2.1. Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige
samenleving (1650-1789)?
Kenmerkende Aspecten:
23 Het streven van vorsten naar absolute macht
26 De wetenschappelijke revolutie
27 Rationeel optimisme en een ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen
van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
28 Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur een
eigentijdse verlichte vorm te geven (verlicht absolutisme)
Een nieuwe kijk op wetenschap
In de 17e eeuw ontwikkelden geleerden nieuwe manieren om naar de wereld te kijken. Ze
gingen niet langer af op de bijbel, de kerk of auteur in de klassieke oudheid vonden. Nu
wilde ze redeneren, zelfstandig denken en observeren. Men ging ontdekken, deze
vernieuwingen voltrokken zich zo snel dat we van de wetenschappelijke revolutie spreken
(26).
Onder geleerden ontstond er een vernieuwde interesse voor de literatuur en geschiedenis
van de grieks en romeinse oudheid dit heet het humanisme.
Humanisten keken met een scherpe blik op de klassieke teksten etc en zo ontstond er kritiek
op de bestaande wetenschappelijke kennis.
Verschillende wetenschappers hielden het empirisme aan, het empiristisch was dat men
het beste tot ware kennis kwam door waarneming. Ook het rationalisme was een belangrijk
aspect, dit was gebaseerd op logisch denken.
De verlichting: kritisch, maar optimistisch
Sommige denkers vonden dat wetenschappelijke methoden ook moesten worden toegepast
in de samenleving dat werd rond 1650 het begin van de verlichting. Dit was een periode
waar een aantal geleerden allerlei aspecten van de maatschappij ter discussie stelden (27)
Dat begon met discussies over de positie van godsdiensten in de samenleving. Nieuwe
inzichten en ontdekkingen, zoals de natuurwetten van Newton, leidden tot discussies over
de positie van godsdienst in de samenleving. Een belangrijk gevolg van deze debatten was
dat godsdienst en geweten steeds minder als verantwoordelijkheid van staat of vorst werden
gezien, maar als zaken van het individu. Ze vonden dat geloof een persoonlijke zaak werd.
De verlichte filosofen waren optimistisch, zij geloofden dat door redelijk denken echte
vooruitgang mogelijk was. Deze vooruitgangsgedachte kwam tot uiting van hun ideeën
over opvoeding en onderwijs.
, Belangrijke verlichte denkers en hun ideeën
Verlichte denkers gaven niet alleen kritiek maar keken ook hoe dingen anders konden. Locke en later
Rousseau filosofeerden over de beste manier om burgers te beschermen tegen machtsmisbruik van
de staat. Zij gingen uit van natuurrechten en het idee van een sociaal contract, waarbij alle macht
uiteindelijk uitging van het volk zelf.
Over de aard van het sociaal contract (waarin stond hoe het volk de macht kon uitoefenen)waren
locke en rousseau hun meningen anders. Locke zag het sociaal contract als een overeenkomst die het
gemeenschap met de koning had gesloten (om trouw aan hem te blijven) in ruil voor bescherming
aan hunzelf.
Rousseau koppelde daaraan ideeën over vrijheid en gelijkheid van ook armen en slaven, en over
vormen van directe democratie op basis van de algemene wil (de wetten in een land moesten direct
overeenkomen met wat alle burgers samen wilde).
Van grote invloed waren daarnaast de ideeën van Montesquieu over de scheiding der machten.
De economische ideeën van Adam Smith zorgden voor een herwaardering van de verhoudingen
tussen overheid en economie, en de rol die rationeel eigenbelang hierin speelde.
De publieke opinie en de vorst
Een ander gevolg van de verlichting was de verandering in politieke cultuur. Nieuwe ideeën vonden
brede verspreiding en werden privé en in het publieke domein uitvoerig besproken. Voor het eerst
moesten vorsten rekening houden met de publieke opinie in alle lagen van de bevolking, er ontstond
een spanning door de publieke opinie met de autoriteiten. Publicatie van verlichtingsideeën werd
angstvallig in de gaten gehouden en soms verboden. Vorsten probeerde de absolute (absolutisme,
23) macht te bereiken door middel van centralisatie van bestuur. Centralisatie van het bestuur door
vorsten, werd gerechtvaardigd op basis van het droit divin (de gedachte dat god hen had aangesteld
om te heersen) dit zorgde voor spanningen.
In sommige landen omarmden vorsten elementen van het verlichtingsdenken, zonder dat zij het
absolutisme loslaten = verlicht absolutisme (28).
Deze verlichte vorsten legitimeerde hun bestuur niet meer vanuit geloof maar met een rationeel
argument: een land kon volgens hen het beste worden bestuurd door een vorst die vanuit verlichte
idealen het algemeen belang diende.
2.2 revoluties in noord amerika en frankrijk
2.2 Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en
Frankrijk in de praktijk gebracht (1776–1813)?
Kenmerkende aspecten:
27 Rationeel optimisme en een ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
29 Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de
daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
30 De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper daniquebuijs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
