College aantekeningen
College aantekeningen Toegepaste Cognitieve Psychologie ()
Aantekeningen van hoorcollege 1 tot en met 9 van het vak Toegepaste Cognitieve Psychologie (TCP).
[Meer zien]Voorbeeld 6 van de 25 pagina's
Voorbeeld 6 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 1Hoorcollege 1 – Introductie
Toegepaste Cognitieve Psychologie (TCP) = Interactie tussen mens en zijn omgeving; omgeving (& beleving)
aanpassen voor veranderen gedrag.
→ NIET interactie tussen mensen (sociale psychologie).
➢ Een toegepast cognitief psycholoog evalueert de interactie van gebruikers met de omgeving en komt
met mogelijke oplossingen.
Cognitieve functies:
• Waarneming
• Aandacht
• Geheugen
• Taal
• Motoriek
• Beslissen
Confirmation bias: Bevestiging van iets (sterker als je onder druk staat).
Verwachting → Kijk op de wereld (e.g. slagboom om de snelweg?)
Toepassing kennis in praktijk:
• Perceptie
• Aandacht
• Compatibiliteit
• Human error
• Veroudering
• Vermoeidheid
➢ TCP gaat over het bevorderen van de veiligheid, het verbeteren van alledaagse dingen en het
ondersteunen van de werk- en leefsituatie door de omgeving aan te passen aan de mens en daarbij
kennis en methoden te gebruiken uit de cognitieve psychologie.
,SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 2
Hoorcollege 2 – Geschiedenis
TCP: Studie van de mens in relatie tot zijn omgeving
1. Ondersteuning werksituaties
2. Bevorderen veiligheid
3. Verbeteren van alledaagse dingen
TCP = Ergonomie (in Europa) = Human Factors (in USA) = Mens-machine interactie
Belangrijke/bepalende geschiedenis:
Deel 1: Industriële revolutie
Doel: Verhoging productie zodat producten goedkoper worden.
→ Arbeidsverdeling (specialisatie) als manier om productie te verhogen; Goedkoop & handhaven discipline.
Frederick Winslow Taylor (1856-1915): Grondlegger Scientific Management (arbeidsverdeling).
→ Productieverhoging door slimmer te werken, niet harder; Tot dan toe bekende output verhogen: Meer uren,
meer arbeiders en meer materiaal.
Soldiering = Arbeiders werken met opzet onder hun maximale capaciteit.
→ Mens is van nature lui, beloning niet gerelateerd aan productie, trainingsmethodes inefficiënt.
Taylorisme: Ontwerpprincipe voor bedrijven om een zo hoog mogelijke efficiëntie te realiseren;
wetenschappelijke benadering & analyse (ergonomie).
Vier principes van Scientific Management:
1. Ontwikkeling van een wetenschap
2. Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling van de arbeider
3. Wetenschappelijke selectie van de arbeider
4. Vriendschappelijke samenwerking tussen management en arbeiders
Taylor’s studies
• Midvale Steel: Hoe zorg je ervoor dat arbeiders efficiënter werken?
o Belonen
o Werk standaardiseren
o Selectie & training
• Bethlehem Steel: Opdracht efficiëntie verhogen
o Pauzeschema’s
o Selectie personeel
o Aparte scheppen
Frank & Lillian Gilbreth
- Tijdstudies: Meerdere methodes, snelste methode is meest efficiënt
- Bewegingsstudies: Kijken naar hoe iemand taak uitvoert
Ford (1913)
- Lopende band: Productietijd chassis daalde.
The Hawthorne Experiments
Hawthorne effect = Veranderingen in prestaties of productiviteit die kunnen worden herleid tot een wijziging
van de werkomgeving en niet tot een specifieke variabele die is gemanipuleerd om de wijziging te
bewerkstelligen.
,SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 3
Deel 2: Tweede Wereldoorlog
• Selectie personeel
• Ongelukken
• Oorsprong signaaldetectietheorie
• Mackworth’s Clock test (1948): Hoe goed zijn we in vigilantie (monitoren van een bepaalde taak)?
Deel 3: Digitale revolutie
Pioniers van de digitale revolutie:
• Ada Lovelace & Charles Babbage: Concept programmeerbare mechanische computer (analytical
engine) (1834).
• Edward Link: Vluchtsimulator (1927).
• Vannevar Bush: MEMEX → hoe kunnen we het geheugen van de mens uitbreiden (associaties,
computersystemen) (1945).
• Bach & Rita: Tactile-vision substution system (TVSS) (1960).
• Morton Heilig: Sensorama, eerste multimodale 3D belevingsmachine (1962); bouwt eerste head-
mounted display (1960).
• Yvan Sutherland: Sketchpad (1962); Eerste computer-based HMD (1966).
• Yarbus: Oogbewegingsregistratie (1967).
• Douglas Engelbart: Eerste baanbrekende computerdemonstratie (1968).
• Stuart Card, Thomas Moran & Allen Newell: The psychology of human-computer interactie (1983).
• Jaron Lanier (1987): Vader van virtual/digital reality
,SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 4
Hoorcollege 3 – Aandacht & Mentale belasting
Deel 1: Relatie tussen aandacht en mentale belasting
➢ Iets wordt moeilijk gevonden als het veel aandacht kost. Iets kost veel aandacht als het complexe
informatie is en als de informatie veel is die verwerkt moet worden. Taak die veel aandacht kost, heeft
als gevolg dat de mentale belasting toeneemt.
Moeilijkheid = De mate waarin een taak mentale inspanning kost.
