1
,Voorwoord
Voor u ligt de eindopdracht Businesscase die is geschreven in het kader van de opleiding NCOI HBO
Management Zorg en Welzijn in januari 2022.
Dat het momenteel chaotisch is in de zorg zal niemand verbazen en daar hoef je ook geen essaytje over te
schrijven. Als hoofd van de afdeling geriatrische zorg kom ik dagelijks in contact met de gevolgen van de
COVID-19 pandemie. In het X ziekenhuis is het beeld gelijk aan veel andere ziekenhuizen in Nederland; een
toenemende druk op verplegend personeel, lange werkdagen en een onzekere toekomst over het verloop
van de pandemie.
Is het dan allemaal ellende? Welnee. Ik doe mijn werk ontzettend graag en momenteel (22 januari 2022) zijn
de eerste stipjes van hoop al aan de horizon. Vandaag las ik in de krant dat op Nederlandse bodem de
eerste mensen al zijn gevaccineerd. In mijn ziekenhuis zal de volgende ronde zijn, waarbij het verplegend
personeel het eerste aan de beurt is. Uit een snelle rondgang bij de koffieautomaat wordt duidelijk dat de
meeste verpleegkundigen niet wachten kunnen om te worden gevaccineerd. Niet alleen om de eigen
gezondheid te waarborgen, maar ook die van anderen. Zojuist (zo snel volgen de ontwikkelingen elkaar op)
kreeg ik per groeps-app te horen dat er al een nieuw lading vaccins aan zit te komen.
In relatie tot deze module is het dan ook logisch om eens te onderzoeken wat nu de lange termijn gevolgen
zijn van COVID-19 voor verplegend personeel. Een paar kan ik er zo uit mijn losse pols schudden op korte
termijn; voortdurend afstand houden, voortdurend handen ontsmetten, strenge regels opvolgen over
contactmomenten. Ook zie ik dat een groot deel van het verplegend personeel inmiddels niet meer in het
ziekenhuis zelf werkt, maar dit vanuit huis doet. Als ik dit aan vrienden vertel kijken ze me raar aan. Wat is er
toch gebeurt met ‘handjes aan het bed’? De reden is, dat veel werk van de verpleegkundige ook uit
administratie bestaat en dit kan ook vanuit huis. Het doel is het terugdringen van het virus op iedere
mogelijke wijze. Geen noodzaak? Geen risico lopen!
Omdat er nog altijd veel onduidelijk is over COVID-19, is het ook niet eenvoudig voor verplegers en leiding
om beleid te voeren. Natuurlijk zijn er de bekende maatregelen, maar wat zijn eigenlijk de effecten op lange
termijn? Waar begin je? Ik denk aan mentale gezondheid, nieuwe handelings- wet- en regelgeving
bijvoorbeeld. Je kunt de nieuwe situatie (er van uit gaande dat COVID-19 nog wel even speelt) het beste
vanuit drie verschillende perspectieven bekijken; macro, meso en micro. Op macro niveau is bijvoorbeeld
overheidsbeleid van belang en op mesoniveau heeft het ziekenhuis aan regels te voldoen. En ik sta als
leiding verzorgende op met microniveau; de alledaagse ‘handjes aan het bed’. En mijn handjes zijn best wel
eens moe van alles. ‘Moe van onzekerheid’ is wat ik mij laatst bedacht had. Soms ook angstig, bijvoorbeeld
toen er een Britse mutatie van het virus opdook. Wat is waar? Klopt het allemaal wel? Wat wordt er eigenlijk
gemeten? Zijn de testen wel betrouwbaar? Ik durf eindelijk nauwelijks nog te zeggen dat ik in een ziekenhuis
werk tegen wildvreemden, want je zit zo aan een discussie van 30 minuten.
Daarbij wil ik aanstippen dat het ‘vieze woord’ ‘complot-denker’ bij mij niet voorkomt. Er zijn in mijn optiek
redelijke bezwaren tegen een vijand waarvan we eenvoudigweg nog nauwelijks iets weten en bovenstaande
vragen zijn daarvan een voorbeeld. Ik ken niemand die onderkent dat er een uitdaging ligt, maar over de
oplossing, oorsprong en wijze van omgang wordt verschillend gedacht. Als professioneel zorgverlener is het
aan mij om de fabels te scheiden van de wetenschap. Ja, er is een virus, maar ik weet ook niet zeker of
Wuhan de oorsprong was. En het is een vaststaand feit dat mensen die negatief testten, 10 minuten later
2
,positief testten, en een half uur later weer niet. Ik denk aan de recente tweet van Elon Musk. Geen complot-
denken, gewoon harde feiten en daar wil ik ook van uit gaan.
In deze zee van grotendeels nog ontbrekende informatie, wil ik graag een stuk gaan schrijven over de
mogelijke lange termijn gevolgen van het COVID-19 virus voor verplegend personeel. Ik houdt daarbij de
indeling ‘macro, meso en micro’ aan, omdat het structuur geeft aan het onderzoek.
