Social Development Parke et al.
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Theorieën over sociale ontwikkeling (blz. 14- 36)........................................................................4
P1.3 Theoretische perspectieven op sociale ontwikkeling...................................................................................4
1.3.1 psychodynamisch perspectief................................................................................................................4
1.3.2 Traditioneel leertheorie perspectief.......................................................................................................4
1.3.3 Cognitieve leertheorie perspectief.........................................................................................................5
1.3.4 Het informatieverwerkingsperspectief...................................................................................................5
1.3.5 Cognitief ontwikkelingsperspectief........................................................................................................5
1.3.6 Het systeemtheorie perspectief.............................................................................................................6
1.3.7 Het biologisch perspectief......................................................................................................................6
1.3.8 Het levensloopperspectief......................................................................................................................7
1.3.8 Verschillende theoretische perspectieven.............................................................................................7
Hoofdstuk 4 Hechting: het vormen van hechte relaties (blz. 127 – 157)...........................................................8
4.1 Hechtingstheorieën........................................................................................................................................8
4.1.1 Psychoanalytische theorie/Leertheorieën.............................................................................................8
4.1.2 Cognitieve leertheorie............................................................................................................................8
4.1.3 Ethologische theorie...............................................................................................................................8
4.2 De ontwikkeling van hechting........................................................................................................................9
4.3 De natuur en kwaliteit van hechting..............................................................................................................9
4.3.1 Verschillende typen hechtingsrelaties....................................................................................................9
4.3.2 Rol van ouders in de ontwikkeling van hechting met kind...................................................................10
4.3.3 De effecten van karaktereigenschappen op hechting..........................................................................10
4.4 De sociale gevolgen van stabiliteit en hechting...........................................................................................11
4.4.1 Hechting bij oudere kinderen, consequenties......................................................................................11
Hoofdstuk 5 Emoties (blz. 165-197).............................................................................................................. 12
5.1 Wat zijn emoties?.........................................................................................................................................12
5.2 Waarom zijn emoties belangrijk? (Blz. 165- 197)........................................................................................12
5.3 Verschillende perspectieven op emotionele ontwikkeling..........................................................................12
5.4 Ontwikkeling van emoties............................................................................................................................13
5.4.1 Primaire emoties...................................................................................................................................13
5.4.2 Secundaire emoties..............................................................................................................................13
5.5 De ontwikkeling van emotioneel begrip.......................................................................................................14
5.5.1 Herkenning van emoties in anderen....................................................................................................14
5.5.2 Kennis van emoties en inzicht in emoties............................................................................................14
5.6 Regulatie van emoties..................................................................................................................................14
5.7 Het socialiseren van emoties........................................................................................................................15
5.7.1 Socialisatie door ouders........................................................................................................................15
5.7.2 Socialisatie door leeftijdsgenoten........................................................................................................16
5.7.3 Socialisatie door Leerkrachten.............................................................................................................16
5.8 Wat als de emotionele ontwikkeling misgaat?............................................................................................16
5.8.1 Oorzaken van depressie.......................................................................................................................17
5.8.2 Behandeling van depressie onder kinderen.........................................................................................17
1
,Hoofdstuk 7 Familie (Blz. 254-262) (blz. 272- 291)......................................................................................... 17
7.1 Het familiesysteem.......................................................................................................................................17
7.1.2 Het ouder-kind systeem.......................................................................................................................17
7.2 Sociale klasse en cultuur..............................................................................................................................18
7.2.1 Verschillen in gezinswaarden en praktijken ten gevolge van de sociaal-economische status............18
7.2.2 Culturele patronen in de opvoeding van kinderen..............................................................................19
7.3 Veranderingen van Amerikaanse families...................................................................................................19
7.3.1 De werkgelegenheid van de ouders en de ontwikkeling van het kind.................................................19
7.3.2 Ouderschap na de 30............................................................................................................................19
7.3.3 Nieuwe technologieën..........................................................................................................................19
7.3.4 Adoptie.................................................................................................................................................20
7.3.5 Gay en lesbische ouders.......................................................................................................................20
7.3.6 Alleen ouderschap................................................................................................................................20
7.3.7 Scheiding en opnieuw trouwen............................................................................................................20
Hoofdstuk 8 Peers (blz. 304- 338)................................................................................................................. 21
8.3 Leeftijdsgenoten als socialisatoren..............................................................................................................21
8.3.1 Imiteren van gedrag..............................................................................................................................21
8.3.2 Versterken en bestraffen van gedrag...................................................................................................21
