Samenvatting bijzondere overeenkomsten
Hoofdstuk 1
Bijzondere overeenkomsten (ovk): ovk waarvoor in het BW speciale regels zijn opgesteld, in aanvulling op
de gewone verbintenisrechtelijke regels van Boek 6. Ook wel benoemde ovk genoemd.
Redenen om aparte regels voor bijzondere ovk op te stellen zijn:
- Goed verloop rechtsverkeer: als aanbod en aanvaarding overeenstemmen komt er o.g.v. art. 6:217 lid
1 BW een ovk tot stand. Aanbod en aanvaarding vormen de inhoud van de ovk, in praktijk heel
beknopt en bieden geen duidelijkheid bij probleemsituaties. Aanvullende wettelijke bepalingen
kunnen de gaten in een ovk opvullen en mogelijke conflicten oplossen.
- Bescherming zwakkere partij: partijen met zwakkere positie t.o.v. hun tegenpartij worden
beschermd. Bepalingen mogen niet ten nadele van de zwakkere partij worden afgeweken, in het
voordeel van de zwakkere partij mag wel.
- Bijzonder gaat voor algemeen: lex specialis derogat lex generali, bijzondere wettelijke regels gaan
voor algemene wettelijke regels.
Geschiedenis en toekomst van het BW:
Code Civil: het Franse BW uit de tijd van Napoleon. De code had in NL via het oud BW lange tijd invloed en
nog steeds doordat de code het denken over het privaatrecht heeft beïnvloed. Doordat het de behoefte
van de samenleving vervulde kwam er geen opvolger. Later ontstond er wel behoefte aan een nieuw BW,
omdat de rechtspraak de regels van het oud BW aanvulde en interpreteerde, waardoor voor de geldende
regelgeving niet alleen in de wet, maar ook in de rechtspraak gezocht moest worden.
Privaatrechtelijke wetgeving is belangrijk voor het economisch verkeer. Een van de pijlers van de EU is dat
er tussen lidstaten een interne markt geldt waar geen handelsbelemmeringen zijn. Verschillen in het recht
kunnen belemmerend werken, wenselijk dat regels van verschillende landen op onderdelen gelijk worden
getrokken. EU heeft richtlijnen vastgesteld op het gebied van consumentenbescherming. Daarnaast ook
Europese verordeningen op bepaalde gebieden, hebben privaatrechtelijke aspecten en gelden rechtstreeks.
Zijn ook andere internationale privaatrechtelijke regelingen die voor het handelsverkeer van belang zijn,
het Weens Koopverdrag, geeft regels voor het sluiten van grensoverschrijdende koopovereenkomsten.
Gebruik van verdrag is niet verplicht, kan bij ovk van toepassing worden verklaard of worden uitgesloten,
staat partijen in privaatrecht vrij om zelf te kiezen welk rechtsstelsel op hun ovk van toepassing is.
Juridische families:
Door Europese regels zijn belangrijke delen van het recht gelijkgetrokken, maar alle Europese landen
hebben nog hun eigen privaatrecht. Kunnen in Europa 3 juridische families worden onderscheiden:
1. Landen met een napoleontisch systeem;
2. Landen met een Romaans-Germaans systeem;
3. Common law-systemen: ook wel Angelsaksisch recht, spreken recht o.b.v. het gewoonterecht.
* Zie pag. 24-26 voor meer info over de juridische families.
Bijzondere ovk in het BW:
Het BW regelt de belangrijkste en meest voorkomende bijzondere ovk, maar kan ook dat buiten het BW
bijzondere ovk worden geregeld. Binnen de ovk van Boek 7 BW kan een aantal categorieën worden
onderscheiden, zie figuur 1.2 op pag. 33, niet elke ovk is in een categorie onder te brengen.
Aspecten van de wettelijke regelingen van bijzondere ovk:
- Precontractuele verbintenissen: verbintenis (verplichting) die tussen partijen ontstaat voordat een ovk
tot stand is gekomen. Verbintenis vloeit niet voort uit een ovk, maar uit de wet, art. 6:1 BW.
- Totstandkoming van de ovk: Boek 6 bevat samen met regels uit Boek 3 de algemene regels over
totstandkoming van een ovk. Bepaalt is dat een ovk vormvrij tot stand kan komen, tenzij de wet extra
eisen stelt. Dit gebeurt soms in Boek 7 BW, zoals bij koopovereenkomst van onroerende zaken
wanneer koper een consument is, art. 7:2 BW.
- Inhoud van de ovk: veel regels uit Boek 7 BW hebben betrekking op de inhoud van de ovk. De wet
,kan dwingende, aanvullende of verduidelijkende regels geven m.b.t. de verplichtingen die uit de ovk
voortvloeien.
,- Einde: de regeling van een bijzondere ovk kan specifieke regels bevatten rond het einde of de
beëindiging van de ovk.
