Verpleegkundige en medische kennis 2.1
Windesheim 2021-2022
Sophie Tolman
, Week 1: veroudering
De student kent de volgende veel voorkomende oog- en ooraandoeningen bij ouderen:
presbyacusis, presbyopie, cataract, glaucoom, maculadegenratie.
Presbyacusis:
Slechthorendheid is een veelvoorkomend probleem. Uit enquêtes in Nederland België blijkt
dat rond 12% van de mensen gehoorproblemen ervaart. Slechthorendheid kan op elke
voorkomen, maar komt het meest voor bij ouderen. Slechthorendheid op de kinderleeftijd
leidt vaak tot een achterstand in de spraak-taalontwikkeling en tot gedragsproblemen.
Volwassenen ervaren vaak vermoeidheid en concentratiestoornissen tijdens werk. Bij
ouderen leidt slechthorendheid tot een verminderd psychosociaal welzijn en cognitief
functioneren, en daardoor tot isolement en eenzaamheid.
Risicofactoren
Jonge kinderen hebben een verhoogd risico op slechthorendheid bij een verstandelijke
beperking, slechthorendheid op kinderleeftijd in de familie, infecties, schedeltrauma en
gebruik van ototoxische medicatie. Bij adolescenten en volwassenen is langdurig
blootstelling aan lawaai de belangrijkste risicofactor. Risicogroepen hierbij zijn musici,
motorrijders en jongeren. Roken en diabetes mellitus verhogen het risico op gehoorverlies
op oudere leeftijd.
Etiologie
Gehoorverlies kan aangeboren zijn of verworven. De meest voorkomende oorzaken van
verworden gehoorverlies zijn ophoping van cerumen (oorsmeer), lawaaischade, veroudering
en infecties (zoals otitis media en meningitis). Ouderdomsslechthorendheid die langzaam
progressief ontstaat bij mensen boven de 60 jaar noemen we presbyacusis. De oorzaak
hiervan is een combinatie van veroudering, blootstelling aan lawaai en genetische factoren.
Pathofysiologie
Gehoorverlies kan het gevolg zijn van een geleidingsverlies, een perceptief verlies of een
combinatie van beide. Het kan eenzijdig of dubbelzijdig optreden. Geleidingsverlies treedt
op bij afwijkingen in de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor. Denk aan een
cerumprop, een trommelvliesperforatie of een ontsteking van het middenoor. Perceptief
gehoorverlies wordt veroorzaakt door aandoeningen van de cochlea (het slakkenhuis), de
gehoorzenuw of het auditieve gebied in de hersenen. Bij presbyacusis is er sprake van
perceptief gehoorverlies door degeneratie van de cellen in het gehoororgaan en de
neuronen. Hierbij treedt ook vaak vervorming van geluiden op en worden harde geluiden
hinderlijk. Bij iedereen vanaf 30 jaar neemt het gehoor langzaam af, vooral in de hogere
frequenties. Overbelasting door lawaai geeft ook perceptief gehoorverlies en verergert
presbyacusis.
Symptomen
De symptomen van presbyacusis zijn het niet meer goed kunnen verstaan van spraak, vooral
in een lawaaierige omgeving en een dubbelzijdig gehoorverlies van vooral hoge tonen. De
slechthorendheid kan gepaard gaan met een hinderlijke tinnitus (oorsuizen). Bij een
cerumprop of otitis is er naast slechthorendheid (eenzijdig of dubbelzijdig) ook sprake van
oorpijn of jeuk.
,Diagnostiek
De gehoorgang en trommelvliezen worden geïnspecteerd met otoscopie. Met stemproeven
kan onderscheid worden gemaakt tussen geleidingsverlies en perceptief verlies. Bij
verdenking op gehoorverlies wordt doorverwezen naar een KNO-arts voor audiometrie.
Behandeling
De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van het gehoorverlies. In het geval van een
cerumprop wordt de gehoorgang uitgespoten. Bij andere oorzaken is soms een chirurgisch
ingrijpen door de KNO-arts gewenst. Geleidingsverlies kan goed worden gecompenseerd
door een hoortoestel wisselend. Vooral bij ernstig gehoorverlies. Blijven mensen door
vervorming vaak problemen houden met het verstaan.
