lOMoARcPSD|7759
Samenvatting Praktisch Ondernemingsrecht van S.S.M. Rutten.
Inclusief hoorcolleges Ondernemingsrecht Hogeschool Inholland
ISBN 9789001593384
Jaar: 2020
Druk 3e
Ondernemingsrecht is een breed en complex rechtsgebied. Praktisch ondernemingsrecht belicht met
concrete voorbeelden en heldere bewoordingen dit rechtsgebied op zodanige wijze dat de student de
stof eigen kan maken en toe kan passen. Hoewel dit boek hoofdzakelijk het ondernemingsrecht
behandelt, worden de rechtsgebieden personenrecht, faillissementsrecht, concernrecht en belastingrecht
ook aangestipt. Zodoende wordt het juiste perspectief geschetst. In deze nieuwe editie zijn alle relevante
wetswijzigingen verwerkt, zijn nieuwe casusvragen toegevoegd en is jurisprudentie geactualiseerd.
, lOMoARcPSD|7759
Hoofdstuk 1
Het ondernemingsrecht binnen het BW:
Onderneming: geen vaste definitie, economisch begrip, definitie in verschillende wetten:
- Art. 1 onder c Wet op de ondernemingsraden (WOR)
- Art. 2 Handelsregisterbesluit
Drijven van een onderneming, dan wordt er gedoeld op een commerciële, winstgerichte organisatie. Gaat het echter
om het ondernemingsrecht, dan wordt de definitie van de WOR gehanteerd (dus ook als het niet een winstgerichte
organisatie is).
Rechtspersonen en rechtssubjecten:
Belang van verschil tussen rechtspersonen en niet-rechtspersonen vanwege de gevolgen die het zijn van een
rechtspersoon heeft. Naast natuurlijke personen zijn rechtspersonen namelijk ook rechtssubjecten.
Rechtssubject: drager van rechten en plichten. Zoals het hebben van eigendom maar ook dat schulden verhaald
kunnen worden.
Rechtsobject: datgene waarop een rechtssubject recht kan hebben.
Art. 1:1 BW bepaalt dat iedereen die zich in NL bevindt, vrij en bevoegd is tot het genot van de burgerlijke rechten.
Natuurlijke personen vallen hier onder, maar rechtspersonen ook. O.g.v. art. 2:3 BW hebben zij
rechtspersoonlijkheid. Art. 2:5 BW stelt rechtspersonen gelijk met natuurlijke personen voor het vermogensrecht.
Zowel de natuurlijke persoon als de rechtspersoon is als rechtssubject rechtsbevoegd. Rechtsbevoegd: bevoegd en
vrij tot het genot van burgerlijke rechten, ziet op de mogelijkheid van rechtssubjecten om in hun rechten en plichten
verandering te brengen door het verrichten van handelingen.
Naast rechtspersonen bestaan er personenvennootschappen en de eenmanszaak, deze rechtsvormen zijn geen
rechtssubjecten en hebben geen rechtsbevoegdheid.
Rechtspersonen worden gelijkgesteld met natuurlijke personen, maar alleen voor het vermogensrecht. Personen- en
familierecht van boek 1 ook invloed op ondernemingsrecht, door de aanwezigheid van personen, omdat
rechtspersonen altijd d.m.v. natuurlijke personen moeten functioneren. De rol van de functionarissen is sterker bij
rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid, omdat de onderneming dan geen zelfstandige drager van rechten
plichten is, en dus vereenzelvigd wordt met haar functionarissen. Vb. als functionaris van eenmanszaak overlijdt
betekend dat het einde van de eenmanszaak, maar als functionaris van een bv overlijdt, blijft de bv als rechtssubject
voortbestaan. Zie figuur 1.3 op pag. 19 voor schematische toelichting.
Rechtsvormen in NL:
Bestaan in NL 10 nationale en 3 Europese rechtsvormen. In NL veel brievenbusmaatschappijen, zijn ondernemingen
die zijn gevestigd in NL, maar niet letterlijk in NL werken, om zo hoge winstbelasting in hun eigen land te ontlopen.
