Aantekeningen Minor Zorg voor Kind en
Jeugd
Leereenheid 2 – Gezonde zuigelingen
Schooljaar 2021-2022
Hogeschool Rotterdam/Erasmus MC
1
,Inhoudsopgave
Normale groei en ontwikkeling................................................................................................................................... 4
Groei en ontwikkeling........................................................................................................................................................4
Zorgproblemen..................................................................................................................................................................6
Babylichaamstaal..............................................................................................................................................................8
Overprikkelde baby’s.......................................................................................................................................................10
Inbakeren.........................................................................................................................................................................12
Babymassage...................................................................................................................................................................12
Baby’s en veiligheid.........................................................................................................................................................13
Ontwikkeling van de gezonde zuigeling (hoorcollege)............................................................................................... 13
Voeding bij zuigelingen............................................................................................................................................. 17
Voeding en vocht.............................................................................................................................................................17
Logopedie........................................................................................................................................................................19
Borstvoeding....................................................................................................................................................................24
Verstoorde groei en ontwikkeling............................................................................................................................. 34
De jeugdgezondheidszorg (JGZ).......................................................................................................................................34
Model van Lalonde..........................................................................................................................................................34
Wet publieke gezondheid (WPG).....................................................................................................................................34
Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO)................................................................................................................35
Jeugdwet..........................................................................................................................................................................35
Neonatale screening........................................................................................................................................................35
Kindermishandeling.........................................................................................................................................................35
Het interactioneel gezinsmodel................................................................................................................................ 38
Module 2 - verstoorde ontwikkeling......................................................................................................................... 39
Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke handicap............................................................................................39
Hechting...........................................................................................................................................................................40
Theorie van ervaringsordening bij iemand met een verstandelijke handicap................................................................41
Pijn bij neonaten...................................................................................................................................................... 44
Pijn op de NICU................................................................................................................................................................44
Pijnscores, pijnmetingen en meetinstrumenten bij neonaten en kinderen.....................................................................45
Pijnbestrijding bij neonaten.............................................................................................................................................48
Beslisboom NICU-pijnbeleid.............................................................................................................................................50
Het voorkomen van pijn...................................................................................................................................................51
Sedatie bij neonaten........................................................................................................................................................51
Misvattingen en dilemma’s rondom pijn bij neonaten....................................................................................................51
2
,NIDCAP bij neonaten................................................................................................................................................ 53
Schisis...................................................................................................................................................................... 56
Verschillende vormen schisis...........................................................................................................................................57
Anatomie van het oor en gehemelte...............................................................................................................................59
Zorgpad bij schisis............................................................................................................................................................59
Operaties bij schisis..........................................................................................................................................................60
Psychosociale aspecten bij de ouders..............................................................................................................................60
Borstvoeding bij schisis....................................................................................................................................................60
Zuigen, slikken en ademen bij schisis...............................................................................................................................60
Voeden bij schisis.............................................................................................................................................................60
Adviezen eerste tijd..........................................................................................................................................................61
Belangrijkste punten........................................................................................................................................................61
Het observeren van neonaten.................................................................................................................................. 61
Klinisch redeneren en het observeren van de zuigeling m.b.v. je zintuigen................................................................63
ABCDE-methode..............................................................................................................................................................63
Wat maakt kinderen anders?..........................................................................................................................................64
SBAR-methode.................................................................................................................................................................64
APGAR-score....................................................................................................................................................................64
Observatie ademhaling (respiratie).................................................................................................................................65
Observatie circulatie........................................................................................................................................................65
Observatie maagdarmstelsel (spijsvertering): tractus digestivus...................................................................................66
Observatie nieren en urinewegen....................................................................................................................................66
3
, Normale groei en ontwikkeling
Groei en ontwikkeling
Na de periode van pasgeborene (0-10 dagen) volgt de zuigelingenperiode. Deze periode duurt tot de eerste
verjaardag, soms tot 1,5 jaar. De drukke periode na de geboorte is voorbij en de ouders en de baby beginnen
een eerste regelmaat in het dag patroon te ontdekken. Dit eerste levensjaar is in veel opzichten een
turbulente periode. De jonge zuigeling, wiens gedrag grotendeels bestaat uit instinctieve uitingen en
reflexen, groeit in een jaar tijd uit tot een peutertje dat zelfstandig rondloopt en tot communicatie in staat is.
