Tijdens de lessen heb ik aantekeningen gemaakt. Deze aantekeningen staan ook in de samenvatting. Alleen tijdens college 7 heb ik geen aantekeningen gemaakt.
Ethiek college 1 10-02-2022
Het boek wordt vrij nauwgezet gevolgd, achterin staan denkoefeningen die aansluiten op de colleges.
In de PowerPoints staan de belangrijkste dingen die je moet leren.
Wat je aan het eind van dit college moet weten:
• Het belang van ethiek voor veiligheid
• Wat is ethiek?
• Normatieve en descriptieve ethiek
• Wat is een ethische theorie?
• De betekenis van normen en waarden
• Waardenconflict en waardendiversiteit
• Dilemma’s
• De casus van de tikkende tijdbom
Wat is ethiek
Ethiek = de systematische bespiegeling op het menselijk handelen aan de hand van opvattingen over
goed en kwaad. (P. 23) BELANGRIJK
Ethiek gaat om een bepaalt soort morele afweging. Een afweging die betrekking heeft op het goede
doen. Iets kan een dilemma zijn, maar het hoeft niet een moreel dilemma te zijn. Zodra je nadenkt
over de afweging tussen goed of fout, dan wordt het een morele afweging. Er gaat achter deze
afweging een beeld schuil over jouw interpretatie tussen goed en kwaad. Als we een morele
afweging maken, dan zijn we heel goed in het vinden van rechtvaardigingen waarom we die afweging
hebben gemaakt.
• Menselijk gedrag en het handelen. (Gaat niet om het denken maar om het doen, maar het
gaat ook wel weer om de intenties en motieven van het doen en de argumenten die gegeven
worden.
• Systematisch: het onderzoeken van waarom we iets doen op bepaalde gronden kan het
beste gebeuren door de motieven te ordenen en te categoriseren.
• Opvattingen over goed en kwaad.
Ethische wetenschappers zijn heel erg geïnteresseerd geweest om de vraag waarom doen mensen
dingen? Als het voor anderen heel duidelijk is dat het slecht is, waarom doen ze het dan. VB: Bataljon
101 was een groep die de executies voor joden etc. te regelen. De einganggroupe werd opgesteld:
officier zei we gaan vandaag dit dorp in. Hierin woonden 1500 mensen, de helft moest dood en de
andere helft moest naar een kamp. De officier zei dit gaan we doen, je kan er gewetensbezwaren bij
hebben. Als je dit hebt, kan je er nu uitstappen wordt waarschijnlijk uit functie gezet, maar verder
geen gevolgen. Van de 500 mannen zijn er 7 naar voren gestapt met gewetensbezwaren. Voor ons is
het duidelijk dat het slecht is, hoe kan het dan toch dat je in zo’n situatie zo weinig mensen hebt die
naar voren stappen met gewetensbezwaren. Ze hebben militairen geïnterviewd met deze vraag.
Antwoorden: op dat moment was het de order die ze volgden. (Als je de kritische attitude niet hebt,
kun je morele bezwaren in je hoofd tot zwijgen stemmen). Als je in de situatie had gezeten, was jij
dan een van die zeven geweest? In de groep was het de norm dat het normaal was. Als mens ben je
geneigd om de groepsnormen te volgen en je eigen morele stem tot zwijgen te stemmen.
We kunnen allemaal regels bedenken over waarom we goed of fout zijn, maar we hebben ook te
maken met de psychologie van de mens. Het is belangrijk dat we naar de intenties kijken.
Je hebt te maken met mensen die voor zichzelf allemaal rechtvaardigingen verzinnen om niet veilig
te werken, veiligheid is niet zo simpel als dat mensen zeggen. Als we niet de intenties en motieven
Wat is ethiek?
, begrijpen waarom mensen bepaalde handelingen doen, dan kan je geen veiligheidsbeleid opbouwen.
Je moet op zoek gaan naar bepaalde beweegredenen van mensen. Ethiek kan je zien als een vorm
van veiligheid, je wilt jezelf beschermen tegen de oordelen van anderen.
Waarom is ethiek zo van belang voor veiligheid
• Complexe bestuurlijke afwegingen ordenen.
• Verantwoording geven.
• Steeds grotere waardendiversiteit.
• De bescherming tegen bureaucratisch managementdenken (en private belangen)
• De bescherming tegen technologisch exces.
• Het waarborgen van integriteit
• Gedragspsychologische veiligheidsproblemen benaderen.
Systematische bespiegeling = het is niet wetenschappelijk, maar we proberen het wel.
Reflectie op ons eigen handelen. Als je dat niet kan, dan heb je een probleem. In de ethiek
moet je ervan uitgaan dat mensen bewuste afwegingen maken om dingen te doen.
(Toerekeningsvatbaarheid)
Is menselijk handelen gebaseerd op vrije wil? Is morele reflectie aangeboren of aangeleerd?
Ons moraal is verleend aan 1. Opvoeding 2. Emoties 3. Woord van God 4. Reden Moraal kan heel erg
verschillen. Wat jij denkt over goed of fout kan erg verschillen over de opvattingen van anderen
hierover. Morele probleem draaien om de vraag: ‘wat behoren we te doen’. Benaderingen volgen
meestal uit conflicterende waardenposities.
Veiligheid vergt voortdurend
Normen en waarden
morele offers. Je ontkomt
• Norm: verkeersregels voor goed gedrag.
niet aan bepaalde regels en
• Waarden: een (gedeelde) voorstelling die het ijkpunt vormt van wat wordt gezien als
waardevol of als kenmerkend voor goed gedrag.
• Moraal: de verzameling van gedragsopvattingen in een samenleving of individu.
Normen zijn gekoppeld aan waarden en waarden zijn de achterliggende ideeën waar we
normen aan koppelen. Een moreel conflict is geworteld in verschillen in waarden en
normen.
Conflicten wortelen in waardenverschillen
Waardenconflict: Terrorist of vrijheidsstrijder? Wappie of wakkere burger?
Morele problemen en dilemma’s
Dilemma: een morele afweging tussen twee handelingsopties waarbij beide opties in gelijkwaardige
mate problematisch zijn of niet verkiesbaar. (P.37)
Morele problemen draaien om de vraag: ‘wat behoren we te doen’. Benaderingen volgen meestal uit
conflicterende waarde posities.
Als je hebt over morele
dilemma’s is het morele Ethische theorieën
conflict belangrijk voor
veiligheid. Een moreel
conflict begint bij een
verschil in normen en
waarden die iemand heeft.
Dat zijn twee herhaalde
aspecten van
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper liszand. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