Rechtspersonen:
- Bv: besloten vennootschap:
Rechtspersoon met eigen kapitaal, dat d.m.v. aandelen is verkregen. Bv heeft besloten karakter, betekent dat
aandelen enkel op naam kunnen worden uitgegeven, geen aandelen aan toonder. Voorheen was een
minimumoprichtingskapitaal vereist, geldt niet meer. Aandeelhouders krijgen aandelen na het storten van geld
in de bv, in ruil waarvoor ze recht op besluitvorming binnen de bv krijgen. Kunnen ook stem- of winstrechtloze
aandelen worden uitgegeven.
- Nv: naamloze vennootschap:
Net als bv een kapitaalvennootschap met beperkte aansprakelijkheid, maar nv heeft wel een verplicht
minimumoprichtingskapitaal, min. €45.000 (art. 2:67 lid 2 BW). Aandelen kunnen op naam of toonder zijn en
kunnen verhandeld worden op de aandelenbeurs, beursgenoteerde nv/beurs-nv. Bestaan geen stem- of
winstrechtloze aandelen.
- Vereniging (formeel en informeel):
Rechtspersoon met leden die een ander doel heeft dan de coöperatie en de OWM, en die niet is gericht op winst.
Behaalde winst mag niet uitgekeerd worden aan leden. Formele vereniging: met notariële akte opgericht, heeft
volledige rechtsbevoegdheid. Informele vereniging: zonder notariële akte opgericht, beperkt rechtsbevoegd en
inschrijving bij KvK is optioneel. Vereniging kan onderneming drijven.
- Coöperatie:
, lOMoARcPSD|7759
Verenigingsvorm, waarbij een ledenorgaan verplicht is. Deze rechtspersoon is gericht op winst en heeft als
doel het voorzien in stoffelijke behoefte van leden door het sluiten van overeenkomsten met hen.
Aansprakelijkheid van bestuurders en leden beperkt of uitgesloten.
- OWM (onderlinge waarborgmaatschappij):
Zelfde als een coöperatie, behalve dat ze als doel moet hebben dat ze met haar
leden verzekeringsovereenkomsten sluit.
- Stichting:
Rechtspersoon met in beginsel 1 orgaan en heeft een leden verbod. Is niet gericht op winst, mag de winst ook
niet uitkeren aan bestuurders of anderen, tenzij de uitkering van ideële of sociale aard is. Kan ook onderneming
drijven.
Personenvennootschappen:
- Maatschap:
Vennootschapsverband waarin een beroep of een bedrijf wordt uitgeoefend/beroeps- of bedrijfshandelingen
worden verricht. Een stille maatschap is bedoeld voor beroeps-of bedrijfsuitoefening en de openbare maatschap
voor bedrijfsuitoefening. De stille maatschap treedt niet naar buiten onder 1 naam, dit doet de openbare
maatschap wel. Een maatschap wordt opgericht o.b.v. een overkomst waarbij iedereen iets inbrengt, zodat er
een gemeenschap ontstaat en er samen voordeel kan worden behaald. De maatschap moet zich inschrijven in
het Handelsregister. De rechtsvorm is vooral bedoeld voor beroepsbeoefenaren, mensen die grotendeels hun
diensten zelfstandig verlenen en daarbij bepaalde faciliteiten met elkaar delen. De maatschap kan alleen
vertegenwoordigd worden als alle maten een volmacht geven aan degene die handelt namens de maatschap en
alle maten zijn voor gelijke delen aansprakelijk voor de verbintenissen van de maatschap.
- Vof: vennootschap onder firma:
Gebaseerd op de maatschap, wordt op dezelfde wijze opgericht en moet ingeschreven worden bij de KvK. Vof
wordt echter altijd onder gemeenschappelijke naam uitgeoefend. Alle vennoten zijn bevoegd tot
vertegenwoordiging, tenzij ze worden uitgesloten, en alle vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor
verbintenissen van de vof.
