Het document is een samenvatting van de volgende hoofstukken:
- Hoofdstuk 2: Introductie
- Hoofdstuk 3: In kaart brengen
- Hoofdstuk 4: Doel en plan
- Hoofdstuk 5: Interventie en monitoren
- Hoofdstuk 7: We staan op schouders van reuzen (theorie)
Oldeboom & Pepping-Poot (2018) - Ik in de Wij
Hoofdstuk 2: Introductie
2.1 Via een veilig leerklimaat naar Possibility Atmosphere
Zicht krijgen op de interactie tussen leerlingen onderling en de leraar = Randvoorwaarde voor
succesvolle lessen en voor het welbevinden van de leerlingen, de leraar en het team.
Goede les = balans tussen vakinhoudelijke doelen, onderlinge relaties, regels en afspraken, en fysieke
omstandigheden.
→ Als dit evenwicht er is, dan heeft dat effect op;
▪ het waarneembare gedrag en de prestaties van de leerlingen
▪ de beleving en waardering van de leerlingen
Veilig leerklimaat = Dit zegt iets over de ondergrens van sfeer: het zijn de minimale voorwaardelijke
omstandigheden om leren en onderwijs verzorgen mogelijk te maken.
Possibility Atmosphere (PA) = Sfeer waarin sprake is van synergie en is de samenkomst van mensen
een verrijking voor zowel elk individu, als voor de groep als geheel.
→ Bijv. Regels en afspraken zorgen voor duidelijkheid en structuur.
Drie manieren om informatie over de groep/de sfeer te verzamelen (om vervolgens de PA te
verbeteren):
1. Onafhankelijke Gegevens
2. Concreet Gedrag
3. Gevoelsmatige Indrukken
Het zorgvuldig interveniëren vraagt van een leraar pedagogische tact.
2.2 Samenvatting
Hoofdstuk 3: In kaart brengen
Aanvang schooljaar is belangrijk om aandacht te besteden aan het groepsproces. Bij het ‘Spel om de
ruimte’ gaan leerlingen op eigen ervaringen en motieven op zoek naar hun plek in de groep. Het in
kaart brengen van de groepsdynamiek doet de leerkracht door onderzoek te doen en systematische
handelingen uit te voeren.
Onderzoek op basis van drie manieren van informatie verzamelen:
1. Onafhankelijke Gegevens
2. Concreet Gedrag
3. Gevoelsmatige Indrukken
→ Belangrijke vragen hierbij: Hoe wil je informatie verzamelen? Wat wordt er gemeten? Weten
we wat we willen weten?
Hoofdstuk 4: Doel en plan
Normdrager en de meest voorschrijvende of dominante norm → Veel doelen en het daaruit
voorkomende plan van aanpak zijn hierop gericht.
Doel en Plan = Nodig om bedachtzaam en gestructureerd te werk te gaan.
,Hoofdstuk 5: Interventie en monitoren
Interventies → Dienen gericht te zijn op inclusie (iedereen telt mee in de klas)
Hier heeft een groep die niet lekker draait behoefte aan:
- Duidelijkheid
- Herkenbaarheid
- Structuur
Interventie en monitoren → Er worden opnieuw meetinstrumenten ingezet die in de fase van het ‘In
kaart brengen’ ook zijn gebruikt. Wederom worden Onafhankelijke Gegevens, Concreet Gedrag en
Gevoelsmatige Indrukken verzameld.
Hoofdstuk 6: Delen is Vermenigvuldigen
Fase Delen is Vermenigvuldigen → In deze fase gaat het erom dat leraren met elkaar kritisch
terugblikken en (leer) ervaringen te delen met elkaar, waardoor er een ‘groepsdynamisch besef’
ontstaat binnen het team.
Hoofdstuk 7: Theoretische achtergrond
Bij deze drie begrippen is ‘groepsdynamica’ een belangrijk onderwerp:
1. Communicatiewetenschap
2. Psychologie
3. Sociologie
2.3 Insteek en keuzes in dit boek
Aandacht voor:
• Gebeurtenissen, klassen en leerlingen waar leraren regelmatig moeite mee hebben.
• Het verminderen van lastgevend en lesverstorend gedrag.
• Het keren van die negatieve spiraal en de rol van de groepsdynamiek daarin.
• Zicht en vat krijgen op processen bij een klas die niet lekker draait met als doel dat leraren de
opgedane kennis en vaardigheden preventief leren inzetten.
• Veel invloed uitoefenen op de dynamiek als je weet waar je op moet letten.
,Hoofdstuk 3: In kaart brengen
3.1 Start van het schooljaar
Om een optimale Possibility Atmosphere te realiseren in de klas is het bij de start van het schooljaar
belangrijk dat je als leraar in de activiteiten of lessen aandacht besteed aan, nadenkt over en
voorbereidingen treft met betrekking tot:
- De samenstelling van de klas (welke leerlingen bij elkaar)
- Het elkaar beter leren kennen, en daarvoor ook de ruimte geven
- Het neerzetten van een duidelijke structuur met regels
- De manier waarop je als leraar afstemt, contact maakt en relaties opbouwt met de klas
en leerlingen
- De wijze waarop je de inhoud van de lessen aanbiedt.
