Geestelijke Stromingen
&
Reader Humanisme
,Hoofdstuk 1: Hindoeisme 3
1.1 Naam en Oorsprong 3
1.2 Dharma - bestemming - kosmische orde - kaste 3
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen 4
1.4 Wegen van verlossing - karma en reïncarnatie 6
1.5 De godenwereld 6
1.6 Ethiek 7
1.7 De religieuze praktijk 7
1.8 Kalender en jaarfeesten 8
1.9 Religieuze leiders 9
1.10 Hindoes in Nederland 9
1.11 Geschiedenis en hervormers 9
1.12 Sikhs 10
Hoofdstuk 2: Boeddhisme 11
2.1 Naam en oorsprong 11
2.3 De kern van de leer 11
2.4 Leefregels - ethiek 13
2.5 Bronnen 14
2.6 Stromingen in het boeddhisme 15
2.7 Hoe wordt je boeddhist? 15
2.8 Rituelen en feestdagen 16
2.9 De ontwikkeling van het boeddhisme 17
Hoofdstuk 3: Jodendom 18
3.1 Naam en oorsprong 18
3.2 De bronnen: Tenach en Talmoed 18
3.3 De grondslagen van de joodse traditie 19
3.4 De geschiedenis van het joodse volk 20
3.5 Leefregels - de geboden of voorschriften (mitswot) 20
3.6 Feestdagen 21
3.7 Overgangsrituelen 23
3.8 Mystiek 23
3.9 Stromingen in het jodendom 24
Hoofdstuk 4: Christendom 25
4.1 Naam en oorsprong 25
4.2 Het leven van Jezus 26
4.3 Bronnen 26
4.4 Kernpunten uit de leer van de kerk(en) 27
4.5 Ethiek en diaconaat 28
4.6 Mystiek en gebed 29
4.7 Rituelen en sacramenten 29
1
, 4.8 Feestdagen 31
4.9 Enkele hoofdlijnen uit de geschiedenis van de kerk(en) 33
Hoofdstuk 5: De Islam 34
5.1 Naam en oorsprong 34
5.2 Mohammed en zijn opvolging 34
5.3 De bronnen: koran en hadith 35
5.4 De grondslagen van de islam: de vijf zuilen 35
5.5. Sjari’a - het rechtsysteem 37
5.6 Theologie 39
5.7 Mystiek 39
5.8 Overgangsrituelen 40
5.9 Kalender en jaarfeesten 41
5.10 Moslims in Nederland 41
5.11 Afwijkende richtingen: soefie, ahmadiya en baha’i 42
Reader: Humanisme 43
Hoofdstuk 1: Denkbeelden 43
Hoofdstuk 2: Geschiedenis 45
2
,Hoofdstuk 1: Hindoeisme
1.1 Naam en Oorsprong
Het hindoeïsme is veelkleurig en veelvormig, zodat je eigenlijk nauwelijks van één religie kunt
spreken = polytheïsme.
De naam Hindoeïsme komt van de rivier de Indus, die in het huidige pakistan uitmondt in de zee.
Zelf noemen Indiërs hun religie Sanatana Dharma.
Sanatana Dharma = de eeuwige leer of bestemming
In de loop der eeuwen kan de bestemming van de mens telkens weer anders beleefd en verkondigd
worden, afhankelijk van tijd en plaats.
Het Hindoeïsme kent geen stichter of vaste organisatie, maar is meer het resultaat van
ontwikkelingsproces, waarin weer nieuwe sociale of religieuze elementen zijn opgenomen (Sanatana
Dharma). Alle religieuze wegen brengen je naar hetzelfde doel: de uiteindelijke verlossing.
In het Hindoeïsme zijn grofweg twee lagen te onderscheiden:
1. De oeroude natuurreligie van de oorspronkelijke bewoners van India. Alle natuurkrachten
werden als goden (deva’s) of geesten gezien: de god van het vuur, de god van de aarde etc.