- Cv: commanditaire vennootschap:
Gebaseerd op de vof, heeft dezelfde oprichtingshandelingen en ook dezelfde definitie. Echter sprake van 1 of
meer commanditaire vennoten, stille vennoten, naast de gewone of beherende vennoten. Stille vennoten zijn
vennoten die alleen geld hebben ingebracht, maar niet werkzaam zijn binnen of namens de vennootschap. Ze
delen de winst, maar dragen slecht de hoogt van hun inbreng bij evt. verlies. Alle vennoten, behalve de stille
vennoten, zijn bevoegd tot vertegenwoordiging en hoofdelijk aansprakelijk, tenzij ze worden uitgesloten.
Eenmanszaak:
Is een niet wettelijk geregelde rechtsvorm, zonder formele oprichtingsvereisten. Oprichting gebeurt door inschrijving
bij de KvK, zodat je geregistreerd bent in het Handelsregister.
Europese rechtsvormen:
Zijn 3 supranationale rechtsvormen, staan namelijk boven de staat.
- EESV: Europees Economisch Samenwerkingsverband:
Wordt opgericht door min. 2 natuurlijke of rechtspersonen uit min. 2 verschillende lidstaten d.m.v. een
overeenkomst zonder kapitaalinbreng. Doel van EESV is om de economische werkzaamheid van leden te
vergemakkelijken of te ontwikkelen en resultaten ervan te verbeteren/vergroten. EESV mag winst niet als doel
hebben, toch winst, dan is die van de leden. De werkzaamheid van het EESV moet samenhang vertonen met de
economische werkzaamheid van leden en een ondersteunend karakter hebben.
- SE: Societas Europaea:
SE is een rechtspersoon waarvan het kapitaal in aandelen is verdeeld. Anders dan de EESV mag zij wel winst
uitkeren aan betrokken rechtspersonen, deze zijn niet hoofdelijk aansprakelijk naast de SE. Oprichting kan
door alle rechtspersonen plaatsvinden, maar zij moeten hun oorsprong vinden in min. 2 verschillende
nationaliteiten en samen zorgdragen voor een geplaatst aandelenkapitaal van min. €12.000,-.
Grensoverschrijdende zetelverplaatsing is mogelijk.
- SCE: Societas Cooperativa Europaea:
Combi van elementen van de nv en de coöperatie, is een opzichzelfstaande rechtsvorm. Niet gebonden aan
een EU-lidstaat, zodat grensoverschrijdende zetelverplaatsing mogelijk is. Ze is een vennootschap met een in
aandelen verdeeld kapitaal. SCE heeft als doel het voldoen aan de behoefte van haar leden of het ontwikkelen
van hun economische en sociale activiteiten. Oprichting kan door min. 2 rechtspersonen uit verschillende
, lOMoARcPSD|7759
lidstaten, maar ook door min. 5 natuurlijke personen of personenvennootschappen uit min. 2 verschillende
lidstaten. Het min. geplaatste kapitaal van de leden is €30.000,-.
Belangrijkste aspecten bij het kiezen van de juiste rechtsvorm:
O.b.v. juridische, financiële en fiscale aspecten kan worden bepaald welke rechtsvorm het beste bij een bedrijf past.
Niet alleen als startende ondernemer, ook als de onderneming groeit, is het van belang om te kijken in welk juridisch
jasje het bedrijf het beste past. Zie figuur 1.5 op pag. 26 voor belangrijke aspecten bij de keuze van een rechtsvorm.
Raakvlakken met het personen- en familierecht:
Rechtspersonen kunnen o.g.v. art. 1:302 lid 1 BW aangesteld worden als voogd over een kind.
Handelingsonbekwaamheid:
O.g.v. art. 3:32 BW is ieder natuurlijk persoon bekwaam tot het verrichten van rechtshandelingen, tenzij de wet
anders bepaald. Niet bekwaam, dan mag je niet zelfstandige rechtshandelingen verrichten, worden dan vernietigd.