8.3.3 Sociale vergelijking...............................................................................................................................22
8.4 Peer status....................................................................................................................................................22
8.4.1 Acceptatie en afwijzing.........................................................................................................................22
8.4.2 Factoren die peer acceptatie beïnvloeden...........................................................................................22
8.4.3 Consequenties van peer afwijzing........................................................................................................23
8.5 Voorstanders van peer acceptatie...............................................................................................................24
8.5.1 Ouders als voorstanders van peer acceptatie......................................................................................24
8.5.2 Onderzoekers als voorstanders van peer acceptatie...........................................................................24
8.5.3 Peers als als voorstanders van acceptatie............................................................................................24
8.6 Wanneer peers vrienden worden.................................................................................................................25
8.6.1 Leeftijd verandert in vriendschap.........................................................................................................25
8.6.2 Interactie met vrienden........................................................................................................................25
8.6.3 Patronen in vriendschappen.................................................................................................................25
8.6.4 Romantische relaties............................................................................................................................25
8.7 Interactie in groepen....................................................................................................................................26
8.7.1 Dominante hierarchie...........................................................................................................................26
8.7.2 Clique, crowd en gang..........................................................................................................................26
Hoofdstuk 9 School, mentoren en media (blz. 345-359)................................................................................26
9.1 De rol van de school in de sociale ontwikkeling...........................................................................................26
9.1.1 Scholen en sociale gemeenschappen...................................................................................................26
9.1.2 Grootte van de school en organisatie...................................................................................................27
9.1.3 Grootte van de klas en organisatie.......................................................................................................27
9.1.4 Impact van de leraar.............................................................................................................................28
9.1.5 School-familie.......................................................................................................................................28
Hoofdstuk 10 Sekse en gender (blz. 388-426)................................................................................................ 29
10.1 Het definiëren van sekse en gender...........................................................................................................29
10.2 Gender verschillen in groei, vaardigheden, activiteiten en interesses.......................................................29
10.2.1 Veranderingen in de adolescentie en volwassenheid........................................................................29
10.3 Genderstereotypes.....................................................................................................................................30
10.4 Biologische factoren in genderverschillen..................................................................................................30
2
, 10.4.1 Evolutionaire theorieën en gender ontwikkeling...............................................................................30
10.4.2 Hormonen en sociaal gedrag..............................................................................................................30
10.4.3 Gender en het brein...........................................................................................................................31
10.4.4 Genetica van gender...........................................................................................................................31
10.5 Cognitieve factoren in gender types..........................................................................................................31
10.5.1 Cognitieve ontwikkelingstheorie........................................................................................................31
10.5.2 Gender-schema theorie: een informatie-verwerkende benadering..................................................32
10.6 Sociale invloeden op gender types.............................................................................................................32
10.6.1 Theorieën over sociale invloed...........................................................................................................32
10.6.2 De invloed van ouders........................................................................................................................32
10.6.3 Imiteren van karaktereigenschappen ouders.....................................................................................33
10.6.4 Als de vader er niet is.........................................................................................................................33
10.6.5 Broertjes en zusjes..............................................................................................................................33
10.6.6 Rolmodellen in boeken, games en televisie.......................................................................................33
10.6.7 Peers, genderrollen en gender segregatie/ school en leraren...........................................................33
10.7 Androgyne..................................................................................................................................................34
Hoofdstuk 11 Morele ontwikkeling (blz. 443-449) (blz. 456-470)...................................................................34
11.1 Moreel oordeel...........................................................................................................................................34
11.1.3 Turiel's sociale domein theorie..........................................................................................................34
11.1.4 Hoe kinderen de regels leren en onderscheid maken tussen sociale domeinen...............................35
11.3 Morele emoties..........................................................................................................................................35
11.3.1 Ontwikkeling van morele emoties......................................................................................................35
11.3.2 Beïnvloeden morele emoties moreel gedrag?...................................................................................36
11.4 Het gehele morele kind..............................................................................................................................36
11.5 Prosociaal en altruïstisch gedrag...............................................................................................................36
11.5.1 Prosociaal gedrag en redenering ontwikkelen...................................................................................36
11.5.2 Factoren van prosociale ontwikkeling................................................................................................37
3
,Hoofdstuk 1 Theorieën over sociale ontwikkeling (blz.
14- 36)
P1.3 Theoretische perspectieven op sociale ontwikkeling
Theorieën helpen om bestaande informatie te organiseren en integreren in
samenhangende verklaringen. Daarnaast leiden theorieën tot hypotheses die getest
kunnen worden. Een theorie verklaart nooit de hele sociale ontwikkeling.