2. De religie van de Ariërs, volksstammen die na 2000 vóór gjt (gebruikelijke jaartelling*)
langzamerhand heel india zijn gaan beheersen en hun stempel hebben gezet op de sociale
orde, uitgegroeid tot het latere kastenstelsel.
Het kastenstelsel = Het is een vorm van sociale hiërarchie die is gebaseerd op afkomst en beroep
iemand die in een lage kaste is geboren kan nooit naar een andere kaste gaan.
*Gebruikelijke jaartelling oftewel de westelijke jaartelling voor en na Christus. Want joden en
moslims hebben hun eigen jaartelling.
1.2 Dharma - bestemming - kosmische orde - kaste
In de wereld ligt een soort kosmische orde (zie ook 2.3), die alles in evenwicht houdt. Deze orde kan
verstoord worden maar zal altijd weer terugkeren. Tot die orde behoort ook het kastenstelsel. Door
geboorte kom je in een kaste of varna (=kleur): een sociale groep met dezelfde naam, beroep,
tradities en religieuze praktijken. De kaste geeft dus kleur (=varna) aan je leven.
De vier hoofdkasten zijn:
1. Brahmanen = priesters, zieners en filosofen. Vaak de hogere beroepen;
2. Ksatriya’s = de strijders, ridders, prinsen en koningen, landbestuurders en militairen;
3. Vaisya’s = de boeren, kooplieden, handelaren en geschoolde arbeiders;
4. Sjoedra’s of dasa’s = ongeschoolde arbeiders, slaven en bedienden.
3
, Deze vier kasten kennen ook nog duizenden subkasten of jati’s (jati = geboorte) met hun eigen
sociale regels en beroepsgroepen.
Een deel van de oorspronkelijke bevolking van India kwam in de vierde kaste terecht, een ander deel
viel buiten het systeem. Zij worden de onaanraakbare (dalits) genoemd. Deze mensen verrichten
vooral onreine werkzaamheden zoals leerlooien, straten schoonvegen, koeienmest drogen, het
opruimen van kadavers.
Tegenwoordig zijn er allerlei moderne beroepen die buiten het systeem vallen of moeilijk te plaatsen
zijn, zoals computerprogrammeurs. Officieel is het kastenstelsel afgeschaft, maar in de praktijk werkt
het nog heel sterk door.
In de dharma gaat het niet alleen om de orde van de natuur (water stroomt naar de zee en de zon
komt op en gaat onder etc.), maar ook om de morele orde van de samenleving met de leefregels (zie
1.7) en reinheidsvoorschriften (zie 1.7) die behoren bij de kaste en levensstadium (zie 1.7).
Naast de regels van de kaste zijn er ook belangrijke meer algemene principes van de dharma voor
de morele orde:
- Geduld en tevredenheid
- Gelijkmoedigheid
- Vergevingsgezindheid
- Matigheid
- Het respecteren van andermans bezit
- Een rein leven naar lichaam en geest
- De beheersing van de zinnen
- Het ontwikkelen van wijsheid
- Het verwerven van kennis en liefde voor de waarheid
1.3 De bronnen: de veda’s en de grote verhalen
De Ariërs hadden verzamelingen van gebeden, lofliederen en offerspreuken die eeuwenlang
mondeling zijn overgeleverd. Tussen 1500 en 800 vóór gjt zijn deze woorden opgeschreven en
vormen de oudste literatuur van de Indische godsdienst: de veda’s (veda = weten).
De veda’s zijn geschreven in het Sanskriet en worden gezien als goddelijke openbaring, geschouwd
door de risji’s (de wijzen).
De risji’s hebben in India een groot gezag. Maar alleen de brahmanen (de rituele specialisten)
kunnen de veda's lezen en uitleggen. Dit gezag is meer formeel dan werkelijk, omdat in de praktijk de
hindoe meer binding heeft met zijn goeroe (leraar) dan het ‘heilige woord’ zelf. Wanneer er in het
moderne Hindoeïsme wordt gesproken van een ‘vedisch’ hebben ze het meer over gezag en
charisma van de veda dan dat de uitleg werkelijk overeenkomt met wat er in de veda’s staat.
4
