GS tijdvak 1 t/m 10
Tijd van jagers en Boeren
1.1: Jager-verzamelaars
Migraties uit Afrika
Homo erectus (Afrika) > Neanderthaler (Europa) > homo sapiens (35000 jaar
geleden, Europa)
150000 jaar geleden: mensen uit Afrika naar Midden-Oosten voor
voedselgebieden. Moderne menssoort verspreidde zich over de rest van de
wereld en verdrong anderen menssoorten. Zij konden zich sneller aanpassen aan
veranderde omstandigheden.
De nomadische samenleving van jager-verzamelaars
Leiden een nomadisch bestaan: trekken rond op zoek naar voedsel.
o Amazone, tropisch klimaat: permanent groeiseizoen.
o Europa: sterk wisselende seizoenen. Voorraden aanleggen voor de
winter en rekening houden met trekgedrag van dieren.
Rendierjagers
10000 jaar v. Chr. : ijskap noord-Europa en toendraklimaat West-Europa.
Rendierjagers leefde op deze toendra als nomaden in tenten of hutten:
leggen grote afstanden af om kuddes rendieren te kunnen volgen.
Vuur, gereedschappen van vuursteen, botten en hout.
o Vuur maakte slecht verteerbaar voedsel eetbaar, hield roofdieren op
afstand en hielp koude gebieden te overleven.
o Vuurstenen werktuigen: bijl, schrapers, boren, messen, naalden,
speren, pijlen.
Jagers en vissers
Na ijstijd begroeide land met bos en warmer klimaat. Gevolg:
Rendieren trokken naar het noorden, andere diersoorten profiteerden van
warmere klimaat door veel voedsel en er ontstonden visrijke meren, rivieren en
beekjes.
7000 v. Chr. : jagers bleven in beperkt gebied met veel voedsel.
Lente: vissen
Herfst: noten en vruchten
Rest van het jaar: jagen met boomstamkano’s met peddel en visfuiken.
1.2 overgang jagen-verzamelen naar landbouw.
10000 jaar v. Chr. Eerste boeren in het Midden-Oosten: Vruchtbare Halvemaan.
Verschillen tussen jager-verzamelaars en landbouwsamenlevingen.
Jagers en verzamelaars: kleine groepen, ze hielpen allemaal mee en hadden
weinig bezittingen.
Vruchtbare Halvemaan: Midden-Oosten op grensgebied van huidige Turkije, Irak
en Syrië met natuurlijke graanvelden. Jonge dieren werden in gevangenschap
gefokt, gelet op tamheid.
Landbouw = Agrarische revolutie.
,GS tijdvak 1 t/m 10
, GS tijdvak 1 t/m 10
Boeren blijven bij akkers in boerderijen of grote nederzettingen.
Meer voedselproductie → bevolking neemt toe → specialisatie
Ploegen en bemesten was nodig om de grond vruchtbaar te houden.
Jager → overbejaging sommige dieren, gedwongen op andere manier aan
voedsel te komen → boeren
Nadelen van landbouw: erosie van de bodem, oude landbouwgronden niet meer
vruchtbaar en afvalhopen en dieren rond de nederzettingen een bron van nieuwe
ziekten.
De eerste boeren in ons gebied
5300 v. Chr. : Eerste landbouwcultuur in West-Europa, bandkeramiekcultuur.
Opvallende versiering in de vorm van een band op het aardewerk.
Midden-Europa → Westen
Plaatselijke jager-verzamelaars namen het idee van landbouw van buren
over.
Zuid-Limburg: lössgrond, kleiachtige grondsoort. Akkers op kaalgekapte plekken
in het bos.
3500-2700 v Chr.: Trechterbekercultuur. Trechtervormige potten, bekers en
schalen.
De overledenen kregen potten, sieraden en wapens mee in hunebedden.
Hunebedden: grafkelders van grote zwerfstenen die in de voorlaatste IJstijd
door gletsjers hier naar toe waren geschoven.
o Gebruikte rollers op ondergrond van balken of sleden / trekkracht
van ossen.
o Goede positie door aarden dam, houten palen en kleinere stenen.
Geheel bedekt met een heuvel.
Steen, brons en ijzer
Steentijd: vuursteen kon goed bewerkt worden, door er in de lengte spanen vanaf
te slaan (bijlen, messen, boren en pijlpunten). Rond 4000 v Chr. Werd vuursteen
d.m.v. mijnbouw opgegraven.
Verhandeld en zelf werktuigen van maken.
Metalen werden ontdekt en men leerde er werktuigen van maken:
Koper: te zacht en te buigzaam.
2100 v. Chr. In Europa, brons: legering van koper en tin.
700 v. Chr. In Europa ijzer. Voordeel: veel plaatsen gewonnen. Nadeel:
hoge temperaturen en nieuwe technologische inzichten.
1.3 Religieuze uitingen: grottekeningen, beeldjes en grafgiften.
Religieuze uitingen:
30000 jaar geleden, grottekeningen van dieren (bizons, herten, paarden)
en handafdrukken → jagers hoopten hun goden gunstig te stemmen.
Grafgiften in hunebedden: geloof in hiernamaals, doden
kregen giften mee voor hun reis naar het dodenrijk.
Mannetje van Willemstad: geofferd bij een ‘heilige boom’
, GS tijdvak 1 t/m 10
2. Tijd van de Grieken en Romeinen
2.1 Stadstaten in het Midden-Oosten
Landbouw afhankelijk van irrigatie: rivierwater loopt over het land via kanaaltjes.
De Eufraat, Tigris, de Nijl
Goden gunstig bestemd worden voor een goede oogst: tempels met
priesters.
Vruchtbare grond werd verdedigd of veroverd door gewapende (ambachtslieden)
soldaten.
De bevolking van het veroverde gebied diende als slaven.
Geleid door ambtenaren en bestuurders, die weer geleid werden door een
koning.
Stadstaat/beschaving: mensen hielden zich bezig met allerlei taken die
geen direct verband meer hadden met het bewerken van het land.
Eerste geschreven tekstjes: belastingambtenaren gingen voorraadadministratie
bijhouden.
Eerste geschreven wetten: koningen die regels binnen staat wilden vastleggen.
(Egyptische) rijk: staat was zeer succesvol met veroveren van anderen (farao’s).
Griekse Stadstaten: Athene, Sparta en Thebe
Vooral gericht op landbouw en door koloniën ook handel.
Athene:
Democratisch bestuursvorm, waarbij alle vrije mannelijke burgers invloed
hadden op het bestuur.
Griekse filosofen (Socrates, Plato en Aristoteles): ideeën voor ideaal
bestuur.
Griekse geleerden legde basis voor natuurwetenschappen door
wetenschappelijke verklaringen (godsdienst), en basisgeschiedschrijving
en geografie door allerlei ontwikkelingen in het verleden.
2.2 Het Romeinse rijk
Rome, het middelpunt van een rijk
750 v. Chr.: Rome ontstaat uit enkele nederzettingen.
270 v. Chr.: bewoners van de stad Rome veroverde het omringende gebied en
geheel Italië was veroverd. Romeinen voegde Middellands Zeegebied tot 1 Rijk.
50 v. Chr.: België en Nederland.
Julius Caesar legeraanvoerder van het Romeinse leger → opgevolgd door Caesar
Augustus (eerbetoon aan zijn voorganger).
Pax Romana (Romeinse vrede): stabiliteit en welvaart tijdens Augustus tot
250 na Chr.
Rijk kreeg natuurlijke grenzen: bergen, oceaan, gebergten. Later Romeinse
muren.