Zijn 2 gevallen wanneer iemand handelingsonbekwaam is, onder curatele gestelden o.g.v. art. 1:381 lid 2 BW. En
minderjarige o.g.v. art. 1:234 BW.
Handelingsonbekwaam: iemand is niet geschikt of niet goed in staat om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten.
Onbekwaamheid in abstracto: wordt in het algemeen geacht dat ze niet in staat zijn om rechtshandelingen te verrichten.
Onder curatele gestelden:
Rechtspersoon kan niet onder curatele worden gesteld o.g.v. boek 1 BW. Die regels gelden alleen voor natuurlijke
personen, omdat ondernemingen door natuurlijke personen worden gedreven, kan een onderneming wel last
hebben van een onder curatele gestelde functionaris. Ondercuratelestelling gebeurt o.g.v. art. 1:378 lid 1 BW door
de rechter, het is aannemelijk dat deze personen letterlijk onbekwaam zijn. Kan drugsverslaving, dementie, etc. zijn.
Curator moet alle handelingen verrichten. Wordt ook wel meerderjarige bescherming genoemd.
Als een bestuurder van een rechtspersoon onder curatele wordt gesteld, blijft de rechtspersoon gewoon bestaan en
functioneren, ook als de bestuurder de enige bestuurder was. Rechtspersoon is namelijk zelfstandige drager van
rechten en plichten. O.g.v. art. 2:134 en 244 lid 4 BW moet in de statuten van een nv of bv worden opgenomen wie
de nv of bv bestuurt in geval van belet van 1 of meer bestuurders. Statuten: de onderlinge afspraken en bepalingen
die ten grondslag liggen aan rechtspersonen, grondregels. Kan worden bepaald dat bestuurslidmaatschap eindigt bij
ondercuratelestelling. Wanneer rechtspersoon langer dan een jaar geen bestuurder heeft en haar plichten verzuimt,
kan de rechtspersoon ontbonden worden door de KvK o.g.v. art. 2:19a BW. M.u.v. de informele vereniging heeft
iedere rechtspersoon verplicht statuten.
Onderneming geen rechtspersoon, dus geen rechtssubject, dan kan dat grotere gevolgen hebben. Als houder van
eenmanszaak onder curatele wordt gesteld, moet de eenmanszaak verkocht of gesloten worden. M.b.t. een
personenvennootschap, betekent een ondercuratelestelling einde van de vennootschap, deze wordt namelijk o.g.v.
art. 7A:1683 sub 4 BW ontbonden, kan bij vennootschapsovereenkomst wel anders worden bepaald.
Minderjarigen:
O.g.v. art. 1:234 BW zijn minderjarige onbekwaam om rechtshandelingen te verrichten. Lid 1 bepaalt dat ze
bekwaam zijn als ze toestemming van hun wettelijk vertegenwoordiger hebben gehad. Lid 3 bepaalt dat
toestemming wordt verondersteld te zijn verleend, als het een rechtshandeling is die t.a.v. het maatschappelijk
verkeer als gebruikelijk wordt gezien voor minderjarige van die leeftijd.
Vertegenwoordiging door handelingsonbekwame:
Krachtens vertegenwoordiging kan een handelingsonbekwame zelfstandig een rechtshandeling namens
iemand anders, d.m.v. volmacht. De handelingsonbekwame is dan geen partij in de overeenkomst.
Handelingsonbevoegdheid:
Wanneer iemand handelingsonbekwaam is, blijft hij o.g.v. art. 1:1 lid 1 BW wel rechtsbevoegd, rechtssubject. Alleen
mag hij zijn rechten en plichten niet zelf meer uitvoeren.
Handelingsonbevoegd: iemand mag slechts over een specifiek gedeelte van zijn leven geen rechtshandelingen
verrichten. Deze specifieke rechtshandelingen kunnen niet geldig of niet onaantastbaar verricht worden en zijn
nietig of vernietigbaar.
Onbevoegdheid in concreto: zijn altijd concrete, specifieke rechtshandelingen die niet geldig kunnen worden verricht.