Preventie
Presbyacusis is een normaal ouderdomsverschijnsel dat niet te voorkomen is. Verergering
van gehoorverlies door lawaaischade kan wel voorkomen door langdurige blootstelling aan
lawaai zo veel mogelijk te vermijden en door het dragen van goede gehoorbescherming.
Cataract:
Ofwel ‘staar’, ‘grijze staar’ of ‘grauwe staar’, is een oogaandoening met vertroebeling van de
lens. Het is een typische ouderdomsziekte, maar kan in zeldzame gevallen ook voorkomen
bij heel jonge kinderen.
Risicofactoren en etiologie
De belangrijkste risicofactor voor cataract is een hoge leeftijd; seniel cataract
(ouderdomsstaar) is de meest voorkomen de vorm van staar. Andere risicofactoren zijn
genetische aanleg, blootstelling aan uv-licht, roken, diabetes mellitus, een oogtrauma of
oogontsteking, oogoperatie en gebruik van bepaalde medicatie (met name
corticosteroïden). Kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap mazelen of rodehond
hadden, hebben een verhoogde kans op congenitaal cataract (aangeboren staar).
Pathofysiologie
De vertroebeling in de lens ontstaat door verandering van de eiwitten in de lensvezel of door
(mechanische) beschadiging van de lensvezel ban het lenskapsel. De veranderingen in de
ooglens kunnen enkel- of dubbel zijdig zijn.
Symptomen
Als gevolg van de cataract zal de visus geleidelijk verminderen. Zorgvragers klagen over
grauw en/of wazig zien. Ook kunnen ze last hebben van schittering en verblinding door
bijvoorbeeld zonlicht of autolampen; dit leidt tot fotofobie. Ook dubbelzien en
nachtblindheid komen voor.
Diagnostiek
De diagnose wordt gesteld met behulp van spleetlamponderzoek.
, Behandeling
Een operatie is de enige behandeloptie bij cataract. Meestal vindt een operatie pas plaats
wanneer de zorgvrager in toenemende mate hinder ervaart van de visuele beperkingen. De
operatie bestaat uit verwijdering van de troebele lens en plaatsing van een kunstlens in het
lenskapsel.
Complicaties
Onbehandeld kan staar tot blindheid leiden. Ook de staaroperatie veroorzaakt soms
complicaties, zoals een ernstige bacteriële ontsteking van het binnenste van de oogbol of
nastaar. Bij nastaar vermindert de visus binnen enkele jaren na een staaroperatie door
vertroebeling van het lenskapsel. Nastaar is bijna altijd goed te behandelen met een
laserbehandeling.
Prognose
Na een staaroperatie is in de meerderheid van de gevallen het gezichtsvermogen weer
normaal. De zorgvrager heeft 50% kans dat binnen afzienbare tijd ook zijn andere oog
geopereerd zal moeten.
Preventie
Niet roken, vermijden van blootstelling aan uv-licht en zorgvuldig gebruik van
corticosteroïden verminderen het risico op staar.
Glaucoom:
Bij glaucoom is sprake van progressieve schade aan de nervus opticus met typische
beperkingen of uitval in het gezichtsveld. Omdat vaak een verhoogde druk in de oogbol de
oorzaak is, staat glaucoom in de volksmond ook wel bekend als ‘verhoogde oogdruk’.
Glaucoom kan echter ook voorkomen bij een normale oogdruk; het is eigenlijk een
neuropathie, een zenuwaandoening. Wereldwijd is glaucoom een van de belangrijkste
oorzaken van blindheid. Het is een veelvoorkomende oogaandoening, met name bij
personen ouder dan 65 jaar. Ongeveer de helft van de mensen met glaucoom heeft dit
zonder te weten.
Risicofactoren:
- Een verhoogde oogdruk. Dit is de belangrijkste risicofactor. Meestal is een verstoorde
afvoer van het kamerwater hier de oorzaak van
- Een hogere leeftijd
- Hart- en vaatziekten
- Diabetes mellitus
- Etniciteit (Afrikaans, Afro-Caribisch, Aziatisch)
- Glaucoom in de familie
- Ernstige myopie
- Migraine
- Chronisch gebruik van corticosteroïden