1.3.1 psychodynamisch perspectief
Freud’s psychodynamische theorie stelt dat psychologische groei geregeld wordt door
onbewuste biologische driften en instincten. De ontwikkelende persoonlijkheid bestaat
uit de id, gericht op directe behoeftebevrediging, het ego. Gericht op
behoeftebevrediging door middel van gepast sociaal bedrag, en het superego. Het
superego verschijnt wanneer het kind moralen heeft geïnternaliseerd en die kan
toepassen op het eigen gedrag. Ontwikkeling is een discontinu proces, onder te verdelen
in 5 perioden. Tijdens de fallische fase voelen jongens zich aangetrokken tot hun moeder
en bedreigd door hun vader, het Oedipus complex. In het Electra complex focussen
meisjes hun seksuele gevoelens op hun vader. Uiteindelijk lossen deze complexen zich op
doordat meisjes zich meer identificeren met hun moeder en jongens met hun vader.
Volgens Freud heeft de manier waarop kinderen deze fases doorlopen invloed op hun
latere gedrag en persoonlijkheid.
Erikson’s psychosociale theorie stelt dat de fases die Freud beschrijft doorgaan tot in de
volwassenheid. Problemen in eerdere fases spelen een rol in de latere fases, en
beïnvloeden zo de persoonlijkheid. In de laatste fase is de integriteit van het ego het
ultieme doel van oudere volwassenen.
De theorieën van Freud en Erikson hebben veel invloed gehad op de studie naar sociale
ontwikkeling. Kritiekpunten op deze theorieën zijn echter dat de basis van Freud’s
theorie moeilijk te toetsen is. Daarbij is zijn theorie gebaseerd op informatie die hij
verkregen heeft van volwassenen die therapie volgden, en niet van kinderen die sociaal
gedrag vertoonden. Daarnaast is zijn manier van informatieverzameling biased en
selectief. Tot slot is de focus op seksualiteit in de kindertijd te nauw en overdreven om
echt een ontwikkelingstheorie te vormen. Erikson heeft wel onderzoek gedaan bij echte
kinderen, maar de methodologische problemen van Freud zijn ook bij hem van
toepassing.
1.3.2 Traditioneel leertheorie perspectief
Het werk van Pavlov, Skinner en Watson gaat over conditionering en hoe leerprincipes
ontwikkeling kunnen vormen. Kinderen spelen een passieve rol; de rol van de omgeving
is veel groter. Klassieke conditionering is het manipuleren van het gedrag en emoties van
kinderen door er een stimulus aan te koppelen. Denk aan de hond die speeksel
produceert wanneer hij een bel hoort, omdat dit geluid geassocieerd werd met het
krijgen van voedsel.
Operante conditionering gebeurt wanneer gedrag systematisch wordt gevolgd door een
beloning of straf. Skinner benadrukte het belang van bekrachtigingsschema’s. De drive-
reduction theorie van Hull stelt dat klassieke en operante conditionering alleen tot leren
leidt wanneer het samengaat met het verminderen van primaire driften zoals honger en
dorst.
4
, Leertheorieën zijn nog steeds bruikbaar om sommige aspecten van de sociale
ontwikkeling te verklaren, zoals het verminderen van sterke emoties (desensitisatie) en
ongewenst gedrag. Conditionering kan echter wel minder invloed hebben in bepaalde
fases van het leven van een kind.
Daarnaast hangt de invloed ook af van andere kenmerken van het kind, zoals verbale
vaardigheden en temperament.
1.3.3 Cognitieve leertheorie perspectief
De cognitieve sociale leertheorie van Bandura stelt dat kinderen sociaal gedrag leren
door het observeren en nadoen van andere mensen. Cognities spelen een rol in dit
proces. De mate van aandacht, behoud, reproductie en motivatie beïnvloeden of en hoe
een kind gedrag observeert en imiteert.
Kinderen beïnvloeden echter ook het model, door middel van wederkerige determinatie.
Het gedrag van kinderen beïnvloedt de reactie van andere mensen, wat de sociale
omgeving en het kind verandert. De mate waarin er cognitief leren plaats vindt hangt
ook af van de self-efficacy van een kind. Deze is hoog wanneer een kind zichzelf
waarneemt als erg competent. Self-efficacy ontwikkelt door een aantal bronnen, zoals
directe ervaring met succeservaring, het observeren van anderen die succes hebben,
steun van ouders en peers, biologische en affectieve reacties op sociale situaties en het
geloof van een groep in competentie.
Cognitieve sociale leertheorie verklaart de invloed van modellen. Kanttekeningen bij
deze theorie zijn dat hij niet gericht is op de ontwikkeling van het kind, dat er weinig
aandacht is voor biologische aspecten, dat het meeste onderzoek is uitgevoerd in een
laboratorium waar de omgeving geen rol speelt en dat er geen aandacht is voor culturele
variaties.
