Tijd van jagers en boeren (tot
3000 v. Chr.)
1.1 De jagers-verzamelaars leiden een nomadisch bestaan, omdat ze steeds
rondtrekken op zoek naar voedsel.
Jagers leven van de natuur:
⟶ Tropisch klimaat: insecten, wild, vissen, vruchten (permanent groeiseizoen)
⟶ Europa: sterk wisselende seizoenen: wintervoorraden aanleggen + rekening houden
met trekgedrag van dieren waar ze op jaagden (afhankelijk van de natuur).
Jager-verzamelaars:
Woonden in grotten, hutten of tenten.
Leefden in groepen van 20-30 mensen.
Bijna/geen leiders.
Dreven onderling in groepen handel en ruilden producten als vuursteen, ivoor,
schelpen met elkaar.
Rendierjagers (eind van de IJstijd: 10.000 v. Chr.) :
Leefden op de toendra (= een gebied zonder bomen en begroeid met
mos/gras/struiken).
Leefden op een nomadische leefwijze.
Verbleven in de zomer in de omgeving van de Lage Landen om trekkende kuddes
rendieren te onderscheppen.
Vlees, huid en botten van dode dieren werden gebruikt als voedsel, kleding, tenten
en gereedschap.
Vuur: werd gebruikt om slecht verteerbaar voedsel eetbaar te maken en grote
roofdieren op afstand te houden.
Vuursteen: werd gebruikt om gereedschappen mee te maken ⟶ zoals schrapers
en messen of speren en pijl&boog (speren en pijlen hadden een vuurstenen punt).
Van botten en hout werd gereedschap gemaakt.
Ze jaagden op rendieren, mammoeten en bizons.
Ze leefden in het Noorden en Oosten van het land.
Ze maakten kunst, zoals beeldjes en grotschilderingen.
1.2 Agrarische revolutie:
De eerste boeren leefden c.a. 10.000 jaar v. Chr. in het Midden-Oosten, in een gebied
dat de 'Vruchtbare Halvemaan' wordt genoemd ⟶ vervolgens verspreidde de
landbouw zich over aangrenzende gebieden en uiteindelijk naar West-Europa.
,⟶ rond 5300 v. Chr. werd het landbouwgebied zover uitgebreid dat de eerste boeren
West-Europa bereikten. Deze boeren van de 'bandkeramiekcultuur' vestigden zich op
makkelijk te bewerken lössgrond (= een kleiachtige soort. Komt in Nederland voor in
Zuid-Limburg).
⟶ trechterbekercultuur: 3500-2700 v. Chr. ⟶ Trechtervormige potten, bekers en
schalen die samen met sieraden en wapens in een hunebed (=grafkelders) werden
meegegeven. Deze grafgiften werden meegegeven voor het hiernamaals, waar zij in
geloofden.
Landbouw:
11.000 v. Chr. : Abu Hureya
9.000-6.000 v. Chr. : Midden-Oosten
7.000 v. Chr. : Noord-Afrika
6.000 v. Chr. : Europa
7.500 v. Chr. : voor het eerst aan veeteelt doen.
4.000 v. Chr. : vuursteen door middel van mijnbouw opgegraven.
2.100 v. Chr. : brons (mengen van koper en tin ⟶ legering)
700 v. Chr. : ijzer (ijzererts was te vinden op veel plaatsen, maar voor het smelten
waren hoge temperaturen nodig).
Vaste woonplaatsen:
Klimaatverandering: na de laatste ijstijd kwam de natuur tot bloei en gingen
mensen zich vestigen ⟶ daarna werd het droger en kwam er een voedseltekort,
waardoor ze graan gingen produceren.
Bevolkingsgroei: de natuur raakte uitgeput
Rond 3.300 v. Chr. werd het eerste schrift uitgevonden door het bestuur: zo wisten
koningen wie belasting had afgedragen, welke arbeiders loon hadden ontvangen en
hoeveel soldaten ze in dienst hadden (in Soemerië).
⟶ bestond uit nummertjes en tekeningetjes/pictogrammen die producten en
meeteenheden voorstelden (bijvoorbeeld een aantal goederen afgeleverd of
ontvangen).
,⟶ later gingen deze pictogrammen naar abstracte tekens die voor bepaalde klanken
stonden.
⟶ rond 3.100 v. Ch. volgden de Egyptenaren
⟶ rond 50 v. Chr. bereikte het schrift Midden- en Zuid-Nederland door de komst van
de Romeinen.