- Speciale regels rond nakoming, schadevergoeding of ontbinding: bijzondere ovk kennen speciale
regels rond nakoming, schadevergoeding of ontbinding.
- Postcontractuele verbintenissen: verbintenissen die na tenietgaan van de ovk nog kunnen ontstaan.
Gemengde ovk:
Art. 6:215 BW bepaalt dat, als een ovk trekken van 2 ovk vertoont, in beginsel alle regels gezamenlijk van
toepassing zijn. Als er sprake is van tegenstrijdige regels, moet worden gekeken aan welke regel de
voorrang moet worden gegeven, moet bedacht worden wat de bedoeling van de wetgever was. Als de ene
bepaling een aanvullend karakter heeft en de ander een dwingend karakter, dan gaat dwingend voor. Soms
geeft de wet, in aanvulling op art. 6:215 BW, expliciet aan welke bepaling voorrang moet hebben. Zie art.
7:5 lid 4 BW, regelt voorrang van consumentenkoop.
Als partijen meerdere afspraken maken die goed van elkaar te scheiden zijn, hoeft er geen gemengde ovk
te worden aangenomen, maar een samengestelde ovk: ovk die in meerdere, afzonderlijke bijzondere ovk
uiteenvalt. Zie pag. 37 voor vb. Er is pas sprake van vermenging als de hoofdverplichtingen uit de ovk niet
goed los van elkaar kunnen worden gezien.
Ovk zonder wettelijke regeling:
Met de ontwikkeling van nieuwe instrumenten in het economische verkeer en de opkomst van nieuwe
technologie ontstaan er soms nieuwe ovk, die nog geen regelingen in het BW kennen. Voor deze ovk geldt
het algemene overeenkomstenrecht van het BW. Zulke ovk noemen we een ovk sui generis: met een eigen
aard, niet onder een algemene omschrijving te brengen. Vb. hiervan zijn: geheimhoudingsovereenkomst,
stageovereenkomst, ovk tot vrijwilligerswerk en sponsorovereenkomst.
De naam die voor een ovk wordt gebruikt, is niet bepalend voor de vraag wat voor ovk het is. De inhoud
van de ovk is bepalend voor de vraag welke wettelijke regels van toepassing zijn. Het is dus niet mogelijk
om je aan dwingendrechtelijke regels te onttrekken door een ovk een andere naam te geven.
Geschillen:
Geschillen over bijzondere ovk kunnen aan de gewone civiele rechter worden voorgelegd. Art. 93 Rv
bepaalt wanneer de kantonrechter bevoegd is. Geschillen boven de kantongrens kunnen worden
voorgelegd aan de sector civiel. Zijn ook alternatieve vormen van geschilbeslechting, zoals arbitrage en
geschillencommissies.
Hoofdstuk 2
Aanvullend en dwingend recht:
Aanvullend recht: ook wel regelend recht, gelden als partijen over een bepaald aspect van de ovk niets
hebben afgesproken. Het bevordert een goed verloop van het rechtsverkeer. Ze scheppen duidelijkheid
wanneer partijen het onderwerp zelf niet hebben geregeld, ze mogen deze onderwerpen wel zelf
regelen, mogen er ook van afwijken.
Dwingend recht: wanneer bepaling een beschermend karakter heeft. Mag niet van worden afgeweken,
tenzij het ten voordele is van de partij die wordt beschermd.
Soms wordt er expliciet in de wet aangegeven dat een bepaling een dwingend karakter heeft. Soms is het
ook uit de tekst van het artikel duidelijk op te maken dat het dwingend recht bevat, je moet je dan
afvragen of er iemand met de bepaling wordt beschermd. Als de bewoording niet duidelijk is, bepaalt de
rechter of een artikel dwingend is. Bepaling niet dwingend, dan aanvullend. Dwingend is de uitzondering,
aanvullend recht is de hoofdregel.
Semidwingend recht: wettelijke bepaling tussen dwingend en aanvullend recht. Mag alleen worden
afgeweken bij schriftelijke ovk.
Driekwartdwingend recht: mag alleen bij collectieve arbeidsovereenkomst, of een speciale publiekrechtelijke
regeling, worden afgeweken. Afwijking mogelijk, omdat de positie van de wn in cao-onderhandelingen goed
wordt verdedigd.
Uitleg van ovk:
, - Pacta sunt servanda: beginsel dat inhoudt dat verbintenis uit een ovk moeten worden
nagekomen, belofte maakt schuld.