In dit eerste levensjaar en door de ervaringen na dit levensjaar wordt het gevoel van fundamenteel
wantrouwen gevormd.
Lichamelijke ontwikkeling
De groei die de mens in het eerste levensjaar doormaakt, wordt
in het verdere leven nooit meer herhaald. Aan het einde van
het eerste levensjaar heeft de zuigeling zijn gewicht
verdrievoudigd en is hij 1,5x zo lang als bij de geboorte. De
lichamelijke verhoudingen zullen voortdurend veranderen en
opschuiven naar de volwassen maat.
Doordat de benen van de zuigeling snel groeien lijkt het hoofdje
kleiner te worden in verhouding tot het lichaam. Per week neemt het gewicht met gemiddeld 150 gram toe
en groeit hij ongeveer 0,5cm. De schedel groeit van ongeveer 34-38cm bij de geboorte naar ongeveer 44-
49cm bij de eerste verjaardag. Er zijn onderlinge verschillen in de omtrek van het hoofd en een
bovengemiddeld grote schedel voor de leeftijd hoeft niet te betekenen dat er meer aan de hand is. In zo’n
geval moeten ook andere factoren worden beoordeeld, zoals de fontanel (gespannen?), de schedelnaden
(wijkend?) en eventuele andere klachten (braken?).
De omvang van de borstkas neemt toe doordat organen, zoals
hart en longen, groter worden. Hierdoor ziet men een
verschuiving ontstaan in de normaalwaarden voor de hartslag,
AH en bloeddruk. De samenstelling van het bloed verandert ook.
Het aantal rode en witte bloedlichaampjes neemt af, waardoor
de zuigeling van ong. 3 maanden er bleker uit kan gaan zien.
Rijpingsproces
Hiermee wordt bedoeld dat de nog primitieve organen volgens een vaste volgorde een ontwikkelingsproces
doormaken voordat zij volledig kunnen functioneren. Ook de coördinatie tussen de diverse organen moet zich
nog ontplooien. In het eerste levensjaar is dit duidelijk zichtbaar in het zenuw- en spierstelsel. Deze
rijpingstheorie (nature-theorie) staat tegenover de nurture-theorie (het ontstaan van ontwikkeling door
leerervaringen door voldoende prikkels van buitenaf en dan heel veel oefening). De huidige wetenschappers
betogen dat de totale ontwikkeling zowel nature als nurture is: een gedeelte is in aanleg gegeven en ligt in
patronen vast, maar het grootste gedeelte moet en kan door ervaringsleren worden gestimuleerd.
Het kind steeds vergelijken met andere kinderen en dwingen tot een snellere ontwikkeling heeft geen zin en
is zelfs schadelijk voor het kind en de ouder-kindrelatie.