⟶ 2.600 v. Chr. werd het spijkerschrift in Soemerië zo goed als ontwikkelt:
handelscontacten, brieven, wetteksten en literatuur.
Tijd van Grieken en Romeinen (3.000 v.
Chr. - 500 na Chr.)
2.1 Grieks-Romeinse cultuur
Romeinse steden werden volgens een vast plan ontworpen:
De stad werd in een schaakbord patroon aangelegd met rechte straten en
woonblokken.
De hoofdstraten kruisten elkaar op het forum (marktplein) met een of meer
tempels (een gebouw of ruimte waar religieuze bijeenkomsten plaatsvinden. Hier
kan een mens 'in contact treden' met diens god(en) en deze vereren) en een
basilica (gemeenschapsruimte).
Om de stad werd een stadsmuur met torens, poorten en een verdedigingsgracht
gebouwd.
Veel gebouwen waren voorzien van mozaiekvloeren (hiermee werden
voornamelijk huizen van de rijken versierd).
Ter herinnering van een keizer werden vaak triomfbogen opgericht (de
beeldhouwwerken op de bogen toonden de hoogtepunten van de veroveringen).
Vrijetijdsbesteding buiten de stad:
Thermen (een badhuis), een theater (een gebouw uit de oudheid, bedoeld voor
publiek vermaak zoals theatervoorstellingen) of amfitheater (= een ovaal open
gebouw uit de Romeinse oudheid dat gebruikt werd voor gladiatorengevechten
(Een gladiator was bij de oude Romeinen iemand die een gevecht leverde als
volksvermaak), jachtpartijen en gevechten met wilde dieren).
Romeinen gebruikten in de badhuizen Hypocausts. Dit waren verwarmingssystemen
die de warmte van een ondergronds vuur verspreidden in een ruimte onder de vloer.
De warmte werd geabsorbeerd door de vloer en dan de kamer ingestraald. Door de
vloer op pilaren te bouwen, kon bijna de hele vloer door de rookgassen worden
verwarmd. Soms werd de rook ook door holtes in de muur geleid alvorens uit het
gebouw te ontsnappen, waardoor dus ook de muren werden opgewarmd.
, Bij het bouwen van grote bouwwerken, zoals aquaducten (=een brug voor een
waterloop, zoals een rivier, kanaal) of het grote amfitheater in Rome (Colosseum)
gebruikten de Romeinen boogconstructies om stevigheid aan het bouwwerk te geven
en tegelijkertijd materiaal te sparen).
De Romeinen geloofden in meerdere goden (= polytheïsme).
Slavernij: bij de Grieken en Romeinen was het algemeen aanvaard dat sommige
mensen het juridische eigendom waren van anderen. Slaven werden vooral ingezet
voor huishoudelijk werk, maar in delen van Griekenland en later Italië dreef ook de
landbouw op hun arbeidskracht, net als de mijnbouw en zelfs de scheepvaart.
2.2 Beïnvloeding Grieks-Romeinse cultuur op de Germaanse cultuur
Stadstaten Midden-Oosten (c.a. 3.000-6.000 v. Chr.) :
Ontstonden in Mesopotamië (= een gebied tussen de rivieren Eufraat en Tigris, in
het huidige Irak) en langs de Nijl (Egypte).
⟶ irrigatie (=rivierwater via kanaaltjes over het land) maakte de samenwerking
tussen boeren noodzakelijk.
Griekse stadstaten (c.a. 800-300 v. Chr.) :
⟶ Athene, Sparta, Thebe.
⟶ Later stichtten deze steden in het Middellandse Zeegebied koloniën (in Griekenland
weinig vruchtbare grond).
Stadstaat Rome:
Groeide door veroveringen uit tot een groot Romeins Rijk (c.a. 270 v. Chr. - 476 na
Chr.).
Er werden veel zaken overgenomen uit de Griekse cultuur: religie, wetenschap,
bouwstijlen.
Grieks-Romeinse cultuur.
Rome:
Centrum Romeinse Rijk.
Rond 750 v. Chr. uit enkele nederzettingen ontstaan.
Bewoners veroverden het omringende gebied (rond 270 v. Chr. was geheel Italie
veroverd).
De eerste keizer van het Romeinse Rijk was Caesar Augustus (27 v. Chr. - 14 na Chr.)
Opvolger van Julius Caesar (doorliep zowel een militaire als politieke loopbaan
en werd na de verovering van Gallië en de daaropvolgende burgeroorlog tegen
Pompeius dictator van het Romeinse Rijk)
