Politiek
5 fasen van politieke degeneratie volgens Plato
1. Zwelgen in de onversneden zwijm van vrijheid – vrijheid kan geen kritiek meer verdragen
2. Ontstaan van drie klassen – 3 klassen 1. Energieken 2. Orderlijken 3. onderklassen
3. Corrumpering van een leider – 1 en 2 gooien het op een akkoord, 2 wil nu niet meer verder
en trekt naar 3 – roep op 1 sterke man
4. Volk moet constant in dreiging zijn – die sterke man moet er komen wanneer er een
constante dreiging is
5. Volledige dictatuur
Verband politiek en ethiek
- Ethiek is een wetenschap waarbij geprobeerd wordt handelingen goed of fout te
kwalificeren. Dit gaat hand in hand met politiek. Politiek gaat over verdeling en legitimering.
In politiek wordt besloten hoe geld over de samenleving verdeeld wordt. Dat verteld iets
over wat de mensen in de politiek ethisch verantwoord vinden. Geld is middel om ethische
afweging te kunnen zien.
(Deugd) Arete en Eudonomia (geluk)
Het is belangrijk dat je van geluk kan spreken in een polis in de politieke oudheid. Als je dat bent dan
kun je samen werken dan meer deugd voor de burgers en op die manier zorg je dat je samen
gelukkiger bent. Niet alleen het individu, maar het individu als onderdeel van het geheel.
Ta politica
Term komt van Polis. Politiek is alles dat de gemeenschap aangaat. Gemeenschap in de
gezamenlijkheid. Vanuit dit kijken we naar gelijken er is een gezamenlijk vraagstuk tussen de
gelijken. Zij bepalen wie er wel en niet bij horen. Een burger in de polis is een gelijk, een metoik of
teet is dat niet. Dit wordt ook verbonden met deugdelijkheid, als je iets goed doet in de ogen van je
gelijken nis dat goed.
- Het is een samenleving van eer en schaamte
- Goede morele vorming in deugdzaamheid anders kun je nooit een burger worden.
Politiek denken in de archaïsche oudheid
- Door bevolkingsgroei meer Poleis – landbouw crisis
- Meer Poleis = onvrede over oogsten verdeling
- Kolonisatie – mensen trekken nu weg naar andere gebieden die onvrede over verdeling dus
andere gebieden die al leeg waren koloniseren – oikistes en episkopoi
- Opkomst geld en alfabet
- Geen sacraal koningschap – in polis konden ze samen in overleg
- De Poleis die verspreid lagen over Griekenland – ontwikkelde zich los van elkaar
- Geen sacraal koningschap en autonome ontwikkeling zorgt ervoor dat bij handel debatten
en discussies plaatsvinden over wat nu goed is
- Crisis van de 7e eeuw – door economische groei nieuwe rijke boeren
- Deze rijke boeren werden hoplieten en deden mee aan veldslagen vochten om de polis te
beschermen dus wilden ze ook invloed hebben
- Door deze onafhankelijke ontwikkeling overal andere oplossingen
1
,Hesodius
- Hesodius schreef 2 werken: Werken en dagen, theagonia over de Goden
Werken en dagen:
- Hij had ruzie met zijn broer – hij zelf was een boer en werkte hard en zijn broer was een
handelaar
- Het onderwerp is Rechtvaardigheid
- Rechtvaardigheid is het tegenovergestelde van Hybris (overmoed), geef mensen wat hun
toekomt. Je moet jezelf niet overschatten met je overmoed.
- Geef de mens wat hun toekomt en dat is rechtvaardigheid
Homerus
- Onderwerp over Achilles die een deel van de buit wil van de generaal. De generaal zou
volgens Achilles teveel van de buit claimen terwijl Achilles en de soldaten het meeste werk
hadden verricht.
- Hier zien we echt nadenken over de politiek
- Wat is rechtvaardigheid? Is het rechtvaardig dat die koning zoveel krijgt of moeten de
soldaten juist meer krijgen, rechtvaardigheid wat is dat nu?
- Je rang vs het werk wat je verricht
- Wat i
- s Diké wat is de juiste manier?
Rechtvaardigheid in de vroege polis
- Collectief welzijn – je plichten en je privileges. Wat voeg je toe aan de polis?
- Burgerschap is Isotes – gelijkheid, iedere Atheense burger was gelijk maar een Metoik niet
- Exclussie – alle burgers waren nu wel gelijk maar de Metoiken en Tethen waren totaal niet
gelijk er kwam exclusie zij werden uitgesloten.
- Doordat er geen sacraal koningschap was, was er ruimte voor debat over van alles en nog
wat
- Debat over rechtvaardigheid, wat is dat nu?
- Voor de Grieken was rechtvaardigheid een voorwaarde voor gezonde politiek.
Twee reacties op rechtvaardigheid
- Wat is rechtvaardigheid? Krijgen wat je toekomt volgens Hesodius?