3.2 Direct aan de slag
Voor aanvang van het schooljaar is het van belang om al aandacht te besteden aan het groepsproces:
- Op welke wijze wil je starten met de groep?
- Is de groep compleet nieuw en kennen de leerlingen elkaar helemaal niet of ben jij als leraar
het enige nieuwe gezicht?
o Leerlingen zullen vanuit hun eigen ervaringen (positief of negatief) en motieven
(actief of wachtend) op zoek gaan naar hun plek in de groep en ook jouw rol als
leraar daarin meenemen.
▪ Hoe zal het gaan?
▪ Hoor ik erbij?
▪ Wat wordt er door de groep van mij verwacht?
▪ Heb ik (voldoende) invloed?
→ Dit is ‘Spel om de Ruimte’, waarin leerlingen op zoek gaan naar de vorm
en de grootte van hun territorium.
Kennismakingsdag of introductieweek
Positieve aspecten:
- Samen dingen doen kan een positieve invloed hebben op de onderlinge sfeer.
Negatieve aspecten:
- Veel kennismakingsactiviteiten hebben een open karakter en juist dan kunnen leerlingen die
van alles op school willen ‘saboteren’ of ongewenste normen willen inbrengen op school,
veel gelegenheid daartoe krijgen. Problemen worden dan juist groter dan bedoeld.
Start van het schooljaar
Onderlinge afstemming op school is van groot belang en juist bij de start van het schooljaar is er
gelegenheid om de ‘neuzen dezelfde kant op te krijgen’.
- Gebruik van bestaande interventies, methoden of aanpakken kan hierbij helpen.
Exacte invulling van een goed begin van het schooljaar is:
- Contextafhankelijk
- Voorkeurafhankelijk
Aandacht aan de start van het schooljaar hangt af van de volgende aspecten:
• Reflecteren op je eigen voorkeuren, normen, waarden, motieven en lesgeefstijl een
belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van een goede Possibility Atmosphere.
o Op de volgende vragen moet je dan een antwoord zien te vinden:
▪ Waarom doe je zoals je doet?
▪ Kom je over zoals je wilt overkomen?
▪ Hoe maak je contact?
▪ Komt iedereen tot zijn recht en tot leren binnen zijn mogelijkheden?
▪ Is mijn lesinhoud en lesorganisatie duidelijk en zijn de regels helder?
▪ Handel ik consequent en ontstaan de normen en waarden die ik voorleef?
, 3.3 Onafhankelijke Gegevens, Concreet Gedrag en Gevoelsmatige Indrukken
Op het moment dat zaken in de klas niet lopen zoals gewenst kunnen er ‘symptomen’ van
onveiligheid of problemen met de groepsdynamiek zichtbaar worden.
Voorbeelden van symptomen van een onveiligheid of onprettige sfeer:
- Veel en hardop gepraat tijdens de les
- onrust
- brutale reacties op vragen
- leerlingen die klagen dat ze gepest worden
- ongemakkelijke stiltes
- allerlei ruzietjes
- leerlingen die na de les lang blijven hangen
- ondermaats presteren.
- Heftig incident aan de start van het jaar.
➔ Bij deze symptomen speelt de groepsdynamiek een grote rol, maar uiteraard kan het
probleem in de klas ook voortkomen uit een persoonlijk conflict tussen twee leerlingen of het
gevolg zijn van een probleem van een individuele leerling.
Er kunnen groepsdynamische acties ondernomen worden op basis van jouw persoonlijke
waarnemingen of als er sprake is van niet meer dan een gevoel, een intuïtie.
→ Op basis daarvan kan worden geconcludeerd dat het met de sfeer in de groep niet helemaal
goed zit.
→ Interne thermometer = Het is de kunst om dit te ontwikkelen voor het onzichtbare, voor wat
niet zozeer hoorbaar of zichtbaar is, maar wel gevoeld wordt in de onderstroom.
‘Onafhankelijke Gegevens’ = Deze gegevens worden gebruikt om op een systematische manier in
kaart te brengen wat er aan de hand is met de sfeer, de klas, de inhoud van de lessen of de interactie
tussen jou en de leerlingen.
→ Helemaal Onafhankelijk zijn deze gegevens eigenlijk nooit. Met de term ‘Onafhankelijk’
wordt bedoeld dat de instrumenten waarmee je informatie over de groep verzameld en de
gegevens zelf ook door anderen op de school gebruikt kunnen worden.
→ Onafhankelijke Gegevens verzamel je door daarvoor ontworpen instrumenten te gebruiken:
bijvoorbeeld een observatiekader, vragenlijst of interviewschema.
o Deze instrumenten zijn gemakkelijk uitwisselbaar (een waarneming of intuïtieve
indruk is vaak moeilijk deelbaar en persoonsgebonden)
Manieren van het in kaart brengen van de groepsdynamiek:
1. Onafhankelijke Gegevens
2. Concreet Gedrag
3. Gevoelsmatige Indrukken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marijebeverdam. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