- Uitleg van ovk: om vast te stellen of verbintenis uit ovk goed is nagekomen moet eerst worden
vastgesteld wat de verbintenis precies inhoudt, ovk moet worden uitgelegd. Art. 6:248 lid 1 BW geeft
aan welke factoren van belang zijn bij de uitleg van ovk. Dit artikel bepaalt dat een ovk niet alleen de
rechtsgevolgen heeft die partijen zijn overeengekomen, maar ook die uit de aard van de ovk, de wet,
de gewoonte of de eisen van redelijkheid en billijkheid voorvloeien. O.g.v. het pacta sunt servanda
beginsel is de ovk tussen partijen wel de belangrijkste bron van rechtsgevolgen. Voor de overige
bronnen is geen ruimte als de afspraken duidelijk zijn en niet in strijd komen met dwingende regels.
Rechter houdt zich aan de uitleg van een bepaling waar partijen het over eens zijn.
- Haviltex-criterium: voor de uitleg van de bewoording van een ovk geldt het Haviltex-criterium. Dit
criterium vloeit voort uit het arrest Ermes-Haviltex. In het arrest werd getwijfeld over de vraag wat er
met het begrip teruggeven werd bedoeld. De HR besliste dat voor de uitleg van een bepaling in een
contract niet alleen moet worden gekeken naar de letterlijke, taalkundige betekenis van de bepaling,
maar ook naar de bedoeling van partijen. Daarbij kunnen de maatschappelijke positie en juridische
kennis van betrokken partijen van belang zijn.
- Internationaal: onderscheid tussen:
- Objectieve uitleg: taalkundige uitleg staat voorop bij de uitleg van de contractsbepaling.
- Subjectieve uitleg: de bedoeling van partijen staat centraal.
De Nederlandse leer is gemengd objectief-subjectief. In common law sprake van de objectieve
uitleg. Common law-contracten zijn uitgebreider, dikker en nauwkeuriger beschreven. Common law
is in het internationale bedrijfsleven de norm.
- Overige uitlegregels, geen innerlijke tegenstrijdigheid: contract moet altijd in zijn geheel beschouwd
worden en mag niet innerlijk tegenstrijdig zijn. Als een bepaling in een contract toch een andere
bepaling tegenspreekt, moet het contract zo worden uitgelegd dat er geen tegenstrijdigheid is. Alle
omstandigheden van het geval zijn hierbij van belang, in de eerste plaats zal worden gekeken naar de
overige bepalingen van het contract. Zie vb. op pag. 49 en 50.
- Overige uitlegregels, eerdere contracten: eerdere contracten die partijen samen hebben gesloten,
kunnen ook van belang zijn. Als iets in eerdere contracten op een bepaalde manier was geregeld en
er geen afwijkende afspraken zijn gemaakt, kan dat een aanwijzing zijn dat dit bij volgende contracten
ook bedoeld werd.
- Overige uitlegregels, positie van partijen: uit het Haviltex-criterium volgt dat mag worden gekeken naar
de maatschappelijke positie en rechtskennis van partijen. Als er bij een contract een duidelijk zwakkere
partij is, wordt er bij onduidelijkheid over een begrip in beginsel de voor de zwakste partij meest
gunstige uitleg gehanteerd.
- Hulpmiddel bij uitleg, resultaat- of inspanningsverbintenis: verschil:
- Inspanningsverbintenis: verbintenis waarbij, bij de bepaling of deze correct is nagekomen, de
kwaliteit van de geleverde inspanning doorslaggevend is, dus niet de kwaliteit van het
resultaat.
- Resultaatsverbintenis: verbintenis waarbij, bij de bepaling of deze correct is nagekomen, het
bereikte resultaat doorslaggevend is.
* Je kan bij inspanningsverbintenissen wel bepaalde resultaten onderscheiden, een docent moet
bijv. wel aanwezig zijn om les te geven. Lastiger om te beoordelen of inspanningsverbintenis goed
is nagekomen dan of een resultaatverbintenis goed is nagekomen.
Algemene voorwaarden (av):
Art. 6:231 sub a BW bepaalt dat av voorwaarden zijn die zijn opgesteld om in meerdere ovk te worden
opgenomen, m.u.v. bedingen die de kern van de prestatie aangeven, voor zover deze bedingen duidelijke
en begrijpelijk zijn geformuleerd, ook wel kernbedingen genoemd.
Essentialia: onmisbaar om vast te stellen of en waarover er een ovk is. De noodzakelijke elementen van een
ovk, zonder welke niet van een ovk kan worden gesproken.
Kernbeding: bedingen die de kern van de overeengekomen prestaties aangeven. Alle essentialia zijn ook
kernbedingen. Kernbedingen zijn nooit algemene voorwaarden, mits zij duidelijk en begrijpelijk zijn
geformuleerd.
Aanvullende contractbepalingen: maken volledig onderdeel uit van de ovk, maar gaan niet over de kern van
de prestaties. Vallen onder de beschermende av-regeling, indien zij zijn opgesteld om in meerdere ovk te
worden opgenomen.