De mature-theorie beschrijft dat bij de geboorte het zenuwstelsel nog niet is voltooid. Vooral de
hersenschors en de zenuwgeleiding moeten nog een hele ontwikkeling doormaken, waardoor zenuwprikkels
doeltreffender worden doorgegeven (myelinisatie). De helft van deze ontwikkelingen vindt plaats in het
eerste levensjaar. Doordat de verbetering van de zenuwgeleiding loopt van de schedel naar het staartbeen
en van het centrum naar buiten, zal ook de motorische ontwikkeling zo verlopen. De baby begint met het
optillen van het hoofd en daarna van de romp: hij komt tot zitten en kruipen en vervolgens tot optrekken,
4
Jeugd
Leereenheid 2 – Gezonde zuigelingen
Schooljaar 2021-2022
Hogeschool Rotterdam/Erasmus MC
1
,Inhoudsopgave
Normale groei en ontwikkeling................................................................................................................................... 4
Groei en ontwikkeling........................................................................................................................................................4
Zorgproblemen..................................................................................................................................................................6
Babylichaamstaal..............................................................................................................................................................8
Overprikkelde baby’s.......................................................................................................................................................10
Inbakeren.........................................................................................................................................................................12
Babymassage...................................................................................................................................................................12
Baby’s en veiligheid.........................................................................................................................................................13
Ontwikkeling van de gezonde zuigeling (hoorcollege)............................................................................................... 13
Voeding bij zuigelingen............................................................................................................................................. 17
Voeding en vocht.............................................................................................................................................................17
Logopedie........................................................................................................................................................................19
Borstvoeding....................................................................................................................................................................24
Verstoorde groei en ontwikkeling............................................................................................................................. 34
De jeugdgezondheidszorg (JGZ).......................................................................................................................................34
Model van Lalonde..........................................................................................................................................................34
Wet publieke gezondheid (WPG).....................................................................................................................................34
Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO)................................................................................................................35
Jeugdwet..........................................................................................................................................................................35
Neonatale screening........................................................................................................................................................35
Kindermishandeling.........................................................................................................................................................35
Het interactioneel gezinsmodel................................................................................................................................ 38
Module 2 - verstoorde ontwikkeling......................................................................................................................... 39
Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke handicap............................................................................................39
Hechting...........................................................................................................................................................................40
Theorie van ervaringsordening bij iemand met een verstandelijke handicap................................................................41
Pijn bij neonaten...................................................................................................................................................... 44
Pijn op de NICU................................................................................................................................................................44
Pijnscores, pijnmetingen en meetinstrumenten bij neonaten en kinderen.....................................................................45
Pijnbestrijding bij neonaten.............................................................................................................................................48
Beslisboom NICU-pijnbeleid.............................................................................................................................................50
Het voorkomen van pijn...................................................................................................................................................51
Sedatie bij neonaten........................................................................................................................................................51
Misvattingen en dilemma’s rondom pijn bij neonaten....................................................................................................51
2
,NIDCAP bij neonaten................................................................................................................................................ 53
Schisis...................................................................................................................................................................... 56
Verschillende vormen schisis...........................................................................................................................................57
Anatomie van het oor en gehemelte...............................................................................................................................59
Zorgpad bij schisis............................................................................................................................................................59
Operaties bij schisis..........................................................................................................................................................60
Psychosociale aspecten bij de ouders..............................................................................................................................60
Borstvoeding bij schisis....................................................................................................................................................60
Zuigen, slikken en ademen bij schisis...............................................................................................................................60
Voeden bij schisis.............................................................................................................................................................60
Adviezen eerste tijd..........................................................................................................................................................61
Belangrijkste punten........................................................................................................................................................61
Het observeren van neonaten.................................................................................................................................. 61
Klinisch redeneren en het observeren van de zuigeling m.b.v. je zintuigen................................................................63
ABCDE-methode..............................................................................................................................................................63
Wat maakt kinderen anders?..........................................................................................................................................64
SBAR-methode.................................................................................................................................................................64
APGAR-score....................................................................................................................................................................64
Observatie ademhaling (respiratie).................................................................................................................................65
Observatie circulatie........................................................................................................................................................65
Observatie maagdarmstelsel (spijsvertering): tractus digestivus...................................................................................66
Observatie nieren en urinewegen....................................................................................................................................66
3
, Normale groei en ontwikkeling
Groei en ontwikkeling
Na de periode van pasgeborene (0-10 dagen) volgt de zuigelingenperiode. Deze periode duurt tot de eerste
verjaardag, soms tot 1,5 jaar. De drukke periode na de geboorte is voorbij en de ouders en de baby beginnen
een eerste regelmaat in het dag patroon te ontdekken. Dit eerste levensjaar is in veel opzichten een
turbulente periode. De jonge zuigeling, wiens gedrag grotendeels bestaat uit instinctieve uitingen en
reflexen, groeit in een jaar tijd uit tot een peutertje dat zelfstandig rondloopt en tot communicatie in staat is.
