. Door de afstand zien ze in dat ze niet naar de gedachte hoeven te
luisteren en kunnen ze ook voor wat anders kiezen (psychologische flexibiliteit).
Technieken:
- Opschrijven en bespreken van de gedachten
- Vragen of de coachee zijn verstand een naam kan geven, die aard van gedachten
samenvat, piekerd, miep, haas. Door het benoemen van verstand en hardop over te
praten creëert dit afstand.
- Gedachten vergelijken met radio, radio heeft zinvolle en zinloze info, over files, dj
maakt flauwe grapjes, je weet goed welke info nuttig en niet-nuttig is en het wordt niet
klakkeloos overgenomen.
3. Invalshoek: Contact met het hier en nu (mindfulness), brengt de coachee in stand
van bewustzijn waarin mensen aandacht hebben voor hetgeen wat er dat moment
aanwezig is, zonder dit te veroordelen.
Wordt gebruikt om coachees weer in contact te brengen met hun gevoel, zo wordt
vermijding van negatieve ervaringen vermindert. Bevorderd acceptatie en cognitieve defusie.
Coach stimuleert coachee om af en toe mindful te zijn, dit zijn ankermomenten
Mindfulness oefeningen: bodyscan, drie minuten ademruimte.
4. Invalshoek: Observerende zelf, alle gedachten/overtuigingen/ideeën over jezelf
vanaf een afstand bekijken (cognitieve defusie). Creëert inzicht dat het geen
waarheden hoeven te zijn, zelfbeeld wordt minder beknellend
Technieken; metafoor, mentale helikopter om jezelf vanaf een afstand te bekijken
Coachee lijst laten maken ben eigenschappen in de vorm van ‘’ik ben…’’ daarna nog een keer
maar dan in de vorm van ‘’ik heb de gedachte dat ik…’’
5. Invalshoek: Waarden, dingen die iemand belangrijk vindt in het leven, vriendschap,
ambitie, liefde, gezin, avontuur.
Nadat er door vorige zuilen ruimte is gecreëerd bij de coachee, kan deze na gaan denken
wat voor hem belangrijk is -> zijn waarden.
Technieken:
- Waardenkaartjes/lijsten: 10 uit laten zien die voor hem belangrijk zijn, en op schaal
van 1 tot 10 hoe belangrijk, daarna op schaal van 1 tot 10 hoeveel tijd hij aan deze
waarden besteed.
- Metafoor, kompas, wijst de weg naar een betekenis voor leven.
6. Invalshoek: Toegewijde actie, na verhelderen van waarden, doelen opstellen en
werken aan het uitvoeren van de doelen. Stimuleren om elke dag of week iets te doen
Metaforen: 2 treinen, 1 trein superluxe maar je weet niet wanneer deze vertrekt, 1 trein niet
lux en comfortabel maar vertrekt vandaag, welke kies je?
Dat is waar ACT voor staat, in beweging komen richting een waardevol leven, met angst,
stress, pijn, eindeloze reeks aan gedachte en andere ervaringen die je meedraagt, maar je
bent bereid om van start te gaan en invulling te geven aan jouw waarden.
Aandachtspunten ACT,
- Durf coachees machteloos te laten ervaren
- Durf coachees pijn te laten ervaren
- Ga niet in op de inhoud van gedachten
- Laat coachees veel doen en ervaren.