- De Grieken schreven meer concrete voorbeelden
- Voorbeelden van onrechtvaardigheid voornamelijk, wanneer er geen rechtvaardigheid was
schreven Grieken concrete voorbeelden over onrecht dat hen werd aangedaan, nog geen
algemeen begrip.
- Er kwam een egalitaire reactie – dus de reactie van Hesodius over de hardwerkende boer
- De elitaire reactie – de reactie van Homerus over de helden en het verdelen van de buit
2
,Mythologisch denken naar Logos
- Mythologisch denken zoals terugkomend bij Homerus en Hesodius – mythologisch denken
ontstond en dit vinden we terug bij deze twee stukken
- Goden en mensen delen een gemeenschappelijke geschiedenis
- Natuurfenomenen goddelijk verklaard.
- De kosmos (de orde) was in overeenstemming met de goden
- Overgang van mythos naar logos is zeer geleidelijk. Vaak tegelijkertijd geweest.
Het begin van de logos
- - 6e eeuw voor christus aan de Ionische kust – waar handel plaatsvond rond Milette
- Het begon in handelssteden . mensen komen met verschillen aan en gaan ook ideeën met
elkaar uitwisselen.
- Tijdens deze periode was er ook veel welvaart en voorspoed dus mensen hadden ook geld
om zich met andere zaken bezig te houden, kooplieden hadden tijd om na te denken en
filosoferen.
- Tijdens deze periode:
- Thales van Milette – hij is een van deze eerste mensen, die zegt dat alles betrokken is met
water. De materie van water zit overal in. En ook zonsverduistering wordt verklaard aan de
hand van maan die voor zon kruipt en niet goden
Heraclitus
- Filosoof van het worden
- Hij had gelijk, volgens zichzelf hij had een hoge eigendunk
- Empirist, kennis begint bij waarneming – datgene dat je ziet daar moet je kennis uit halen
- Hij was de filosoof van het worden
Parmenides
- Hij was de filosoof van het zijn
- Kennis begint bij het nadenken, je logos gebruiken – kennis begint bij je logos, je kunt
perfect denken in driehoeksvorm.
- Hij is de filosoof van het zijn
(als iets wordt is het nog niet = niet zijnde – je kunt alleen maar in het hier en nu zijn het denken
met worden lukt niet, verleden kun je niet zien alleen de verandering die het teweeg heeft gebracht
kun je zien.)
3
, Sofistiek
- Einde presocratische tijdperk -sofistiek kwam op tijdens Socrates zelf
- Plato noemde Socrates geen sofist
- Sofist komt van Sofia – godin van de wijsheid
- Rondtrekkende leraren
- Sceptisch over de bestaande kennis
- Sofisten waren bezig met Retorica niet met natuur
- Taal is het centrale thema
- Democratie bevorderd debat, het spreken, je retorica werd belangrijker
- Niet richten op de absolute waarheid
- Socrates had een hekel aan de sofisten, ze kregen betaald voor kennis, dit was niet de
bedoeling. Daarbij gingen zij gelijk halen en dat was niet de bedoeling je kan niet alles
ontkennen.
Politeia
- Is een term die we beter kennen in het Latijn
- Constitutio – betekende het edict van de keizer en kwam uit de keizertijd, we kennen het
heden ten dagen als constitutie (verzameling van regels die zorgen voor verdeling van de
macht in het land, maar Politeia is breder dan alleen dat)
- Het is een gezondheidstoestand – het vraagt naar iemands welzijn hoe zijn ze bestand tegen
iemand van buitenaf, je constitutie is je gestel, hoe je gesteld hebt, in hoeverre kun je balans
houden tegen punten van buiten af?
- Regels en wetten of afpsraken die een verdeling van macht regelen
- Bestel en gestel = hoe gezond is je stad? En hoe sterk is je in terne balans en orde?
Herodotus het debat om de beste Politiea
- Geschiedschrijver en schreef ten tijde van Pericles – hij begint over debat over de Politeia
het bestel – welke staatsinstelling is het beste?
- Hij schreef in zijn historiën het verslag van zijn onderzoek
- Onderscheid tussen mythische en menselijke geschiedschrijvers hij neemt afstand van
Hesodius en Homerus
- Setting: Perzische koning is afgezet
Otanes voor de democratie
- Isonomia – gelijkheid voor de wet
- Loting is de ultieme eerlijkheid
- Verantwoording afleggen zo dat er ingegrepen en geoordeeld kan worden is goed
- Besluiten zijn openbaar
Megabyzos voor een aristocratie
- Volk zit vol woestheid en zijn ontembaar zij kunnen niet regeren
- Ze hebben te weinig kennis van zaken, om te regeren
- Ze forceren zaken doordat ze onbesuisd zijn
- Er ontstaat partijvorming uit hun democratie dat moeten we niet hebben
- Volk geen isonomia ze zijn te dom
4