In dit eerste levensjaar en door de ervaringen na dit levensjaar wordt het gevoel van fundamenteel
wantrouwen gevormd.
Lichamelijke ontwikkeling
De groei die de mens in het eerste levensjaar doormaakt, wordt
in het verdere leven nooit meer herhaald. Aan het einde van
het eerste levensjaar heeft de zuigeling zijn gewicht
verdrievoudigd en is hij 1,5x zo lang als bij de geboorte. De
lichamelijke verhoudingen zullen voortdurend veranderen en
opschuiven naar de volwassen maat.
Doordat de benen van de zuigeling snel groeien lijkt het hoofdje
kleiner te worden in verhouding tot het lichaam. Per week neemt het gewicht met gemiddeld 150 gram toe
en groeit hij ongeveer 0,5cm. De schedel groeit van ongeveer 34-38cm bij de geboorte naar ongeveer 44-
49cm bij de eerste verjaardag. Er zijn onderlinge verschillen in de omtrek van het hoofd en een
bovengemiddeld grote schedel voor de leeftijd hoeft niet te betekenen dat er meer aan de hand is. In zo’n
geval moeten ook andere factoren worden beoordeeld, zoals de fontanel (gespannen?), de schedelnaden
(wijkend?) en eventuele andere klachten (braken?).
De omvang van de borstkas neemt toe doordat organen, zoals
hart en longen, groter worden. Hierdoor ziet men een
verschuiving ontstaan in de normaalwaarden voor de hartslag,
AH en bloeddruk. De samenstelling van het bloed verandert ook.
Het aantal rode en witte bloedlichaampjes neemt af, waardoor
de zuigeling van ong. 3 maanden er bleker uit kan gaan zien.
Rijpingsproces
Hiermee wordt bedoeld dat de nog primitieve organen volgens een vaste volgorde een ontwikkelingsproces
doormaken voordat zij volledig kunnen functioneren. Ook de coördinatie tussen de diverse organen moet zich
nog ontplooien. In het eerste levensjaar is dit duidelijk zichtbaar in het zenuw- en spierstelsel. Deze
rijpingstheorie (nature-theorie) staat tegenover de nurture-theorie (het ontstaan van ontwikkeling door
leerervaringen door voldoende prikkels van buitenaf en dan heel veel oefening). De huidige wetenschappers
betogen dat de totale ontwikkeling zowel nature als nurture is: een gedeelte is in aanleg gegeven en ligt in
patronen vast, maar het grootste gedeelte moet en kan door ervaringsleren worden gestimuleerd.
Het kind steeds vergelijken met andere kinderen en dwingen tot een snellere ontwikkeling heeft geen zin en
is zelfs schadelijk voor het kind en de ouder-kindrelatie.
De mature-theorie beschrijft dat bij de geboorte het zenuwstelsel nog niet is voltooid. Vooral de
hersenschors en de zenuwgeleiding moeten nog een hele ontwikkeling doormaken, waardoor zenuwprikkels
doeltreffender worden doorgegeven (myelinisatie). De helft van deze ontwikkelingen vindt plaats in het
eerste levensjaar. Doordat de verbetering van de zenuwgeleiding loopt van de schedel naar het staartbeen
en van het centrum naar buiten, zal ook de motorische ontwikkeling zo verlopen. De baby begint met het
optillen van het hoofd en daarna van de romp: hij komt tot zitten en kruipen en vervolgens tot optrekken,
4