1.3.4 Het informatieverwerkingsperspectief
De processen die een computer uitvoert worden bij deze theorie gebruikt als een
metafoor voor de manier waarop mensen denken. Onderzoekers zien ontwikkeling als
continu. De kwaliteit van denken hangt af van de informatie die de persoon
representeert, en de manier waarop die informatie wordt verwerkt.
Sociale informatieverwerkingstheorie stelt dat kinderen in sociale situaties een serie van
cognitieve stappen doorlopen, zoals het beoordelen van de intentie van het andere kind.
Sociale informatieverwerkingstheorie heeft inzichten gebracht over de mentale stappen
die kinderen doorlopen wanneer ze zich in een sociale situatie bevinden. De theorie gaat
echter niet in op hoe deze processen veranderen naarmate kinderen ouder worden. Ook
wordt er geen aandacht besteed aan factoren als emoties en impulsen.
1.3.5 Cognitief ontwikkelingsperspectief
Piaget’s cognitieve ontwikkelingstheorie stelt dat twee processen een grote rol spelen in
de sociale ontwikkeling.
o Assimilatie is het absorberen van nieuwe ervaringen in een kader van huidige
kennis.
o Accommoderen is het aanpassen van huidige kennis door het veranderen van
mentale structuren. Kinderen hebben dus een actieve rol in de ontwikkeling, en de
manier waarop zij nieuwe informatie waarnemen en organiseren hangt af van hun
niveau.
5
, o Cognitieve ontwikkeling is een decentrerend proces waarin het kind eerst de focus
legt op zichzelf, maar uiteindelijk meer op een complex en abstract beeld van de
wereld. Dit proces is ingedeeld in verschillende fases.
Piaget’s theorie verklaart hoe sociale reacties van kinderen beïnvloed worden door
cognitieve ontwikkeling. De fases die Piaget aangeeft worden echter bekritiseerd omdat
ze universeel en onomkeerbaar zijn. Daarnaast is er in zijn theorie weinig aandacht voor
sociale, emotionele en culturele invloeden op ontwikkeling.
Kohlberg en Turiel gebruikten Piaget’s theorie om uit te leggen hoe kinderen de wereld
beoordelen en sociale en morele regels begrijpen. Kinderen categoriseren sociale
problemen in verschillende domeinen, en maken beoordelingen afhankelijk van zo’n
domein. Het concept van domain specificity gaat tegen Piaget in, die juist zegt dat alle
domeinen van kennis beïnvloed worden door dezelfde processen en principes.
Vygotsky’s socioculturele theorie kijkt naar drie principes van culturele invloed. Ten
eerste variëren culturen in setting, ten tweede faciliteert deze setting de ontwikkeling
van het kind, en ten derde leren kinderen over cultuur door ervaren leden van de
cultuur. Volgens Vykotsky vindt ontwikkeling plaats wanneer kinderen met meer
volwassen partners samenwerken om problemen op te lossen. De zone van naaste
ontwikkeling is het verschil tussen het niveau van kind wanneer het alleen werkt, en
wanneer het samenwerkt met een ervaren partner.
Veel onderzoekers zien de theorie van Vygotsky als een verbetering van Piaget’s theorie
omdat er hier wel aandacht is voor contextuele en culturele factoren. Echter geeft de
theorie weinig beschrijving van sociale interactie en is het moeilijk om de zone van
naaste ontwikkeling te meten.
1.3.6 Het systeemtheorie perspectief
Kinderen worden beïnvloed door een aantal verschillende systemen zoals familie, school
en cultuur.
Bronfenbrenner’s ecologische theorie focust op deze systemen.
o Het microsysteem is het systeem waarin het kind direct communiceert met
mensen en instituten.
o Het mesosysteem zijn de relaties tussen componenten van het microsysteem.
o Het exosysteem zijn settings die indirecte invloed hebben op het kind, zoals werk
van de ouder.
o Het macrosysteem zijn de ideologische en institutionele patronen in een cultuur.
o De vier systemen veranderen over tijd in het chronosysteem.
De systeemtheorie heeft veel invloed in het verklaren en begrijpen van ontwikkeling van
kinderen. Kanttekening bij deze theorie is dat hij niet heel uitgebreid ingaat op wat de
ontwikkeling nu precies inhoudt.
1.3.7 Het biologisch perspectief
Ethologische theorie is gebaseerd op het idee dat gedrag geobserveerd moet worden in
een bepaalde setting waar het adaptieve waarde heeft. Het gedrag moet vervolgens
gerelateerd worden aan de biologie en het ecosysteem van het organisme. Belangrijk
concept in de ethologie is de kritieke periode. In deze periode hebben externe factoren
een unieke en onomkeerbare invloed op de ontwikkeling. De ethologische theorie is
6