De eerste betrouwbare, peer-reviewed onderzoeken zijn inmiddels naar buiten gekomen en worden
koortsachtig door het ziekenhuis bestudeerd. Wat zegt de wetenschap? Nieuwe inzichten waarop wij moeten
handelen? In dit onderzoek worden alleen beweringen gedaan op basis van geverifieerde wetenschappelijke
inzichten, niets anders.
Ik hoop dat dit stuk in bescheidenheid kan bijdragen aan verpleegkundigen die hiermee een inkijkje krijgen in
de zaken die in relatie tot COVID-19 in de praktijk (kunnen gaan) spelen.
3
, Hoofdstuk 1- Inleiding
1.1 - Inleiding
“COVID-19 test 95.5% effectief tegen virus (NRC, 2022).
“Twijfels effectiviteit vaccin door zeker 30% verplegers ziekenhuis Oost” (Rijkscourant, 2022).
“Positief, negatief, positief en toch weer niet. Man uit Groningen laat zich testen bij 4 testpunten”
(Dagblad van het Noorden, 2022).
“In Drenthe duiken overal geheiminnige stickers op: ‘COVID-vaccin = VERGIF!” (Volkskrant, 2022).
Het is overal het gesprek van de dag en aan nieuwsvoorziening geen gebrek. En dan werk ik ook nog
midden in de branding, 24/7 heb ik met Corona te maken. Corona is het in de volksmond gaan heten, maar
in het ziekenhuis spreken wij nog van COVID-19; de wetenschappelijke term. Een collega zei dat we er een
marketingbureautje naar moesten laten kijken om het een meer catchy naam te geven. Met stomme humor
komen wij onze dagen wel door…
Gesprekken over Covid kunnen wisselen van week tot week, omdat er voortdurend nieuwe informatie naar
voren komen. Wat vandaag actueel is, kan morgen oud nieuw zijn. Wat in de praktijk opvalt, is dat veel
patiënten en hun naasten denken vrij goed op de hoogte te zijn. Ik kan er niets anders van maken: een groot
deel is aantoonbaar onjuist. Een voorbeeld was een man die in een flatgebouw permanent de branddeuren
op wou hebben staan, anders zou het virus vrij spel hebben. Zo gedraagt een virus zich niet, afgezien van
het idee dat er groepen mensen in zijn brandgang bijeen komen voor een barbecue.
We zitten nu nog in het oog van de storm, maar hoe zit dat op lange termijn? Vanuit mijn perspectief zie ik
reeds; overwerkte collega’s, afzeggen van afspraken ‘reguliere’ zorg en veel thuiswerken. Maar er zijn nog
meer zaken te bedenken, zoals financiële aspecten, mentale gezondheid, gevolgen van uitgestelde zorg en
kwetsbare groepen. De lijst is letterlijk eindeloos. De economie staat zo goed als stil, werkeloosheid stijgt en
de roep om hulp wordt steeds sterker vanuit alle hoeken van de samenleving. Steunpakketten links en rechts
om de boel overeind te houden.
Toch ook hier weer; alles in balans en binnen het juiste perspectief. Het is namelijk niet allemaal ellende,
zoals aangegeven door Pr. Dr. Spitzer (2020). Op grote schaal worden vaccins geproduceerd waarvan we
mogen aannemen dat zij effectief zijn. De kennis over veilig handelen verspreid zich razendsnel en de
maatschappelijke bewustwording daarmee ook. Mensen spreken elkaar met wisselend succes aan op
gedrag. De pandemie geeft volgens Spitzer (2020) ook de kans om te komen tot nieuwe wetenschappelijke
inzichten op het gebied van groepsimmuniteit. Helaas is een pandemie ook de enige manier om te
onderzoeken hoe een virus zich gedraagt in grote groepen; ook deze kennis kan van onschatbare waarde
zijn voor de wetenschap (Spitzer, 2020).
In relatie tot dit onderzoek zal gekeken worden naar de lange termijn (>12 maanden) gevolgen van COVID-
19 voor de afdeling geriatrie binnen het X ziekenhuis. In de eerste instantie zou je denken dat dit niet te
onderzoeken is, want er is nog zo weinig bekend. Over het virus en mutatie wel, maar over de gevolgen van
een pandemie op verschillende pijlers van een samenleving is wél het een en ander bekend. Hierbij worden
de vorige NCOI modulen ‘Effectief Leidinggeven, P&O en Financieel Management’ geïntegreerd in één
lopend verhaal.
Het onderzoek gaat uitdrukkelijk niet over de gevolgen van COVID-19 zelf, maar de impact die zijn heeft op
de afdeling geriatrie binnen het X ziekenhuis. Dit wordt onderzocht met de ‘trechtermethode; van breed naar
smal, of macro naar micro. Uiteindelijk zal duidelijk worden hoe onze afdeling (micro) op lange termijn de
gevolgen zal ondervinden.
In de volgende paragraaf wordt de aanleiding tot het doen van onderzoek besproken. Hierbij worden
de drie perspectieven aangehouden en wordt begonnen met de aanleiding op macro niveau.
4