Filter (bottleneck) model (Broadbent):
➢ Sensorische informatie binnen in de input (stimulus encoding & identificaition), wordt verwerkt en leidt
tot de output (response initiation & execution).
➢ Niet alle informatie kan tegelijkertijd verwerkt worden in de input; informatie wordt serieel verwerkt.
Psychological Refractory Period (PRP) = Periode die het duurt om een tweede signaal te kunnen verwerken.
→ Kennis over tweede stimulus, oefening & compatibiliteit kunnen PRP verkorten.
Resource modellen (Kahneman)
➢ Sommige taken kunnen tegelijkertijd worden uitgevoerd.
➢ Processen kunnen parellel plaatsvinden als er een bepaalde capaciteit is.
Single resource theorie = Beschikbare capaciteit is flexibel en varieert met:
→ Individu, taakmoeilijkheid, situatie (omgevingsfactoren), alertheid (arousal)
Deel 2: Waarom mentale belasting meten?
➢ Om fouten te voorkomen door mentale belasting te meten; Is er genoeg capaciteit om de taak uit te
voeren? Is er genoeg capaciteit om nog een taak erbij te doen (noodsituaties)?
➢ Taak aan te passen om fouten te voorkomen; Mentale inspanning verkleinen/vergroten.
➢ Toename in mentale belasting voorbode voor instorten prestatie kan zijn, met alle gevolgen van dien.’
A/B → makkelijke taak; C → Al moeilijker (met extra
inspanning mogelijk na behoren uit kunnen voeren; D →
Onmogelijk)
,SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 5
Yerkes-Dodsonwet: Afhankelijk van taakmoeilijkheid en aanwezigheid
van stress aurousal niveau.
Deel 3: Hoe kun je mentale belasting meten?
Mentale belasting meten door naar prestatie te kijken als functie van moeilijkheid van de taak.
4 Manieren:
1. Enkeltaak(paradigma)
o Nadeel is dat het alleen gevoelig is wanneer de limiet van de mentale capaciteit is bereikt, het
meet niet of de prestatie gelijk blijft door meer inspanning en vertelt niet hoeveel capaciteit
nog beschikbaar is.
o Wanneer is de restcapaciteit over?
▪ Testen m.b.v. een tweede taak (dubbeltaak)
▪ Restcapaciteit:
2. Dubbeltaak(paradigma)
o Hoe moeilijker de primaire taak, hoe verder de benodigde capaciteit boven de beschikbare
capaciteit uitkomt → Geen restcapaciteit meer over.
o Nadeel kan zijn dat de tweede taak slecht gekozen is of dat de tweede taak niet altijd
haalbaar/praktisch is.
3. Fysiologische maten
o Fyiologische maten zijn arousal, effort, aandacht & moeilijkheid
▪ P300 zegt iets over hoe gevoelig het brein is voor auditieve signalen
▪ Pupilgrootte als maat van moeilijkheid en als je iets mooi/opwindend (arousal) vind.
o Nadeel kan zijn dat heel veel factoren een rol spelen (gevoelig voor vermoeidheid, lichtniveau
& fysieke activiteit) en dat het niet gevoelig is voor het lastiger worden van de taak.
, SAMENVATTING HOORCOLLEGES TCP 2021/2022 6
4. Subjectieve maten
o NASA Task Load Index (NASA-TLX) & Subjective Workload Assesment Techniques
(SWAT) om werkbelasting te meten.
o Nadeel kan zijn dat het subjectieve gevoel makkelijker (hoger) is bij makkelijke taak.
➢ Twee mensen die dezelfde taak uitvoeren kunnen dezelfde prestatie leveren, maar de één heeft nog
capaciteit over voor een extra taak en een ander niet. De prestatie kan gelijk blijven ook al neemt de
mentale belasting en subjectieve werkdruk toe. Soms voorspelt werkdruk de toekomstige prestatie beter
dan de huidige prestatie en een slechte prestatie hoeft niet gerelateerd te zijn aan te hoge werkbelasting.
Deel 4: Welke vragen kun je met een dubbeltaakparadigma beantwoorden?
Automatische vs. Gecontroleerde aandacht
Automatische verwerking: Gecontroleerde verwerking:
- Vereist geen aandacht - Vereist aandacht
- Kan tegelijk iets anders doen (parallel) - Seriële verwerking
- Lastig om te veranderen of te vergeten - Gemakkelijk om te veranderen of
sinds het op de automatische piloot gaat veranderingen te leren
- Snel - Langzaam
- Skilled - Unskilled
e.g. Lopen, autorijden, herkennen van bekende e.g. Lopen met hakken, autorijden in de bergen,
woorden, het alfabet opzeggen.
herkennen ongebruikelijke woorden,
achterstevoren het alfabet opzeggen
Met ouderdom wordt de capaciteit limiet lager → Ouderen
E.g., Stoppen met lopen om te praten omdat het niet meer zo geautomatiseerd is (dubbeltaak).
Meten hoe taken elkaar beïnvloeden
Performance-Resource Function (PRF) = Laat zien wanneer een taak data limited is. Als het resource limited
is betekent het dat je als er nog meer aandacht aan besteed het ook beter wordt.
Performance Operating Characteristic (POC) = Laat de hoeveelheid aandacht zien die wordt verdeeld over
twee taken; twee taken beïnvloeden elkaar.
Cost of concurrence = Het feit dat een tweede taak erbij komt heel invloed op de eerste taak. Ze beïnvloeden
elkaar niet als een taak heel makkelijk is.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MarleenElise. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,00. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen