Verpleegkundige en medische
kennis
Week 1 -> veroudering
Leerdoelen
- Je kan beredeneren wat de gevolgen zijn van veroudering bij zorgvragers en welke
verpleegproblemen hierbij een rol kunnen spelen.
Met het ouder worden treden er in het lichaam fysieke en cognitieve veranderingen op. Deze kunnen
verklaren waarom ouderen vaker bepaalde problemen hebben of anders op medicatie reageren dan
jongeren. De lichamelijke en cognitieve functies die hieronder beschreven staan betreffen normale
veroudering. Voor vrijwel alle verouderingsprocessen geldt dat zij versneld worden als gevolg van
leefstijl of door de aanwezigheid van chronische ziekten. Bij kwetsbare ouderen zijn meestal
verschillende orgaansystemen verstoord.
Fysieke veroudering:
- Cardiovasculair systeem: arteriële stijfheid en verminderde angiogenese
verhoogd risico op coronair lijden, klepaandoeningen, geleidingsstoornissen,
hartfalen, hypertensie
- Respiratoire systeem: verminderde elasticiteit en volume van de longen en
afname spierkracht en spierfunctie van de ademhalingsspieren
- Maagdarmstelsel: verminderde peristaltiek, verminderde speekselproductie en
veranderingen in smaak
- Bewegingsapparaat: afname spiermassa, verandering lichaamssamenstelling en
afname botdichtheid
- Zintuigen: degeneratie cellen, waardoor een achteruitgang in visus, gehoor en
tastzin ontstaat
Cognitieve veroudering:
- Executieve functies: lichte achteruitgang in plannen en organiseren
- Geheugen: achteruitgang in korte-termijn geheugen en vermogen tot leren
- Psychomotore functies: vertraging in het reactievermogen, verminderde snelheid
van informatieverwerking en achteruitgang motorische vaardigheden
file:///C:/Users/nienk/Downloads/Voorbeelden%20van%20veranderingen%20in%20het%20lichaam
%20als%20gevolg%20van%20het%20ouder%20worden.pdf ‘voorbeelden van veranderingen in het
lichaam als gevolg van het ouder worden’.
- Je kan aangeven welke factoren een rol spelen bij zintuiglijke veroudering van het gehoor en de
visus.
Gehoor
Met het stijgen van de leeftijd vermindert de functie van het gehoor en verliezen mensen hun
gevoeligheid voor geluidsprikkels aan beide oren tegelijk. Zo neemt het gehoor vanaf het dertigste
levensjaar per decennium af met ongeveer 7 decibel in de lage frequenties en met ongeveer 18dB in
,de hoge frequenties. Er zijn twee soorten verlies waar ouderen mee te maken kunnen krijgen:
geleidingsverlies en perceptief verlies. Geledingsverlies wordt veroorzaakt door afwijkingen aan de
gehoorgang, het trommelvlies of het middenoor, waaronder de gehoorbeenketen. De aanwezigheid
van cerumenproppen is een van de meest voorkomende oorzaken van geleidingsverlies waarmee
ouderen te maken kunnen krijgen. Perceptief verlies wordt veroorzaakt door aandoeningen van het
slakkenhuis, de gehoorzenuw of het centrale auditieve zenuwstelsel en is meestal irreversibel. In dat
geval is de patiënt aangewezen op hulpmiddelen. Perceptief verlies gaat vaak gepaard met
recruitment. Daaronder verstaat men een abnormale versterking van het geluid vat de patiënt wel
hoort, terwijl hij zwakke geluiden nauwelijks waarneemt.
Visus
De functie van de ogen gaat achteruit. De cornea verliezen 50% van hun capaciteit, mede door
vaatschade bij bijvoorbeeld diabetes. De elasticiteit van de oogspieren vermindert, waardoor het
moeilijk wordt om te focussen. Ook de mogelijkheid om aan veranderend licht aan te passen wordt
vertraagd. Voor ouderen wordt het bovendien moeilijker om contrast te onderscheiden. Dit is van
belang bij bijvoorbeeld lezen en inrichting van de woonomgeving.
- Je kent de volgende veel voorkomende oog- en ooraandoeningen bij ouderen: presbyacusis,
presbyopie, cataract, glaucoom, maculadegeneratie.
Presbyacusis
Oudersdomsslechthorendheid die langzaam progressief ontstaat bij mensen boven de 60 jaar
noemen we presbyacusis. De oorzaak hiervan is een combinatie van veroudering, blootstelling aan
lawaai en genetische factoren.
Bij presbyacusis degenereren de haarcellen van het orgaan van Corti. De haarcellen met de kortste
lengte verdwijnen als eerst, hierdoor kunnen ouderen de hoge tonen minder goed horen. Dit breidt
zich uit tot steeds lagere tonen, hierdoor wordt het moeilijker om geluid te onderscheiden van
elkaar.
Presbyopie
Accommodatievermogen neemt af, waardoor scherp stellen om voorwerpen dichtbij te zien minder
goed lukt.
Behandeling: leesbril nodig (+)
Presbyopie is ouderdomsverziendheid.
Cataract
Cataract = lens is troebel, waardoor licht er minder
goed door kan. Met name fel licht is vervelend en
verblindend. Want lens vangt het licht op.
Bij beginnende staar zullen mensen zich nog een tijdje
kunnen redden met een andere bril, een vergrootglas of
extra licht. Wanneer de staar leidt tot problematiek in
het dagelijkse functioneren is de enige mogelijkheid om
de staar te behandelen met een staar operatie, waarbij
de troebele lens wordt vervangen voor een heldere
kunstlens. Na de behandeling worden de patiënten dan
,nog behandeld tot 4 weken met oogdruppels om ontsteking te remmen (ter vermindering van pijn en
zwelling) en ter voorkoming van infecties.
Tobradex: dexamethason (corticosteroïd): ontstekingsremmend en profylaxe voor infecties
Denaclof: diclofenac (NSAID): ontstekingsremmend door prostaglandine aanmaak te remmen door
COX te remmen pijn vermindering, vermindering zwelling
Pathofysiologie
De vertroebeling in de lens ontstaat door verandering van de eiwitten in de lensvezels of door
(mechanische) beschadiging van de lensvezels van het lenskapsel. De veranderingen in de ooglens
kunnen enkel- of dubbelzijdig zijn.
Symptomen
Als gevolg van cataract zal de visus geleidelijk verminderen. Zorgvragers klagen over grauw en/of
wazig zien. Ook kunnen ze last hebben van schittering en verblinding door bijvoorbeeld zonlicht of
autolampen; dit leidt tot fotofobie. Ook dubbelzien en nachtblindheid (niet goed kunnen zien bij
weinig licht) komen voor.
Glaucoom
Glaucoom: verhoogde oogboldruk door problemen in afvoer
van oogkamerwater (vocht). Hierdoor kan vervolgens
oogzenuw (nervus opticus) beschadigt raken, met
gezichtsvermindering tot gevolg, want informatie wordt niet
meer goed naar het brein doorgestuurd. Of de bloedvaten
kunnen beschadigd raken / in beknelling raken met infarct tot
gevolg. Vaststellen met oogdrukmeting, oogzenuw wordt ook
beoordeeld.
Pathofysiologie
Beschadiging van de optische zenuwvezels leidt tot verlies van
deze zenuwvezels. Dit is zichtbaar als een excavatie (uitholling)
van de nervus opticus. Door beschadiging van de oogzenuw
wordt het gezichtsveld minder. De gezichtsuitval is langzaam
progressief en onherstelbaar. Typerend is dat het centrale zien lang intact blijft, terwijl het perifere
gezichtsveld als eerste uitvalt. Glaucoom kan in één of beide ogen voorkomen en acuut of chronisch
zijn. Bij acuut glaucoom neemt de oogdruk snel toe als gevolg van een plotselinge afsluiting van de
voorste kamerhoek. Dit is relatief zeldzaam.
Maculadegeneratie
Bij maculadegeneratie neemt de hoeveelheid kegeltjes af van de macula (gele vlek).
Maculadegeneratie komt veel voor op oudere leeftijd.
De precieze oorzaak van maculadegeneratie is vaak niet bekend (idiopathisch). Er zijn twee vormen
van maculadegeneratie, de droge (85 procent) en de natte vorm (15 procent). De natte vorm begint
als droge vorm. Bij maculadegeneratie wordt het centrale deel van de retina, de macula, aangetast.
Dat deel bevat veel kegeltjes en is verantwoordelijk voor het centrale zien, scherp zien en contrast
zien. Het perifere gezichtsveld blijft intact. Het retinale epitheel wordt aangetast en er ontstaan
ophopingen van afvalstoffen. Vervolgens treedt atrofie op. Wanneer er ook nieuwe bloedvaten
, worden gevormd, zijn deze van slechtere kwaliteit en treedt lekkage op. Dit kan leiden tot
maculaoedeem, een bloeding of netvliesloslating. De nattere vorm treedt vaak eerst in één oog op.
Zonder behandeling leidt dit uiteindelijk tot een litteken in de macula.
- Je kan beredeneren welke verpleegkundige diagnosen veelvuldig voorkomen als gevolg van deze
zintuiglijke aandoeningen.
Oogaandoeningen
Cataract, ablatio retinase, glaucoom, ontstekingen
Verpleegkundige diagnosen
- Risico op letsel bij visuele beperkingen
- Acute pijn bij oogontstekingen, verhoogde oogboldruk, oculaire tumoren
- Zelfzorgtekort: huishouden bij visuele beperkingen
- Zelfzorgtekort (specificeer) bij visuele beperkingen
- Angst bij bestaand of mogelijk gezichtsverlies en te verwachten gevolgen van
chronische ziekte op het dagelijks leven
- Ineffectief omgaan met gezondheid bij kennisgebrek over de aandoening, oog zorg,
medicatie, veiligheid, beperkingen in activiteiten, nazorg
Ooraandoeningen
Infecties, mastoïditis, trauma
Verpleegkundige diagnosen
-
Risico op letsel bij evenwichtsstoornissen en verminderd gehoor (verminderde
zintuigelijke waarneming)
- Acute pijn bij ontstekingen, infecties, tinnitus, vertigo
- Angst bij bestaand of mogelijk gehoorverlies
- Ineffectief omgaan met gezondheid bij kennisgebrek over de aandoening, medicatie,
preventie van recidive, potentiële risicofactoren (zwemmen, vliegreizen, douchen),
symptomen bij complicaties, gehoorapparaten
- Je kent de geriatrische reuzen die de kwetsbaarheid van een oudere zorgvrager vergroten en kan
beredeneren wat de gevolgen hiervan zijn voor de zorgvrager. Vanuit de geriatrische reuzen kan
je mogelijke verpleegkundige diagnosen vaststellen en hiervoor passende interventies opstellen.
1. Cognitieve problemen
Gevolgen zorgvrager
Sociaal isolement, sociale vaardigheden gaan achteruit.
VPK diagnosen
- Meetinstrumenten
- Anamnese
- Heteroanamnese
Interventies
Zorg zo veel mogelijk voor een vaste dag structuur, rustmomenten en vertrouwde spullen van thuis.
